У Цэнтральнай Еўропе сустракаецца разрознена. Сібір, на ўсходзе да Сахаліна і Японіі. Распаўсюджаная ў Еўропе, у Альпах і па поўначы Еўразія даходзіць да Далёкага Усходу, Кітай, Карэя. Ёсць звесткі аб знаходках у Паўночнай Амерыцы.
Арэал разарваны, від трапляецца толькі там, дзе ёсць кармавая расліна вусеняў. Жаўтушка знікла ў многіх раёнах Цэнтральнай Еўропы, дзе раней была звычайнай. На тэрыторыі Беларусі захаваліся толькі асобныя вярховыя балоты, дзе матылі трапляюцца ў вялікай колькасці.
Месцы пражыванняПравіць
Тундры розных тыпаў, на поўдні — алігатрофныя балоты, супольнасці ягаднікаў, забалочаныя рэдкалессі.
Варыабельнасць і падвідыПравіць
Апісаны шэраг геаграфічных формаў. Падвід europome распаўсюджаны на тэрыторыі Цэнтральнай Еўропы.
Самкі падвіда illegneri адрозніваюцца жаўтаватай (а не белаватай, як у іншых падвідаў) асноўнай афарбоўкай крылаў.
Падвід orientalis (Staudinger, 1892) распаўсюджаны ў гарах Паўднёвай Сібіры, на ўсход ад Енісея ў сярэдняй паласе, а таксама ў Прыамур’і і Прымор’і. Асобіны дадзенага падвіду менш намінатыўнага і маюць яркую жоўтую афарбоўку. Падвід arctica (Verity, 1908) распаўсюджаны на тэрыторыі Усходняй Сібіры, і адрозніваецца яшчэ больш дробнымі, чым orientalis. У Карэі і высакагор’ях Паўднёвага Сіхатэ-Аліна жыве падвід sugitani (Esaki, 1929). Самцы дадзенага падвіду лімонна-жоўтай афарбоўкі з чорнай, амаль удвая больш шырокай аблямоўкай.
На Сахаліне жыве падвід sachalinensis (Matsumura, 1919). Афарбоўка самцоў палева-жоўтая, з інтэнсіўным апыленнем бурымі лускавінкамі нізу задніх крылаў. Для Чукоткі характэрны падвід gomojunovae (Korshunov, 1996), у самак якога палева-белы фон крылаў і адсутнічаюць дыскальныя плямы.
У тундры і лесатундры Заходняй Сібіры жыве падвід lapponica (Staudinger, 1871), матылі маюць больш вузкую чорную аблямоўку па вонкавым боку крылаў, якая перарываецца ў самцоў светлымі стракацінамі.
Яйкі па адным або групамі ляжаць на верхнім баку ліста. Стадыя вусеня са жніўня па май. Кармавыя расліны вусеняў — род ягаднік — буякі або чарніцы. Малады вусень зелянява-карычневага колеру, з чорнай галавой. Маладыя вусені сілкуюцца мякаццю лісця, пакідаючы жылкі. Зімуе пасля другой лінькі. Вусень апошняга ўзросту — колеру марской хвалі, аксаміцісты, з дробнымі чорнымі кропкамі. На кожным яго баку праходзіць па ярка-жоўтай паласе, акаймаванай знізу чорным. Дыхальцы белыя, з чорнай абводкай. Ніз цела матава-зялёны. Грудныя ногі — жаўтлявага колеру. Галава зялёная. Будучы патрывожаным, вусень згортваецца ў кола. Вусені сілкуюцца ноччу. Стадыя кукалкі каля 2 тыдняў.
