Міхай Вёрэшмарці
Мі́хай Вё́рэшмарці (венг.: Vörösmarty Mihály; 1 снежня 1800, г. Капальнашньек, Венгрыя — 19 лістапада 1855) — венгерскі паэт, драматург, крытык. Прадстаўнік венгерскага рамантызму. Зрабіў значны ўклад у стварэнне нацыянальнага венгерскага тэатра.
| Міхай Вёрэшмарці | |
|---|---|
| венг.: Vörösmarty Mihály | |
 | |
| Асабістыя звесткі | |
| Дата нараджэння | 1 снежня 1800[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 19 лістапада 1855[1][2][…] (54 гады) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Жонка | Laura Csajághy[d] |
| Дзеці | Béla Vörösmarty[d] і Ilona Vörösmarty[d] |
| Альма-матар |
|
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | |
| Кірунак | проза, паэзія |
| Жанр | раман, драма, эпас |
| Мова твораў | венгерская |
| Грамадская дзейнасць | |
| Партыя | |
| Член у | |
| Подпіс |
 |
 Творы ў Вікікрыніцах | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
 Цытаты ў Вікіцытатніку | |
Біяграфія правіць
Міхай Вёрэшмарці нарадзіўся ў дваранскай каталіцкай сям’і. Яго бацька служыў кіраўніком у Надашдзі. Міхай выхоўваўся ў цыстэрцыянцаў у Секешфехервары і ў піяраў у Пешце. Смерць бацькі ў 1811 годзе прывяла вялікую сям’ю да галечы. Міхаю ўдалося забяспечыць сваё жыццё і акадэмічную адукацыю працай настаўнікам у сям’і Персель. Малады паэт быў закаханы ў Этэльку Персель, якая займала высокае становішча ў грамадстве, і менавіта гэтаму неўзаемнаму каханню венгерская літаратура абавязана шматлікімі шэдэўрамі любоўнай лірыкі Вёрэшмарці. Скончыў філасофскі і юрыдычны факультэты Будапешцкага ўніверсітэта[5].
У заснаванай 17 лістапада 1830 года Венгерскай акадэміі навук Вёрэшмарці атрымаў месца на філалагічным аддзяленні, а затым змяніў на пасадзе дырэктара Карая Кішфалудзі з гадавым дараваннем у 500 форынтаў. Вёрэшмарці быў адным з заснавальнікаў Таварыства Кішфалудзі і стаяў у вытокаў літаратурных часопісаў «Athenäum» і «Figyelmezö». У 1843 годзе ажаніўся.
У 1848 годзе разам з Янашам Аранем і Шандарам Петэфі Вёрэшмарці ўзяўся за пераклад сачыненняў Шэкспіра і працаваў над «Юліем Цэзарам» і «Каралём Лірам».
У 1849 годзе Вёрэшмарці стаў суддзёй Вярхоўнага суда. Вітаў венгерскую рэвалюцыю 1848 года, яе паражэнне прывяло да душэўных пакут і цяжкай хваробы[5]. Некаторы час ён правёў у выгнанні і вярнуўся ў Венгрыю ў 1850 годзе ўжо старым. У глыбокай меланхоліі Вёрэшмарці знаходзіўся рэштку жыцця.
Міхай Вёрэшмарці памёр 19 лістапада 1855 года ў Пешце ў тым жа доме, дзе памёр дваццаццю гадамі раней Карай Кішфалудзі. Пахаванне паэта 21 лістапада 1855 года на могілках Керэпешы стала днём нацыянальнай жалобы. Ферэнц Дэак арганізаваў збор сродкаў на карысць асірацелых дзяцей Вёрэшмарці, якія засталіся без сродкаў да існавання.
Творчасць правіць
Яго першая эпічная паэма «Уцёкі Залана» (1825) праз усхваленне гераізму і баявога духу продкаў абуджала нацыянальна-патрыятычныя пачуцці. У паэмах «Чароўная даліна», «Паўднёвы востраў» (абедзве 1826), «Руіны» (1830) адчувальны адыход у свет чыстай фантазіі, чароўнай казкі. У эпічнай паэме «Два суседскія замкі» (1831) феадальная мінуўшчына. Аўтар драм «Крывавае вяселле» (1833), «Цылеі і Хунядзі» (1844), камедыі «Тайны вуалі» (1834). Захапленне фальклорам узбагаціла яго творы (драматычная казка «Чонгар і Цюпазе», 1830, балада «Прыгожая Ілонка», 1833). Вершы 1830-х гг. прасякнуты грамадзянскімі і патрыятычнымі матывамі, 1840-х гг. — філасофскім роздумам. Зрабіў уплыў на фарміраванне венгерскай літаратурнай мовы[5].
Пераклады правіць
Верш «Стары цыган» (1854) пераклаў на беларускую мову А. Зарыцкі[5].
Памяць правіць
Самы вядомы верш Вёрэшмарці «Заклік» было пакладзена на музыку і часта выконваецца ў канцы ўрачыстых мерапрыемстваў з нагоды нацыянальных свят Венгрыі. Імя Міхая Вёрэшмарці носіць цэнтральная плошча Будапешта, плошча Вёрэшмарці.
Зноскі
- ↑ а б Mihaly Vorosmarty // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ а б Mihály Vörösmarty // Internet Speculative Fiction Database — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Вёрёшмарти Михай // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ а б Béla P. Az 1848-1849. évi első népképviseleti országgyűlés történeti almanachja / пад рэд. P. Béla — Budapest: Argumentum Kiadó, 1373. — С. 700. — 1367 с. — ISBN 963-00-9540-8 Праверана 7 лютага 2023.
- ↑ а б в г Вёрэшмарці Міхай. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
Літаратура правіць
- Вёрэшмарці Міхай // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Міхай Вёрэшмарці
