Цяльшэй

Цяльшэй
Герб	Сцяг
Краіна	Літва
Павет	Цяльшэйскі
Раён	Цяльшэйскі
Каардынаты	55°59′00″ пн. ш. 22°15′00″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1450
Ранейшыя назвы	Цельшы
Плошча	23,14 км²;
Вышыня цэнтра	128 м
Насельніцтва	▼22 261 чал. (1 студзеня 2023);
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
Тэлефонны код	458
Паштовыя індэксы	LT-87001
Афіцыйны сайт	telsiai.lt
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Цяльшэ́й (літ.: Telšiai, беларуская назва — Це́льшы) — горад у паўночна-заходняй Літве, з’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам Цяльшэйскага павета.

Геаграфія

Горад размешчаны на паўночным беразе возера Масціс, за 201 км на паўночны захад ад Вільнюса, за 185 км ад Каўнаса і за 109 км на захад ад Панявежыса. Праз горад ідзе чыгунка Шаўляй — Крацінга.

Горад лічыцца гістарычнай сталіцай Жамойці.

Гісторыя

Першыя згадкі аб паселішчы датуюцца 1398 годам. Цяльшэй быў сталіцай аднаго з жмудскіх князёў. Першы касцёл быў пабудаваны ў 1612 годзе каралём Жыгімонтам Вазам. А ў 1626 годзе Павел Сапега заснаваў тут кляштар бернардзінцаў, які быў закрыты рускімі ўладам толькі ў 1832 годзе. У 1791 годзе горад атрымаў гарадскія правы і герб ад караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай горад трапіў у склад Расійскай імперыі. Пад час паўстання 1830 года горад быў адным з цэнтраў дзейнасці паўстанцаў.

З 1990 года ў складзе Літоўскай Рэспублікі.

Насельніцтва

Год	Колькасць
1665	300
1823	5 000
1870	6 481
1897	6 205	^[2]
1900	6 288
1923	4 691	^[2]
1931	4 983
1939	5 874	^[2]
1959	13 460	^[2]
1970	20 220	^[2]
1979	26 918	^[2]

Год	Колькасць
1989	33 553	^[2]
2001	31 406	^[1]
2001	31 460	^[2]
2002	31 107	^[1]
2003	30 794	^[1]
2004	30 230	^[1]
2005	30 539	^[2]
2005	29 516	^[1]
2006	30 339	^[2]
2006	28 567	^[1]
2007	30 174	^[2]

Год	Колькасць
2007	27 797	^[1]
2008	27 314	^[1]
2008	30 011	^[2]
2009	26 936	^[1]
2009	29 883	^[2]
2010	29 764	^[2]
2010	26 363	^[1]
2011	25 651	^[1]
2011	25 540	^[2]
2012	25 205	^[2]
2013	24 773	^[2]

Год	Колькасць
2014	24 295	^[2]
2015	23 964	^[2]
2016	23 563	^[2]
2017	22 703	^[3]
2018	22 039	^[4]
2019	21 555	^[5]
2020	21 287	^[5]
2021	22 642	^[1]
2022	22 264	^[5]
2023	22 261	^[1]

Гарады-пабрацімы

Вядомыя асобы

Антоні Францішак Аўдзевіч (1834—1895) — рымска-каталіцкі дзеяч, біскуп віленскі.
Раландас Паксас (нар. 1956) — літоўскі палітычны дзеяч, прэзідэнт Літоўскай Рэспублікі ў 2003—2004 гадах
Вільфрыд Войніч (1865—1930) — дзеяч народніцкага і польскага сацыялістычнага руху, бібліяфіл і антыквар, першаадкрывальнік знакамітага «Рукапісу Войніча».

Крыніцы

↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у http://pop-stat.mashke.org/lithuania-cities.htm
↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>
↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>
↑ ^а ^б ^в Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>

Літаратура

Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении: Литовское и Белоруское Полесье / под общ. ред. П. П. Семенова. — репринт. воспр. изд. 1882 г. — Минск : БелЭн, 1993. — 550 с.
Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Ковенская губерния / сост. Д. Афанасьев. — Санкт-Петербург : Общественная польза, 1861. — 745 с.
Gadon, M. Opisanie Powiatu Telszewskiego w Guberni Kowieńskiej w dawnem Xięstwie Żmujdzkiem położonego / M. Gadon. — Wilno : druk. S. Blumowicza, 1846. — 186 s.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Цяльшэй

[_5af5290e07be8a54-1] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>

[_9719e5725282f3d8-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у http://pop-stat.mashke.org/lithuania-cities.htm

[_7e808a04af2987a2-3] State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>

[_79897fe52876bdcf-4] State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>

[_0f85f73a1d317ead-5] а ^б ^в Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]