Паланак
Пала́нак (укр.: Замок «Паланок»; венг.: Munkács vára; русін.: Паланський варош) ці Мукачаўскі замак – выбітны гісторыка-архітэктурны і фартыфікацыйны помнік Закарпацця XIV- XVIII стст., размешчаны на заходняй ускраіне Мукачева, на высокім вулканічным конусе 68-мятровай гары. Замак доўгі час з’яўляўся сямейным гняздом трансільванскіх князёў Ракацы. За ўсю гісторыю свайго існавання замак ні разу не быў заваяваны ў адкрытай і сумленнай барацьбе.
| Замак | |
| Замак Паланак | |
|---|---|
| Замок Паланок | |
 Замак і прылеглыя прадмесці горада | |
| 48°25′53″ пн. ш. 22°41′15″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Украіна |
| Горад | Мукачэва, Закарпацкая вобласць |
| Заснавальнік | Фёдар Карыятавіч |
| Першае згадванне | ХІ ст. |
| Стан | большая частка адрэстаўраваная |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Гісторыя правіць
Першапачаткова на вяршыні гары быў пабудаваны драўляны замак, які ў 1089 беспаспяхова спрабаваў захапіць палавецкі хан Куцешка, а ў 1241 шасцідзесятітысячная арда татара-манголаў хана Батыя двойчы абложвала Паланак і абодва разу не скарыла яго.
У 1396-1414 гг. падольскі князь Фёдар Каратовіч на месцы старога драўлянага пабудаваў новы каменны замак, які ў мадыфікаваным выглядзе захаваўся да нашых дзён. Адноўлены замак мог вытрымаць агонь любой тагачаснай артылерыі і быў забяспечаны ўсім неабходным для жыцця і абароны: тоўстымі сценамі да 5 метраў; шасцітысячным, увесь час дзейным гарнізонам, 164 гарматамі буйнага калібра і вялікай колькасцю іншага ўзбраення; 60 бочкамі артылерыйскага пораху, разнакаліберными гарматнымі ядрамі, іншым боезапасам, велізарнай колькасцю разнастайнага запасу харчавання, 86-мятровай студняй, якая забяспечвала замак сваёй уласнай вадой. Пры збудаванні каменнага замку былі выкарыстаны найноўшыя на той час дасягненні фартыфікацыйнай навукі - бастыёны, пад'ёмныя масты, эскарпы, контрэскарпы, байніцы, брустверы, апарэлі, бар-бэты.
Наступныя ўладальнікі на працягу XV - XVII стст. разбудоўваюць замак, удасканальваюць умацаванні, пашыраюць фартыфікацыйныя магчымасці. У той час замак меў 14 веж, а ў верхняй частцы знаходзіўся вялікі палац.
У 1633 – 1711 гг. Мукачевским замкам валодаюць трансільванскія князі дынастыі Ракацы, якія так удасканалілі фартыфікацыю замка, што ён не меў роўных сабе ў Цэнтральнай Еўропе. З 1685 па 1688 доўжылася адна з найцяжкіх аблог замка, абаронай якого кіравала ўдава Феранца I Ракацы - княгіня Ілона Зрыні.
У 1703-1711 гг. замак становіцца апорай антыгабсбургскай нацыянальна-вызваленчай барацьбы народаў краю пад кіраўніцтвам Феранца II Ракацы. Князі дынастыі Ракацы на працягу доўгіх гадоў з пакалення ў пакаленне натхнялі сербаў, русінаў, балгараў, вугорцаў, славакаў, палякаў на барацьбу за незалежнасць пад княжым сцягам волі.
У 1782 замак стаў палітычнай турмой Аўстрыі. За амаль 120 гадоў тут пабывала больш 20 тысяч вязняў. 12 ліпеня 1847 замак-турму наведаў выбітны венгерскі паэт Шандар Петэфі. Турэмныя парадкі некалькі разоў адмяняліся, але канчаткова былі адменены ў 1904. У перыяд Чэхаславацкай рэспублікі (1919 - 1939) у замку былі раскватараваны ваенныя часткі.
Пасля ўваходжання Закарпацця ў склад Савецкай Украіны ў замку знаходзілася прафтэхвучылішча. Цяпер у замку знаходзіцца дзяржаўны абласны гістарычны музей.
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Паланак- palanok.org.ua Архівавана 13 ліпеня 2017. — віртуальны Мукачаўскі замак Паланак
