Лукі (Карэліцкі раён)

аграгарадок у Карэліцкім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі

Лу́кі[1] (трансліт.: Luki, руск.: Луки) — аграгарадок у Беларусі, у Карэліцкім раёне Гродзенскай вобласці. Уваходзіць у склад Лукскага сельсавета.

Аграгарадок
Лукі
Праваслаўная капліца
Праваслаўная капліца
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Першая згадка
пачатак XV ст.
Насельніцтва
  • 645 чал. (2009)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1596
Аўтамабільны код
4
СААТА
4233824026
Лукі на карце Беларусі ±
Лукі (Карэліцкі раён) (Беларусь)
Лукі (Карэліцкі раён)
Лукі (Карэліцкі раён) (Гродзенская вобласць)
Лукі (Карэліцкі раён)

Паходжанне назвы

правіць

Назва населенага пункта выразна славянскага паходжання. Існуе дзве асноўныя версіі, адкуль яна пайшла. Паводле першай версіі заснавальнікам паселішча быў нейкі Лука, ад імя якога і атрымала назву вёска. Паводле другой — назва вёскі паходзіць ад формы ракі Бучы, на якой стаіць вёска. Формай рака нагадвае дугу сярэднявечнай зброі — лука.

Геаграфія

правіць
 
Краявід вёскі Лукі (сакавік 2019 г.)

Знаходзіцца за 16 км у напрамку на паўднёвы ўсход ад гарадскога пасёлка Карэлічы, за 201 км ад Гродна, за 39 км ад чыгуначнай станцыі Гарадзея[2]. Праз вёску працякала рака Буча, якая ў цяперашні час уяўляе сабой неглыбокую крыніцу.

Гісторыя

правіць

Упершыню Лукі ў пісьмовых крыніцах узгаданы на пачатку XV ст. у перыяд існавання Вялікага княства Літоўскага як сяло-ўладанне вялікага князя Вітаўта, якое ён перадаў касцёлу ў г. Навагрудку. У 1518 г. вялікі князь літоўскі Жыгімонт I Стары пацвердзіў гэтае наданне. У XVIII ст. у складзе Мірскага графства князёў Радзівілаў. У 1757 г. 85 дымоў, 40 валок зямлі, карчма.

Пасля паглынання беларускіх зямель Расійскай імперыяй у ХІХ-ХХ стст. Лукі ў складзе Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета Мінскай губерні. У 1858 г. 97 двароў, 577 жыхароў. Вёска адносілася да маёнтка Цетра, належала князю Вітгенштэйну. Паводле перапісу насельніцтва 1897 г., 144 двары, 1251 жыхар, дзейнічалі хлебазапасны магазін, карчма. У 1898 г. пабудавана царква. У 1908 г. 180 двароў, 928 жыхароў, народнае вучылішча.

Пад час Першай сусветнай вайны каля вёскі з 1915 г. пралягла франтавая паласа. У Луках стаялі расійскія войскі. Па заканчэнні вайны і пачатку рэвалюцыйных падзей, у лютым 1919 г. у вёсцы былымі батракамі на чале з бальшавіком Васілём Іосіфавічам Бучацкім створана сельскагаспадарчая «Камуна „Праца“ імя У. І. Ульянава-Леніна». Камуна праіснавала нядоўга. У красавіку 1919 г. Бучацкі В. І. быў забіты ў Міры праціўнікамі савецкай улады.

Паводле ўмоў Рыжскага міру 1921 г. Заходняя Беларусь, а разам з ёй і Лукі, перададзена бальшавікамі Польшчы. Вёска у 1921—1939 г. у Жухавіцкай гміне Нясвіжскагага, а затым Стаўбцоўскага павету Навагрудскага ваяводства. У 1920-х гг. у Луках дзейнічала польская школа, а з канца 1920-х гг. па сярэдзіну 1930-х гг. дзейнічала 6-цігадовая польская школа з беларускай мовай навучання ў якасці асобнага прадмету. Аднак затым польскімі ўладамі выкладанне па-беларуску было скасавана. Жыхары вёскі ўдзельнічалі ў падпольным антыпольскім руху. Дзейнічала ячэйка КПЗБ. У 1933 г. пяцёра яе актывістаў арыштаваны. Інфраструктура вёскі вызначалася ў той перыяд існаваннем спажывецкага кааператыву і 5 прыватных крам.

У 1939 г. Заходняя Беларусь далучана да БССР. Лукі (220 двароў, 1139 жыхароў) былі аднесены да Крышылоўшчынскага сельскага савету Мірскага раёна Баранавіцкай вобласці. У 1940 г. арганізаваны калгас імя Леніна.

У Вялікую Айчынную вайну многія жыхары вёскі пайшлі змагацца з нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў партызанскія атрады. Аднак асноўная частка жыхароў вёскі — ўдзельнікаў вайны заклікана ў Чырвоную армію пасля вызвалення Беларусі ў 1944 г. Ваявалі выхадцы з Лук пераважна на франтах у Польшчы, Усходняй Прусіі, а затым у Манчжурыі супраць японскіх войскаў. Няпроста склаўся лёс некаторых лукскіх мужчын, закліканых у польскую армію напярэдадні Другой сусветнай вайны ў польскае войска. Ім давялося змагацца з немцамі ў складзе арміі генерала Андэрса ў Паўночнай Афрыцы і Італіі. Самая жахлівая ў беларускай гісторыі вайна забрала жыцці 42 жыхароў вёскі Лукі.

Калгас у Луках адноўлены 14.02.1949 і дзейнічае да цяперашняга часу, некалькі разоў змяніўшы назву і арганізацыйна-прававую форму. Таксама пасля Вялікай Айчыннай вайны Лукі сталі цэнтрам сельсавета.

Насельніцтва

правіць
  • 1858 год — 577 жыхароў, 97 двароў;
  • 1897 год — 1251 жыхар, 144 двары;
  • 1908 год — 928 жыхароў, 180 двароў;
  • 1940 год — 1139 жыхароў, 220 двароў;
  • 1999 год — 770 жыхароў, 320 двароў[2].

Інфраструктура

правіць

У Луках дзейнічае дзіцячы садок, сярэдняя школа, дом культуры, 4 крамы, амбулаторыя.

Цікавыя факты

правіць

На Карэліччыне жыхары Лук славяцца сваім непростым характарам. Нездарма дагэтуль вяскоўцы памятаюць прыказку: «Калі хочаш мукі — выйдзі замуж у Лукі». Таксама паводле мясцовай легенды, характар жыхароў звязаны з тым, што ў часы Радзівілаў у Лукі (тады забалочаную мясцовасць) перасяляліся самыя непакорлівыя сяляне з уладанняў князя.

Тыповымі ў Луках з’яўляюцца прозвішчы: Бучацкі, Буглак, Ваўчок, Гарон, Крапіўніцкі, Нямарскі, Ракач, Тананка, Шавейка, Ялак.

Славутасці

правіць
 
Свята-Уваскрасенская царква

Памятныя мясціны

правіць

Зноскі

  1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
  2. а б в Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9.

Літаратура

правіць
  • Лукі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9). — С. 363.
  • Памяць: гіст.-дак. хроніка Карэліцкага раёна / В. К. Кунашка [і інш.]. — Мн. : Ураджай, 2000. — 654 с.
  • Вярбіцкі, І. І. Луцкі мерыдыян / І. І. Вярбіцкі. — Слонім : ГАУПП «Слонім. друк.», 2003. — 280 с.

Спасылкі

правіць