Меч

Меч — від ударнай, сякучай або сякучаколючай зброі блізкага бою ў старажытнасці і сярэднявеччы ў пяхоце і кавалерыі. Складаецца з клінка (звычайна прамога і двухбаковавострага) і дзяржання (з навершам), адасобленага ад клінка крыжавінай.

Аднаручны меч-гладыус

Двухручны меч

Папярэднікі мячоў — клінкі на касцяной аснове, у якую ўстаўляліся крамянёвыя ўкладышы (вядомы па знаходках эпохі неаліту ў раёне возера Байкал). Бронзавы мячы з’явіўся ў сярэдзіне 2-га тысячагоддзя да н.э. ў краінах Блізкага Усходу, пазней пашыраны ў Егіпце, Закаўказзі і Заходняй Еўропе; жалезны — у пачатку 1-га тысячагоддзя да н.э. У Еўропе мячы спачатку выкарыстоўвалі ў Старажытнай Грэцыі ў XVI—XII стст. да н.э. (кароткія колючыя і выгнутыя, цяжкія сякучыя). Старажытныя рымляне ўзбройвалі кароткімі мячамі (гладыусамі) пяхоту, доўгімі (спатамі) — конніцу. Найбольш тыповымі ўзорамі еўрапейскіх мячоў былі: гальштацкі, латэнскі, саўрамата-сармацкі, франка-аламанскі, каралінгскі, раманскі. 3 XIII ст. побач з адназахопнымі ўжываліся паўтарачныя, пазней двухзахопныя дзяржанні.

Беларусь

Найбольш ранняя прыкмета выкарыстання мяча на тэрыторыі Беларусі — касцяная імітацыя крыжавіны гэтай зброі з гарадзішча Пруднікі (9 ст.). У Полацку, Гродне, Навагрудку, Друцку і інш. знойдзены цэлыя або фрагменты мячоў каралінгскага ўзору, у Друцку, Мінску, Ваўкавыску — раманскага ўзору, каля Старых Дарог і ў Мінску — гатычнага ўзору (знаходкі датуюцца X—XIV стст.). Клеймы на клінках мячоў X ст. сведчаць, што яны маюць заходне-еўрапейскае паходжанне (полацкі) і, верагодна, паўночнага (гродзенскі). Але даныя даследаванняў па гісторыі металургіі і металаапрацоўкі паказваюць, што на Беларусі ўжо ў той час існавалі сыравіна і тэхналагічныя магчымасці для вытворчасці ўласных клінкоў. Пісьмовыя крыніцы згадваюць палоннага беларуса Ілью, якога прымусілі працаваць у канцы XIV — пачатку XV ст. ў зброевых майстэрнях тэўтонскіх рыцараў. Мечнікі сустракаюцца ў пераліку цэхавых спецыяльнасцей Беларусі ў XVI ст. і больш познія часы. У XVI ст. ў сувязі з выкарыстаннем агнястрэльнай зброі меч выйшаў з ужытку ў пяхоце, а ў кавалерыі заменены на палаш, шаблю або шпагу. Як асноўны від клінковай эброі меч выкарыстоўваўся ў Польшчы і Вялікім Княстве Літоўскім да 2-й паловы XVI ст. і быў заменены шабляй. Пазней меч захаваўся як цырыманіяльная зброя.

Класіфікацыя мячэй

Паводле даўжыні клінка

• кароткі меч — 60-70 см — пераважна для пешага бою
• доўгі меч — 70-90 см — для пешага і коннага
• кавалерыйскі меч — больш за 90 см

Паводле спосабу ўтрымання

• аднаручны меч — трымаюць адной рукой
• паўтараручны меч — можна трымаць як адной, так і дзвюма рукамі
• двухручны меч — трымаюць толькі дзвюма рукамі (прыклады двухручных мечей Архівавана 14 красавіка 2011.)

Гл. таксама

• Франкскі меч з Полацка

Літаратура

• Меч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).
• Бехайм В. Энциклопедия оружия. (Руководство по оружиеведению. Оружейное дело в его историческом развитии от начала средних веков до конца XVIII в.) / Пер. с нем. — Санкт-Петербург: АО «Санкт-Петербург оркестр», 1995. (руск.)
• Окшотт Э. Археология оружия. От бронзового века до эпохи Ренессанса / Пер. с англ. М. К. Якушиной. — М.: ЗАО Центрполиграф, 2004. — 398 с. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Меч