Чарнаўцы

Чарнаўцы
Герб[d]	Сцяг[d]
Краіна	Украіна
Вобласць	Чарнавіцкая вобласць
Раён	Чарнавіцкі раён
Каардынаты	48°17′27″ пн. ш. 25°56′04″ у. д.HGЯO
Унутранае дзяленне	3 раёна
Мэр	Раман Клічук[d]
Першае згадванне	1408
Плошча	153 км²;
Вышыня цэнтра	248 ± 1 м
Насельніцтва	265 471 чал. (1 студзеня 2021);
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
Тэлефонны код	0372(2)
Паштовыя індэксы	58000–58033
КААТУУ	7310100000
Афіцыйны сайт	city.cv.ua (укр.); chernivtsy.eu (укр.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Чарнаўцы (укр.: Чернівці) — горад на поўдні заходняй часткі Украіны, на рацэ Прут. Адміністрацыйны цэнтр Чарнавіцкай вобласці. Плошча 153 км². Насельніцтва 251 500 чал. (2009). Знаходзяцца за 408 км на паўднёвы захад ад Кіева, за 40 км ад украінска-румынскай граніцы. Вузел чыгуначных і аўтамабільных шляхоў.

Чарнаўцы — палітычны, культурны і рэлігійны цэнтр Букавіны.

Этымалогія назвыПравіць

Назва горада пайшла ад фартыфікацыі, якая ў «Спісе гарадоў рускіх далёкіх і блізкіх» згадваецца як Чэрн на Пруце.

ГісторыяПравіць

XII: узнікненне Чарнаўцоў згодна з археалагічнымі звесткамі.
XIV: у складзе Малдовы, памежнае паселішча.
1408: першы ўспамін пра Чарнаўцы ў грамаце малдаўскага гаспадара Аляксандра Добрага ў сувязі з мытнай дамовай, якую ён склаў з Львоўскімі купцамі.
1488: цэнтр павету, атрымалі Магдэбургскае права.
XV—XVIII стст.: горада неаднаразова цярпела ад ваенных канфліктаў, у выніку чаго прыйшло ў заняпад.
1538: апынуліся пад уладай Турцыі.
1775: перайшлі да Аўстрыі, цэнтр ваеннай адміністрацыі Букавіны.
1786: цэнтр вобласці ў складзе Галічыны.
1849: цэнтр аўтаномнага края Букавіна.
1866: адкрыццё чыгункі Чарнаўцы — Львоў.
1875: заснаванне Чарнавіцкага ўніверсітэта.
1873: рэзідэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў.
3 лістапада 1918: згодна з рашэннем народнага веча Чарнаўцы далучыліся да Украіны.
11 лістапада 1918: горада заняла румынскае войска, з 28 лістапада — у складзе Румыніі.
1940: СССР анексаваў Чарнаўцы разам з паўночнай Букавінаю, у складзе УССР.
6 ліпеня 1941 1941 — 29 сакавіка 1944: знаходзіліся пад нямецка-румынскай акупацыяй.

НасельніцтваПравіць

1890 год — 54,2 чал., з іх немцаў і яўрэяў — 27 192 чал. (51,3 %), украінцаў — 10 384 чал. (19,6 %), румынаў — 7624 чал. (14,4 %), палякаў, мадз'яраў і інш. — 7808 чал. (14,7 %).^[2]
1939 год — 106 тыс. чал.
1959 год — 152 тыс. чал.
1970 год — 187 тыс. чал.
1977 год — 214 тыс. чал.^[3]
1991 год — 259 тыс. чал.^[4]
2001 год — 240,6 тыс. чал., з іх украінцаў — 79,9 %, рускіх — 11,3 %, беларусаў — 0,4 %, палякаў — 0,6 %, малдаванаў — 1,6 %, румынаў — 4,5 %.^[5]

ЭканомікаПравіць

Прадпрыемствы лёгкай, машынабудаўнічай і металаапрацоўчай, харчовай, хімічнай і дрэваапрацоўчай прамысловасці.

АсветаПравіць

СлавутасціПравіць

Тэатральная плошча

Гістарычная забудова горада XIX—XX стст.;
Касцёл езуітаў (1893—1894);
Корпус Чарнавіцкага ўніверсітэта (1874—1875);
Гарадскі тэатр (1904—1905);
Ратуша (1843—1847);
Рэзідэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў (з 1956 — адзін з будынкаў Чарнавіцкага ўніверсітэта);
Сабор кафедральны (1844—1864);
Царква армянска-грэгарыянская (1869—1875, цяпер — арганная зала);
Царква грэка-каталіцкая (1825—1830);
Царква Св. Міколы (1607);
Царква Св. Параскевы Пятніцы (1862);
Царква Св. Тройцы (1774);
Царква Св. Юрыя (Георгія, 1767);
Царква Успення Прасв. Багародзіцы (1783);
Чыгуначны вакзал (1898—1903);

ГалерэяПравіць

Рэзідэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў
Медыцынскі ўніверсітэт
Царква Св. Міколы
Сабор кафедральны
Чыгуначны вакзал
У цэнтры горада
Ратуша
Гатэль Брысталь

Гарады-пабрацімыПравіць

Выдомыя асобыПравіць

Арсеній Яцанюк (нар. 1974) — украінскі дзяржаўны дзеяч, эканаміст, юрыст.
Уладзімір Мікалаевіч Мельнікаў (нар. 1951) - украінскі паэт, празаік, кампазітар.
Раман Уладзіслававіч Ананьеў (нар. 1964) — беларускі дзяржаўны дзеяч

Зноскі

↑ Державна служба статистики України Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року — Київ: Державна служба статистики України.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1899"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107450340"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7603543"></a>
↑ Грігорий Купчанко. Буковина и еи русски жители. — Видень, 1895. — С. 15.
↑ Черновцы // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
↑ Чернавцы // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
↑ Дністрянський М. С. Етнополітична географія України. — Львів: Літопис, 2006. С. 477.

ЛітаратураПравіць

Czerniowce // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. — S. 831—832
Черновицы // Чарнаўцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

СпасылкіПравіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Чарнаўцы
Чарнавіцкая гарадская рада
Старыя фота Черновцов(недаступная спасылка) — 3000 упарадкаваных фатаграфій

[_9191b167f53222d8-1] Державна служба статистики України Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року — Київ: Державна служба статистики України.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1899"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107450340"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7603543"></a>

[2] Грігорий Купчанко. Буковина и еи русски жители. — Видень, 1895. — С. 15.

[3] Черновцы // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.

[4] Чернавцы // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[5] Дністрянський М. С. Етнополітична географія України. — Львів: Літопис, 2006. С. 477.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]