Жыгімонт Ваза
Жыгімонт Ваза, у Польшчы Зыгмунт III (20 чэрвеня 1566 — 30 красавіка 1632) — кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1587—1632), кароль шведскі (1592—1599). Сын караля Швецыі Юхана III Вазы і Кацярыны Ягелонкі, дачкі Жыгімонта Старога.
Жыгімонт III Ваза | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Sigismund | |||||||
| |||||||
|
|||||||
Каранацыя | снежань 1587 | ||||||
Папярэднік | Стэфан Баторый | ||||||
Пераемнік | Уладзіслаў IV | ||||||
|
|||||||
Дэвіз | Pro jure et populo (За справядлівасць і народ) |
||||||
Каранацыя | 19 лютага 1594 | ||||||
Папярэднік | Юхан III | ||||||
Пераемнік | Карл IX | ||||||
Нараджэнне |
20 чэрвеня 1566[1][2][…] |
||||||
Смерць |
19 (29) красавіка 1632[3] (65 гадоў) |
||||||
Месца пахавання | |||||||
Род | Ваза | ||||||
Бацька | Юхан III[3] | ||||||
Маці | Кацярына Ягелонка[3] | ||||||
Жонка | Ганна Аўстрыйская[3][4] і Канстанцыя Габсбург[3][4] | ||||||
Дзеці | Уладзіслаў Ваза[5], Ян II Казімір Ваза, Ян Ольбрахт Ваза[d], Караль Фердынанд Ваза[d], Аляксандр Караль Ваза[d], Ганна Кацярына Канстанцыя Ваза і Anne Marie Vasa[d] | ||||||
Веравызнанне | Каталіцтва | ||||||
Аўтограф | |||||||
Узнагароды | |||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Нарадзіўся ў горадзе Грыпсгольм у Швецыі. 3 1568 года спадчыннік шведскага трона. Абраны польскім каралём на элекцыйным сойме 1587 года, пасля смерці Стэфана Баторыя, дзякуючы падтрымцы Ганны Ягелонкі, канцлера і вялікага гетмана кароннага Яна Замойскага. Перамог іншага кандыдата, аўстрыйскага эрцгерцага Максіміліяна. Але на элекцыйным сойме не было паслоў ад ВКЛ. Каб дамагчыся падтрымкі сваёй кандыдатуры ў ВКЛ, 28 студзеня 1588 года зацвердзіў новую рэдакцыю Статута.
Унутраная палітыка
правіцьНамагаўся аднавіць пазіцыі каталіцкай царквы ў Рэчы Паспалітай, але гэта не дало жаданых вынікаў. Падтрымаў Берасцейскую унію 1596 года. Аднак, вымушаны быў спрыяць прыняццю пастаноў соймаў Рэчы Паспалітай 1609, 1618 і 1631 гадоў, якія гарантавалі правы праваслаўных. Збліжэнне Жыгімонта Вазы з Габсбургамі выклікала ў Польшчы незадавальненне большасці шляхты. Кароль акружыў сябе езуітамі, іншаземцамі і вузкім колам магнатаў. Намаганні Жыгімонта Вазы ўвесці ў Рэчы Паспалітай абсалютную манархію, спадчыннасць трона, зменшыць ролю соймавых паслоў выклікалі незадавальненне шляхты. Пасля рокашу 1606 года Сойм зацвердзіў шляхецкія вольнасці, непарушнасць абрання караля і пастаянную прысутнасць сенатараў дзеля кантролю за яго дзеяннямі.
Замежная палітыка
правіцьАрыентаваўся на Габсбургаў і Свяшчэнную Рымскую імперыю, што было замацавана дзвюма шлюбамі з аўстрыйскімі эрцгерцагінямі, сёстрамі, Ганнай і Канстанцыяй. У 1592 годзе пасля смерці Юхана III заняў шведскі трон. Палітыка аднаўлення пазіцый каталіцкай царквы ў Швецыі цалкам правалілася. У 1599 годзе шведская пратэстанцкая групоўка скінула яго з трона і абрала рэгентам, а з 1604 года і каралём, яго дзядзьку Карла IX. Да канца свайго жыцця Жыгімонт Ваза імкнуўся вярнуць сабе шведскую карону, уцягнуў Рэч Паспалітую ў доўгі канфлікт са Швецыяй. Падтрымліваў прапанову групоўкі магнатаў і шляхты аб ажыццяўленні аб’яднання Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай на правах трэцяга ўдзельніка федэрацыі разам з Польшчай і ВКЛ. Падтрымаў Ілжэдзмітрыя I, Ілжэдзмітрыя II, даваў ім дапамогу і дазволіў вербаваць войска ў ВКЛ і Польшчы. У 1600 годзе пачаў вайну Рэчы Паспалітай са Швецыяй 1600—1629 гадоў. Войска Рэчы Паспалітай здабыла перамогу ў Кірхгольмскай бітве 1605, аднак скарыстаць з поспеху з-за нешматлікасці не здолела, і вайна працягвалася. Пасля запрашэння царом Васілём Шуйскім у Маскоўскае княства шведскага корпуса дзеля барацьбы з войскамі Ілжэдзмітрыя II пачаў вайну Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гг.. У выніку паражэння маскоўскага войска каля Клушына ў 1610 годзе Васіль Шуйскі быў скінуты з трона, маскоўскія баяры і гараджане абвясцілі царом сына Жыгімонта Вазы — Уладзіслава.
Жыгімонт Ваза спрабаваў праводзіць актыўную палітыку на поўдні. Падтрымліваў імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі супраць Чэхіі і Трансільваніі, што выклікала пастаянныя напады на Украіну і поўдзень Польшчы саюзнікаў Трансільваніі — крымскіх татараў і туркаў. У 1620 годзе польскае войска было разбіта туркамі ля Цацоры. Але ў Хоцінскай бітве 1621 года войска Рэчы Паспалітай атрымала перамогу над імі, якая аднак не была выкарыстана.
Замежныя і ўнутраныя палітычныя планы Жыгімонта Вазы не ўдаліся, шмат у чым яго палітыка спрыяла далейшаму заняпаду Рэчы Паспалітай.
Гл. таксама
правіцьКрыніцы
правіць- ↑ Sigismund — 1917.
- ↑ Sigismund III Vasa // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ а б в г д е ё Östergren S. Sigismund — С. 160. Праверана 10 студзеня 2017.
- ↑ а б (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
- ↑ Мякотин В. А. Владислав IV, король польский // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIа. — С. 661–662.
Літаратура
правіць- Вялікае княства Літоўскае : энцыклапедыя. У 2 т. Т. 1. — Мінск, 2005.
- Беларуская энцыклапедыя. У 18 т. Т. 6. — Мінск, 1998.
- Беларусь: энцыклапедычны даведнік. — Мінск, 1995.
Спасылкі
правіць- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жыгімонт Ваза