Вілямоўская мова
Вілямоўская мова (Wymysiöeryś) — заходнегерманская мова, які выкарыстоўваецца нямецкай этнаграфічнай групай ў Польшчы ў горадзе Вілямавіцы, на граніцы Сілезіі і Малой Польшчы. Лічыцца, што вілямоўская паходзіць ад сярэдненямецкая мова XII стагоддзі, з моцным уплывам ніжненямецкай, нідэрландскай, Фрызскай, польскай і старажытнаанглійскай моваў. У цяперашні час мова знаходзіцца пад пагрозай знікнення. Вядома аб 70 носьбітах мовы, большасць з якіх ужо пажылыя людзі. З пачатку XXI-га ст. прыкладаюцца намаганні па ажыўленні мовы.
| Вілямоўская мова | |
|---|---|
| Саманазва | Wymysiöeryś |
| Краіны | Польшчы |
| Рэгіёны | Польшча, Вілямавіцы |
| Афіцыйны статус | Польшчы, Еўрапейскі Саюз |
| Агульная колькасць носьбітаў | каля 25 (станам на 2016 г.) |
| Статус | сур’ёзная пагроза[d][1] |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
|
|
| Пісьменнасць | лацінскае пісьмо |
| Моўныя коды | |
| ДАСТ 7.75–97 | иди 202 |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | wym |
| Atlas of the World’s Languages in Danger | 1474 |
| Ethnologue | wym |
| IETF | wym |
| Glottolog | wymy1235 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
Гісторыя правіць
Першыя пасяленцы ў Вілямавіцах былі выхадцамі з Нідэрландаў, Германіі і Шатландыі, якія прыехалі ў Польшчу ў XIII стагоддзі. Жыхары Вілямавіц заўсёды падкрэслівалі сваё фламандскае паходжанне і адмаўлялі нямецкае. Да 1939 года вілямоўская мова выкарыстоўваўся ў Вілямавіцах паўсюдна. Пасля Другой сусветнай вайны мясцовыя камуністы забаранілі выкарыстання мовы[2][3]. У цяперашні час вілямоўская мова амаль цалкам выцесненая польскай мовай. Станам на 2016 год штодзённа на вілямоўскай мове ў сям’і размаўляла 25 чалавек, а пасіўна мовай валодала каля 350 чалавек[4].
Вілямоўская мова была і паэтычнай мовай: у XIX стагоддзі на ёй пісаў Фларыян Бесік.
Прыклады правіць
Прыклад калыханкі правіць
Калыханка на вілямоўскай мове і ў беларускім перакладзе:
- Śłöf duy buwła fest!
- Skumma fremdy gest,
- Skumma muma ana fettyn,
- Z' brennia nysła ana epułn,
- Śłöf duy Jasiu fest.
- Спі, мой хлопчык, моцна!
- Чужыя людзі прыходзяць,
- Цётачкі і дзядзечкі прыходзяць,
- Прыносяць арэхі і яблыкі,
- Спі, Ясю, моцна.
Прыклад малітвы правіць
Тэкст малітвы «Ойча Наш»:
- Ynzer Foter, dü byst ym hymuł,
- Daj noma zuł zajn gywajt;
- Daj Kyngrajch zuł dö kuma;
- Daj wyła zuł zajn ym hymuł an uf der aot;
- dos ynzer gywynłichys brut gao yns haojt;
- an fercaj yns ynzer siułda,
- wi wir aoj fercajn y ynzyn siułdigia;
- ny łat yns cyn zynda;
- zunder kaonst yns reta fum nistgüta.
- Do Dajs ej z Kyngrajch an dy maocht, ans łaowa uf inda.
- Amen
Вілямоўская мова ў публічнай прасторы правіць
-
Двумоўны прывітальны знак -
Інфармацыйная шыльда аб касцёле ў Вілямавіцах -
Інфармацыйная шыльда аб ратушы ў Вілямавіцах -
Карта з мясцовымі вілямоўскімі назвамі -
Скланенне слова «кахаць» па-вілямоўску, Марш роўнасці ў горадзе Бельска-Бяла 2021 -
_Town_hall_in_Wilamowice.jpg)
Зноскі
Літаратура правіць
- Tomasz Wicherkiewicz, The Making of a Language: The Case of the Idiom of Wilamowice, Mouton de Gruyter, 2003, ISBN 3-11-017099-X
- Maciej Mętrak: Wilamowice – przywracanie języka, przywracanie pamięci. W: Język jako świadectwo kultury dawnej i współczesnej. Stanisław Cygan (red.). Kielce: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 2016, s. 127–134. ISBN 978-83-944748-0-5. (pol.).
- Maciej Mętrak: Wymysorys (Vilamovicean) and Halcnovian: Historical and Present-Day Sociolinguistic Situation of Microlanguages in a Southern-Polish Language Island. W: Slovani od preloma 19. in 20. stoletja do danes: jezikovne, zgodovinsko-politične spremembe in književni doprinos. Lidija Rezoničnik, Nina Zavašnik (red.). Ljubljana 2019: Študentska sekcija Zveze društev Slavistično društvo Slovenije, 2019. ISBN 978-961-6715-32-4.
