Лявон Рыдлеўскі
Лявон Рыдлеўскі (1 (14) кастрычніка 1903, мяст. Ульянавічы Магілёўскай губ., цяпер Сенненскі раён — 24 кастрычніка 1953) — беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч.[1]
| Лявон Рыдлеўскі | |
|---|---|
 | |
| Род дзейнасці | палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч |
| Дата нараджэння | 14 кастрычніка 1903 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 24 кастрычніка 1953 (50 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Месца працы | |
| Альма-матар | |
| Член у | |
| Бітвы/войны | |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Жыццяпіс
правіцьНарадзіўся 1 (14) кастрычніка 1903 (па іншых звестках — 2 кастрычніка 1903) у мяст. Ульянавічы Магілёўскай губерні ў Расійскай імперыі (цяпер Сенненскі раён Віцебскай вобласці). Каля 1908 г. пераехаў з бацькамі ў Слуцк.
У 1917—1920 вучыўся ў Слуцкай беларускай гімназіі, сябра культурна-асветніцкага гуртка «Папараць-кветка». Удзельнік Слуцкага паўстання (1920) і антысавецкага партызанскага руху на Палессі да 1921 года. Пасля раззбраення паўстанцаў на польскай тэрыторыі, у 1921 г., жыў у Вільні. Скончыў Віленскую беларускую гімназію (1923). У 1923 г. пераехаў у Прагу. Скончыў вышэйшы політэхнічны інстытут у Падэбрадах (Чэхаславакія, 1929) з дыпломам інжынера.
Падчас навучання ў Чэхаславакіі пазнаёміўся з Міколам Абрамчыкам і разам з ім стаў сябрам Аб’яднання беларускіх студэнцкіх арганізацый замежжа і Заходняй Беларусі (АБСА). Увосень 1929 г. разам з Міколам Абрамчыкам рушыў у пешую вандроўку па Еўропе з мэтай вывучыць, як працуюць і жывуць сяляне ў розных краінах. Вандроўка цягнулася каля года, сябры працавалі на фермах, а ў выніку спынілася ў Францыі, дзе знайшлася масавая беларуская працоўная эміграцыя. У 1930 г. Лявон Рыдлеўскі стаў ініцыятарам стварэння і адным з кіраўнікоў «Хаўруса беларускай працоўнай эміграцыі ў Францыі» у Парыжы (1930—1931), які стаў адзінай зарэгістраванай арганізацыяй беларускае эміграцыі ў Францыі ў міжваенны час. Створаны ён быў у процівагу камуністычнаму і польскаму нацыянальнаму ўплыву на беларусаў, якія прыехалі на заробкі. «Хаўрус» аб’яднаў сотні чалавек у Парыжы і ў пяці філіях у розных дэпартаментах Францыі. «Хаўрус» бараніў правы беларускіх працаўнікоў, збіраў сходы, ладзіў святкаванні 25 Сакавіка, у сядзібе арганізацыі чыталі лекцыі пра беларускую мову, літаратуру і гісторыю, матэматыку, эканоміку, вялі заняткі французскай мовы. Аб’яднанне ладзіла канцэрты, тэатральныя пастаноўкі, утрымлівала бібліятэку-чытальню імя Янкі Купалы, распаўсюджвала беларускія кнігі, мапы і календары, ладзіла экскурсіі ў музеі і паездкі за горад, выдавала ў 1937—1940 гадах свае друкаваныя органы «Бюлетэнь» і «Рэха». Лявон Рыдлеўскі і Мікола Абрамчык працавалі рабочымі і інжынерамі на французскіх фабрыках, шахтах і ў сельскай гаспадарцы, каб было за што пражыць і што ахвяраваць на грамадскую дзейнасць.
У 1939 г. пасля пачатка 2-й сусветнай вайны ўступіў у Французскі замежны легіён. Пасля разгрому французскай арміі, ва ўмовах нямецкай акупацыі стаў удзельнікам французскага Супраціўлення. Сябра Рады БНР Мікола Пачкаеў пра гэта казаў так: «Ён быў толькі адным з каля сарака жаўнераў, якія засталіся пасля сутыкнення з Вермахтам, але правёў усю Другую сусветную вайну ў партызанцы». Сам Лявон Рыдлеўскі пра гэта напісаў:
«Наш полк пасля жорсткіх баёў быў вымушаны адступіць у паўднёвую зону Францыі, дзе мяне з многімі таварышамі прынялі ў макí ў дэпартаменце Ваклюз, каб працягваць партызанскую барацьбу да Вызвалення.
Францыя зноў стала свабоднай, я таксама. Але мая першая Радзіма, Беларусь, дзе я змагаўся пасля Першай сусветнай вайны супраць бальшавіцкай тыраніі, да сёння жыве ва ўмовах тэрарыстычнага рэжыму».
Па вайне разам з Міколам Абрамчыкам заставаўся лідарам беларускага руху ў Францыі, у 1945 г. заснаваў і ўзначаліў фактычна адзіны ў замежжы беларускі прафсаюз — Аб’яднаньне беларускіх работнікаў пры Хрысьціянскім сіндыкаце рабочых Францыі. З 25 снежня 1945 г. па 28 чэрвеня 1947 г. у Парыжы быў рэдактарам газеты «Беларускія навіны», якая па вайне выходзіла ў Парыжы як дадатак да французскай прафсаюзнай газеты «Syndicalisme».
У 1947 выбраны сакратаром Прэзідыума, пазней — віцэ-прэзідэнтам Рады БНР. У лістападзе 1948 на 1-м сусветным з’ездзе беларускай эміграцыі выбраны старшынём «Сусветнага аб’яднання беларускай эміграцыі». У тым жа годзе выдаў кнігу «Biélorussie: aperçu sommaire de l’histoire de la nation biélorussienne et du mouvement de libération nationale» (Беларусь: Сціслы агляд гісторыі беларускага народу і нацыянальна-вызвольнага руху). Падтрымліваў цесныя сувязі з Беларускім домам ордэна марыянаў і іншымі рэлігійнымі арганізацыямі, апекаваўся беларусамі з ліку перамешчаных асобаў у Францыі, Германіі, Даніі ды іншых краінах. Паводле Івонкі Сурвілы, быў адным з тых, хто спрычыніўся да ўратавання каля двухсот беларусаў з Даніі ад выдачы СССР, у тым ліку і яе сям’і.
На пачатку 1950-х захварэў на рак. Быў рэдактарам беларускага часопіса «За волю», які друкаваўся ў 1951 годзе ў Парыжы, у беларускай грамадскай друкарні, выкупленай Беларускім выдавецкім фондам за 200 тысяч франкаў, якія сабралі прадстаўнікі беларускай дыяспары — гэта была першая беларуская друкарня ў эміграцыі. Часопіс надрукаваў 264 прозвішчы беларусаў, якія палеглі пад Монтэ-Касіна. Лявон Рыдлеўскі ня меў сям’і на эміграцыі і ў Парыжы ім не было каму апекавацца, таму за год да смерці хворы Лявон Рыдлеўскі паехаў у Лондан да Часлава Сіповіча, які ім апекаваўся і ўладкаваў у шпіталь лекавацца.
Памёр 24 кастрычніка 1953 года ў Лондане, Вялікабрытанія. Быў пахаваны на могілках Гэмпстэд. 11 снежня 1955 г. Згуртаванне беларусаў у Вялікабрытаніі на ўласны кошт паставіла на магіле невялікі помнік. Доўгі час магіла не даглядалася і ў 2007 г. высветлілася, што помніка даўно няма. 27 лістапада 2010 г. помнік Лявону Рыдлеўскаму аднавілі, багаслужбу правёў айцец Сяргей Стасевіч.
Ацэнкі
правіцьУ 2010 годзе Івонка Сурвіла пра Лявона Рыдлеўскага казала так: «Я памятаю Лявона Рыдлеўскага з Парыжу. Калі мы туды прыехалі, мне было толькі 12 гадоў. Ён нас спаткаў. Ён тады намі апекаваўся. Ён фактычна быў апекуном усіх новапрыезжджых беларусаў у Парыжы. Усім памагаў. Жыў вельмі цяжка, але быў сапраўды адданы свайму народу».
Працы
правіць- З жыцьця й дзейнасьці М. Абрамчыка // З гісторыяй на «Вы». — Мн., 1994. Вып. 3;
- Гэтак было…: (Успаміны слуцкага паўстанца) // Спадчына. 1997. № 1.
Зноскі
правіць- ↑ http://hardzin.livejournal.com/46445.html Эміграцыйная гісторыя ў асобах. 24 кастрычніка. Лявон Рыдлеўскі і лёс яго магілы
Літаратура
правіць- Найдзюк Я., Касяк I. Беларусь учора і сяньня. — Мн., 1993.