Козьма-Дзям’янаўскі спуск

Козьма-Дзям’янаўскі спуск
Мінск
Козьма-Дзям’янаўскі спуск; Мінск
Агульная інфармацыя
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Раён	Цэнтральны
Гістарычны раён	Цёмныя Крамы
Пакрыццё	плітка
Рух	пешаходны
Найбліжэйшыя; станцыі метро	Няміга
Ранейшыя назвы	Козьма-Дзям’янаўская вуліца; вуліца Францішка Скарыны; вуліца Дзям’яна Беднага
	на Картах Google

Ко́зьма-Дзям’я́наўскі спуск — спуск на пешаходнай зоне ў Мінску ад Свята-Духава сабора да вуліцы Максіма Багдановіча, злучае Верхні і Нізкі Рынак. Названы ў гонар колішняй Козьма-Дзям’янаўскай вуліцы, якая фармавала вакол сябе гістарычную мясцовасць Цёмныя Крамы.

Гісторыя правіць

Высокі Рынак і Козьма-Дзям’янаўская вуліца на плане 1857 г.

Назва вуліцы ўтварылася ад старадаўняга Казьмадзям’янаўскага праваслаўнага манастыра, які знаходзіўся на ўсходняй ускраіне старажытнага Менска і быў адным са збудаванняў, што мелі абарончае значэнне. Козьма-Дзям’янаўская вуліца была адной з найстаражытнейшых вуліц Менска. Яна пачыналася ад Нізкага Рынка і сканчалася побач з касцёлам Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі каталіцкага ордэна бернардзінак (цяперашні праваслаўны кафедральны Сабор Святога Духа).

Мураваны архітэктурны ансамбль Козьма-Дзям’янаўскай вуліцы цалкам сфармаваўся яшчэ ў XVIII ст.^[1] Забудова складалася з двух- і трохпавярховых дамоў, на першых паверхах якіх месціліся невялікія крамы. Некаторыя будынкі мелі ўласныя назвы, гэтак у архіўных дакументах згадваецца «аддадзены ў 1829 годзе Эканоміяй Архірэйскага дома ў арэнднае ўтрыманне мяшчаніну Румеру дом, вядомы як Гіндзейская камяніца»^[2]. У выхадныя і святы тут і на блізкіх вулачках разгортваўся людны гандаль.

У канцы XIX ст. у адным з двароў на Козьма-Дзям’янаўскай месцілася невялікая абутковая фабрыка, створаная на базе майстэрні.

Ад 1926 года вуліцу планавалі пераназваць у гонар Францішка Скарыны^[3], аднак у сувязі з пачаткам палітыкі русіфікацыі і масавых сталінскіх рэпрэсій у 1933 годзе яе перайменавалі ў гонар расійскага пралетарскага паэта Дзям’яна Беднага. У тыя часы, акрамя крам, на вуліцы знаходзіўся шэраг устаноў: Менская і Беларуская канторы «Саюзутыль», склад вопраткі Гарпрамгандлю, садавінагародніная база Мінпрамгандлю.

Да Другой сусветнай вайны мясцовасць яшчэ захоўвала сваё гістарычнае аблічча, але ў выніку бамбардзіроўкі была амаль цалкам зруйнавана.

У наш час на гэтым месцы замест аднаўлення старадаўняй Козьма-Дзям’янаўскай вуліцы стварылі спрэчную паводле сваіх функцыянальна-планіровачных і архітэктурных якасцяў структуру з пляцовак і прыступак, якая прэтэндуе на асацыяцыі са старой забудовай.^[2] У 2018 годзе спуску ў пешаходнай зоне ад Свята-Духава кафедральнага сабора да вуліцы Максіма Багдановіча была нададзеная назва Козьма-Дзям’янаўскі спуск^[4].