Жан Эмануэль Жылібер

Сістэматык жывой прыроды
Сістэматык жывой прыроды
	Аўтар найменняў шэрага батанічных таксонаў. У батанічнай (бінарнай) наменклатуры гэтыя назвы дапаўняюцца скарачэннем «Gilib.».; Спіс такіх таксонаў на сайте IPNI ;

Жан Эмануэль Жылібер
Жан Эмануэль Жылібер
	фр.: Jean Emmanuel Gilibert
	; Жан Эмануэль Жылібер
Дата нараджэння	21 чэрвеня 1741
Месца нараджэння	Ліён;
Дата смерці	2 верасня 1814 (73 гады)
Месца смерці	Ліён, дэпартамент Рона, рэгіён Рона — Альпы;
Грамадзянства	Францыя;
Род дзейнасці	батанік, палітык
Навуковая сфера	батаніка, біялогія, медыцына
Альма-матар	Універсітэт Манпелье[d];
	Жан Эмануэль Жылібер на Вікісховішчы

Жан Эмануэль Жылібе́р^[3] (21 чэрвеня 1741 — 2 верасня 1814) — французскі натураліст, хірург і анатам, стваральнік і кіраўнік Гродзенскай медыцынскай акадэміі (1775—1781), у Гродне таксама заснаваў акушэрскую і ветэрынарную школы, клінічны шпіталь, батанічны сад, у 1781—1783 гг. прафесар медыцынскага факультэта Галоўнай школы ВКЛ у Вільні.

Вывучаў медыцыну ў Манпелье з 1760 па 1764 год. Пасля атрымання дыплома атрымаў кабінет у Ліёне. У вольны час збіраў гербарый мясцовай флоры. Заснаваў батанічны сад у квартале Брато, які па прычыне няўмелай адміністрацыі прыйшоў у непрыдатнасць.

Пасланнікам гродзенскага старосты А. Тызенгаўза Т. Даўнаровічам запрошаны на работу Гродна для арганізацыі медыцынскай школы.^[4] 3 1775 працаваў у прыгарадзе Гродна Гарадніцы, стварыў Гродзенскі каралеўскі батанічны сад (у 1778 было 1500 відаў экзатычных раслін). У 1775 годзе арганізаваў Гродзенскую медыцынскую акадэмію. Пры акадэміі працавала аптэка (цяпер Гродзенская аптэка-музей), побач з якой знаходзіўся аптэкарскі агарод і апрацоўваліся лекавыя і рэзка-араматычныя расліны. Планаваў арганізацыю сельскагаспадарчай і ветэрынарнай школ, разам з А. Тызенгаўзам стварэнне ў Гродне Акадэміі навук. Калі Тызенгаўз у 1780 годзе быў змешчаны з пасады гродзенскага старосты, Ж.-Э. Жылібер разам са сваімі вучнямі пераехаў у 1781 годзе ў Вільню, дзе пры падтрымцы М. Пачобут-Адляніцкага і Я. Храптовіча стварыў на базе Гродзенскай медыцынскай акадэміі медыцынскі факультэт у Галоўнай школе ВКЛ, узначаліў кафедру натуральнай гісторыі і батанікі, заклаў пры школе батанічны сад.

Ж. Э. Жылібер разам са сваімі вучнямі вывучаў прыроду Беларусі і Літвы, збіраў гербарый у наваколлях Гродна, Брэста, Беластока, Нясвіжа, Навагрудка, Вільні. Вынікам гэтага з’явілася праца «Flora lithaunica inchoata», у адным з раздзелаў якога Жылібер дае апісанне 95 відаў лекавых раслін, прыводзіць звесткі пра час іх цвіцення, абмяркоўвае лекавыя ўласцівасці травы і ўжыванне іх у побыце.^[5]

Напісаў артыкулы:

Flora lithaunica inchoata (1781),
Indagatores Naturæ in Lithuania (1781),
Exercitium botanicum in Schola principe Universitatis Vilnensis peractum (1782),
Exercitia phytologica (1792).

Вярнуўся ў Ліён у 1783 годзе. Падчас Вялікай французскай рэвалюцыі быў арыштаваны якабінцамі за прыналежнасць да жырандыстаў у 1793 годзе. У тым жа годзе вызвалены.

Ушанаванне памяціПравіць

Стары ясень у парку Жылібера

Помнік Ж. Жыліберу ў Гродне ля ўвахода ў гарадскі парк, названы яго імём

У гонар Жана Эмануэля Жылібера названы галоўны гродзенскі гарадскі парк — Парк Жылібера. У 2007 годзе ў Гродне ўсталявана гарадская скульптура Жану Эмануэлю Жыліберу, кіраўніку медыцынскай акадэміі, адкрытай Антоніем Тызенгаўзам.

Яго імем быў названы род раслін Gilibertia Ruiz & Pav. сямействы Araliáceae (Araliaceae), у сучаснай наменклатуры званы Dendropanax.

Зноскі

↑ ^1,0 ^1,1 data.bnf.fr: платформа адкрытых дадзеных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Jean Emmanuel Gilibert // Comité des travaux historiques et scientifiques — 1834. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2985434"></a>
↑ Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1983. — Т. 2. — 522 с. — 10 000 экз.
↑ ЭГБ. Т. 3.
↑ Лекарственные растения и их применение. Изд. 5-е, перераб. и. доп. — Наука и техника — Мн., 1974. — С. 9—10.

ЛітаратураПравіць

Мілінкевіч А. Жылібер //Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. ISBN 985-11-0041-2.
Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1983. — Т. 2. — 522 с. — 10 000 экз. — 278.
Лекарственные растения и их применение. Изд. 5-е, перераб. и. доп. «Наука и техника». Мн., 1974
Piotr Daszkiewicz (2004). " Sur les forêts de Lithuanie " (1784), Un texte oublié de Jean-Emmanuel Gilibert. Cahiers lituaniens, 5 : 21-27.
Adrien Davy de Virville (dir.) (1955). Histoire de la botanique en France. SEDES (Paris) : 394 p.

	Жан Эмануэль Жылібер на Вікісховішчы

[_b47ad5811ecb0eb4-1] 1,0 ^1,1 data.bnf.fr: платформа адкрытых дадзеных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>

[_b7b618272dfe1dc7-2] 2,0 ^2,1 Jean Emmanuel Gilibert // Comité des travaux historiques et scientifiques — 1834. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2985434"></a>

[ЭПБ2-3] Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1983. — Т. 2. — 522 с. — 10 000 экз.

[4] ЭГБ. Т. 3.

[5] Лекарственные растения и их применение. Изд. 5-е, перераб. и. доп. — Наука и техника — Мн., 1974. — С. 9—10.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]