13-ы ўланскі полк (паўстанне 1830—1831 гадоў)
13-ы ўланскі полк (літоўскі) — кавалерыйская вайсковая адзінка, сфарміраваная падчас паўстання 1830—1831 гадоў.
Гісторыя
правіцьСфарміраваны ў траўні 1831 года падчас уторгнення польскага экспедыцыйнага корпуса на тэрыторыі былога ВКЛ на базе 3-га швадрона на часткі 3-га палка польскіх уланаў Каралеўства Польскага. У склад новаўтворанага палка ўвайшоў таксама шэраг атрадаў літоўскіх паўстанцаў. Камандзір — ветэран напалеонаўскіх войнаў палкоўнік Алаіз Яновіч.
Полк прымаў удзел у шасці сражэннях на тэрыторіі Літвы і трох на тэрыторыі Польшчы:
- Панявеж (5 ліпеня)
- Шаўлі (7-8 ліпеня)
- Аланта і Маляты (16 ліпеня)
- Іўе (22 ліпеня)
- Дзятлава (24 ліпеня)
- Орля (28 ліпеня)
- Седльцы (28 жніўня)
- Варшава (6-7 верасня)
- Ксентэ (5 кастрычніка)
Менавіта па ўланам 13-га палка рускія войскі зладзілі апошнія стрэлы паўстання каля мястэчка Ксентэ, калі рэшткі паўстанцкай арміі адступалі ў Прусію, дзе неўзабаве былі інтэрніраваны.
Кавалеры ордэна Virtuti Militari
правіць- Палкоўнік Алаіз Яновіч — Кавалерскі Крыж (17 верасня)
- Лекар Генрык Шантройль — Залаты Крыж (19 жніўня 1831)
- Маёр Маўрыцый Прозар — Залаты Крыж (31 жніўня 1831)
- Капітан Юзаф Фалькоўскі — Залаты Крыж (30 жніўня 1831)
- Капітан Юзаф Васілеўскі — Залаты Крыж (30 жніўня 1831)
- Паручнік Напалеон Бярэцкі — Залаты Крыж (30 жніўня 1831)
- Падпаручнік Юзаф Барчынскі — Залаты Крыж (30 жніўня 1831)
- Падпаручнік Антоні Міхалоўскі — Залаты Крыж (30 жніўня 1831)
- Падпаручнік Антоні Нідэцкі — Залаты Крыж (30 жніўня 1831)
- Падпаручнік Ян Малінскі — Залаты Крыж (30 жніўня 1831)
- Падафіцэр Блажэй Кракавяк — Срэбны Крыж (30 жніўня 1831)
- Падафіцэр Марцін Івінскі — Срэбны Крыж (30 жніўня 1831)
- Жаўнер Тамаш Лапчынскі — Срэбны Крыж (30 жніўня 1831)
- Жаўнер Васіль Вросяк — Срэбны Крыж (30 жніўня 1831)
Агулам полк атрымаў 14 крыжоў, у тым ліку 1 кавалерскі, 9 залатых і 4 срэбных.
Строй
правіцьУланы 13-га палка малі абмундзіраванне, аналагічнае 3-му уланскаму палку, з адрозненнем у дэталях (напрыклад ужыванне гербу Пагоня замеcт польскага арла). Сукно мундзіра — гранатовае (цемна-сіняе), прыборнае сукно — жоўтае. Кватэра (верхняя частка) рагатыўкі жоўтага колеру. Гузікі белага металу з лічбай 13. Прапарцы на піках жоўта-белыя.
Коні
правіцьУ 3-м швадроне 3-га палка коні былі рыжай масці, маглі мець адрозныя ад асноўнага колеру т.зв. «зорку», праточыны і «шкарпэткі».
Літаратура
правіць- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925. s.85.
- Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
- Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie — Królestwo Polskie 1815—1830. Poznań: Wydaw. Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny generałów i sztab-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymże roku Krzyżem Wojskowym «Virtuti Militari» odznaczonych. Stanisław Tarnowski (przedm.). Lwów: Drukarnia Ludowa, 1881. s.137-139,152/