Польска-літоўская вайна

Польска-літоўская вайна 1920 года — узброены канфлікт паміж Польшчай і Літвой з-за тэрытарыяльных спрэчак аб Віленскім краі.

Польска-літоўская вайна
Парад польскай кавалерыі ў Сэйнах
Парад польскай кавалерыі ў Сэйнах
Дата Літоўская гістарыяграфія:
вясна 191929 лістапада 1920
Польская гістарыяграфія:
1 верасня7 кастрычніка 1920
Месца Віленскі край
Вынік Перамога Польшчы
Праціўнікі
Польшча Польшча (дэ-юрэ да 7 кастрычніка 1920; дэ-факта на працягу ўсёй вайны)
Flag of Central Lithuania 1920.svg Сярэдняя Літва (з 12 кастрычніка 1920)
Літва Літва
Камандуючыя
Польшча Адам Нянеўскі
Flag of Central Lithuania 1920.svg Люцыян Жалігоўскі
Літва Сільвястрас Жукаўскас
Сілы бакоў
? каля 8000

Падчас наступу польскай арміі ў саюзе з часцямі Пятлюры ва Украіне падчас савецка-польскай вайны савецкі ўрад заключыў Маскоўскі дагавор пра прызнанне незалежнай літоўскай дзяржавы (са сталіцай у Вільнюсе і вялікай тэрыторыяй на паўднёвы ўсход ад горада, уключаючы Гродна, Ашмяны, Ліду) 12 ліпеня 1920 года. Аднак фармальна перададзеныя Літве тэрыторыі кантраляваліся савецкімі военачальнікамі — 14 ліпеня 1920 года Чырвоная армія (3-ці кавалерыйскі корпус Г. Гая) паўторна заняла Вільню, 19 ліпеня — Гродна. Толькі пасля эвакуацыі чырвоных часцей (26 жніўня) з Вільні ў горад 28 жніўня ўвайшла літоўскія войскі.

Аднак ужо 22 верасня польскія войскі распачалі новы наступ. Месцамі адбыліся сутычкі польскіх і літоўскіх часцей, пасля таго як польскія часці фарсіравалі раку Нёман у раёне Друскенікаў і 25 верасня занялі горад Гродна. Для прадухілення далейшых сутыкненняў пад ціскам ваеннай кантрольнай камісіі Лігі Нацый 7 кастрычніка 1920 года ў горадзе Сувалкі быў падпісаны дагавор, які прадугледжваў спыненне баявых дзеянняў, абмен палоннымі і дэмаркацыйную лінію, якая размежала літоўскія і польскія тэрыторыі такім чынам, што большая частка Віленскага края апынялася пад кантролем Літвы.

Дагавор павінен быў набыць сілу 10 кастрычніка 1920 года. Але напярэдадні, 9 кастрычніка, польскія войскі 1-й літоўска-беларускай дывізіі генерала Люцыяна Жалігоўскага занялі Вільню. 12 кастрычніка Жалігоўскі абвясціў сябе вярхоўным кіраўніком створанай ім жа дзяржавы «Сярэдняя Літва» (які да правядзення выбараў у орган, меў паўнамоцны вырашаць лёс края)[1]. Баявыя дзеянні па патрабаванні Лігі Нацый былі спынены пасля бітваў пад Гедройцамі (19 лістапада) і Шырвінтамі (21 лістапада). Пасля гэтага Ліга Нацый спрабавала ўрэгуляваць канфлікт шляхам стварэння федэрацыі (План Гіманса), але безвынікова.

Паводле рэзалюцыі Віленскага сейма, сфарміраванага паводле выбараў 8 студзеня 1922 года, прынятай 20 лютага 1922 года, і Акта ўз'яднання Віленскага края, прынятага Устаноўчым сеймам у Варшаве 22 сакавіка 1922 года, Віленскі край у аднабаковым парадку ўвайшоў у склад Польшчы.

Літва прызнала анексію Віленскага края Польшчай толькі ў 1937 годзе. 10 кастрычніка 1939 года, пасля ліквідацыі Польскай дзяржавы, СССР вярнуў Вільню (частку Віленскага края) незалежнай Літве. У кастрычніку 1940 года ў склад Літве была перададзена астатняя частка Віленскага края і частка тэрыторыі БССР.

Зноскі

  1. Томас Чивас, Арас Лукшас. Договор, принесший разочарование (руск.). Мир. Ресурс «ИноСМИ» (18 ліпеня 2003). — «Вяйдас», Литва. — «7 кастрычніка 1920 года ў Сувалках упаўнаважаныя дэлегацыі Літвы і Польшчы падпісалі пагадненне аб перамір'і, якое павінна было пачацца 10 кастрычніка. У пагадненні была абумоўлена дэмаркацыйная лінія паміж дзвюма дзяржавамі, паводле якой Вільня адыходзіла Літве. Але напярэдадні набыцця сілы пагадненнем польскі генерал Люцыян Жалігоўскі, інсцэнаваўшы бунт польскіх салдатаў і жыхароў Віленскага края, рэзкім кідком заняў Вільнюс і стварыў тут дзяржаву Сярэдняй Літвы.»  Архівавана з першакрыніцы 23 чэрвеня 2013. Праверана 15 чэрвеня 2013.

СпасылкіПравіць