Шардана

Шардана, шэрдэн, шэрдан (ад старажытнаегіп.: Šrdn / Š3-r-d3-n3) — піраты і воіны ва ўсходнім Міжземнамор’і невядомага паходжання ў другой палове 2 тысячагоддзя да н. э.

Шардана ў егіпецкай гвардыі

Назва егіпецкім пісьмом

Гісторыя

Шардана ўпершыню ўзгадваюцца як піраты ў лісце валадара Бібла фараону Аменхатэпу III або фараону Эхнатону. Яны сталі аднымі з першых народаў мора, з якімі непасрэдна сутыкнуліся егіпцяне. На другі год кіравання Рамсеса II шардана арганізавалі напад на дэльту Ніла. На егіпецкіх выявах яны намаляваны ў рагатых шлемах, з круглявымі шчытамі, дзідамі і мячамі. Рамсес II арганізаваў пастку і патапіў іх караблі. Палонныя были далучаны да егіпецкага войска, служылі ў гвардыі Рамсеса II і ўдзельнічалі ў бітве пры Кадэшы.

Шардана таксама ўзгадваюцца сярод народаў мора, што аб'ядналіся з лівійцамі для нападу на Егіпет, але былі пераможаны Мернептахам, сынам Рамсеса II. Яны прысутнічалі сярод народаў мора, якія ўварваліся з Азіі ў гады кіравання Рамсеса III. Старажытнаегіпецкія тэксты фіксуюць прысутнасць шардана ў XI ст. да н. э. у Ханаане. Але ў той жа час шардана служылі ў егіпецкай арміі і змагаліся супраць лівійцаў, нубійцаў, амарэяў, сваіх суайчыннікаў. У даліне Ніла існавалі асобныя паселішчы тых, хто пераходзіў на бок Егіпта. Іх жыхары атрымоўвалі зямлю ў калектыўнае карыстанне, шанавалі егіпецкіх багоў.

Спробы ідэнтыфікацыі

Вызначэнне паходжання шардана зацяжарваецца адносна невялікай колькасцю крыніц, прычым усе вядомыя пісьмовыя крыніцы так або іначай звязаны са Старажытным Егіптам. Шардана або групы людзей з падобнымі назвамі наогул не ўзгадваюцца ў хецкіх або мікенскіх пісьмовых помніках. Тым не меней, да сярэдзіны XX ст. сярод навукоўцаў сфарміраваліся 2 асноўныя гіпотэзы ідэнтыфікацыі шардана.

Першая гіпотэза заснавана на думцы, што шардана паходзілі з паўночнай часткі ўсходняга Міжземнамор’я. Яна абапіраецца на спробы аўтэнтыфікацыі выяў зброі і караблёў шардана. Да канца XX ст. пераважала думка, што яны ідэнтычныя ці вельмі падобныя на мікенскія. У якасці канкрэтнага месца паходжання паказваліся захад Малой Азіі, дзе пазней былі заснаваны Сарды, або усходняе ўзбярэжжа Адрыятыкі і Дынарскае нагор’е, дзе таксама ў болей позні перыяд ўзгадвалася племя сардэтаў, верагодней ілірыйскага паходжання. Прыхільнікі гэтай гіпотэзы лічаць, што пасля паражэння ад Рамсеса II частка шардана магла перасяліцца ў заходняе Міжземнамор’е, дзе дала сваю назву востраву Сардзінія.

Наадварот, другая гіпотэза сцвярджае, што шардана паходзяць з заходняга Міжземнамор’я. У якасці канкрэтных месцаў вызначаны Лігурыя і Сардзінія, што ў канцы бронзавага веку былі важнымі металургічнымі цэнтрамі і мелі сувязі з усходнім Міжземнамор’ем. У прыватнасці, некаторыя археолагі атаесамляюць шардана з прадстаўнікамі нурагічнай цывілізацыі.

Спасылкі

• Sea Peoples
• Giacomo Cavillier “Shardana project” - Perspectives and Researches on the Sherden in Egypt and Mediterranean
• Origins of the “sea peoples” – The Sherden, the Shekelesh, the Peleset
• Mohamed Raafat Abbas A Survey of the Military Role of the Sherden Warriors in the Egyptian Army during the Ramesside Period
• Nuovo studio dell’archeologo Ugas: “È certo, i nuragici erano gli Shardana”