Чарнакорань
Чарнакорань[4][5] (Scorzonera) — род кветкавых раслін сямейства Астравыя (Asteraceae). Распаўсюджаныя ад Міжземнамор’я да Усходняй Азіі, галоўным чынам у засушлівых рэгіёнах. Колькасць відаў — каля двухсот.
| Чарнакорань | |||||||||||||||||
 Чарнакорань прысадзісты (Scorzonera humilis) | |||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||
|
Scorzonera L., 1753 | |||||||||||||||||
| Сінонімы | |||||||||||||||||
| Тыпавы від | |||||||||||||||||
| Віды | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Найбольш вядомы від — скарцанера (Scorzonera hispanica): у многіх краінах гэта расліна культывуецца як гародніна.
Назва правіць
Навуковая назва роду паходзіць ад італ.: scorzonera ад італ.: scorza — «кара» і nera — «чорная», што ставіцца да чорнай вонкавай афарбоўкі каранёў чарнакораню. Па іншай версіі, гэта назва паходзіць ад Escorzonera — іспанскай назвы віду скарцанера (Scorzonera hispanica), утворанага ад ісп.: escorzon «ядавітая змяя, змяіны яд», корань ўжываецца ў Іспаніі як сродак супраць укусу змей. Альбо ў пачатку XVII стагоддзя ад італ.: scorzone, вытворнага ад лац.: curtio — «ядавітая змяя», ад яду якой ратавала гэта расліна.
Біялагічнае апісанне правіць
Прадстаўнікі роду — двухгадовыя[5] і шматгадовыя[5] травяністыя расліны, часам паўкусты. Карані часта патоўшчаныя, верацёнападобнай або клубнепадобнай формы, у многіх відаў — ядомыя[5].
Лісце чаргаванае, лінейнае або лінейна-ланцэтнае, з суцэльным краем.
Кветкі жоўтыя, радзей ружовыя, язычковыя, сабраны ў кошыкі і акружаны некалькімі пластамі абгорткі з няроўнымі, зялёнымі чарапіцава размешчанымі лісточкамі; вонкавыя — яйкападобныя, унутраныя — ланцэтныя, па краях перапончатыя.
Сямянкі лінейна-цыліндрычныя, з папусам, які складаецца з рыжаватых пёрыстых валасінак, унутраная частка якіх мае працяг у выглядзе больш ці менш кароткага вышчэрбленага асцюка.
Кансартыўныя сувязі правіць
З’яўляецца кармавой раслінай для жукоў Agapanthia fallax.
Класіфікацыя правіць
Таксанамія правіць
Род Чарнакорань уваходзіць у падтрыбу Scorzonerinae трыбы Cichorieae падсямейства Cichorioideae сямейства Астравыя (Asteraceae) парадку Астракветныя (Asterales).
| яшчэ 12 семейств (па Сістэме APG II) | ||||||||||||
| каля 200 відаў | ||||||||||||
| парадак Астракветныя | род Чарнакорань | |||||||||||
| аддзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя | сямейства Астравыя | |||||||||||
| яшчэ 44 парадка кветкавых раслін (па Сістэме APG II) |
яшчэ 1900 родаў | |||||||||||
Таксанамія правіць
Род Чарнакорань уваходзіць у падтрыбу Scorzonerinae трыбы Cichorieae падсямейства Cichorioideae сямейства Астравыя (Asteraceae) парадку Астракветныя (Asterales).
Віды правіць
Налічваецца 199 відаў[6], у тым ліку каля ста — на тэрыторыі былога СССР, некаторыя з іх:
- Scorzonera acanthoclada
- Scorzonera alaica
- Scorzonera albertoregelia
- Scorzonera albicaulis
- Scorzonera austriaca — Чарнакорань голы
- Scorzonera baldshuanica
- Scorzonera bicolor
- Scorzonera biebersteinii
- Scorzonera bracteosa
- Scorzonera bungei
- Scorzonera chantavica
- Scorzonera circumflexa
- Scorzonera crassifolia
- Scorzonera crispa
- Scorzonera czerepanovii
- Scorzonera ensifolia
- Scorzonera ferganica
- Scorzonera filifolia
- Scorzonera franchetii
- Scorzonera gageoides
- Scorzonera gracilis
- Scorzonera hispanica — Скарцанера, ці Чарнакорань іспанскі
- Scorzonera hissarica
- Scorzonera humilis — Чарнакорань прысадзісты, ці Пералёт
- Scorzonera ikonnikovii
- Scorzonera iliensis
- Scorzonera inconspicua
- Scorzonera ketzkhowelii
- Scorzonera kozlowskyi
- Scorzonera kuhistanica
- Scorzonera laciniata
- Scorzonera latifolia
- Scorzonera leptophylla
- Scorzonera lipskyi
- Scorzonera litwinowii
- Scorzonera mollis
- Scorzonera mongolica
- Scorzonera ovata
- Scorzonera papposa
- Scorzonera parviflora
- Scorzonera petrovii
- Scorzonera pratorum
- Scorzonera pseudodivaricata
- Scorzonera pubescens
- Scorzonera pulchra
- Scorzonera raddeana
- Scorzonera radiata
- Scorzonera ramosissima
- Scorzonera rigida
- Scorzonera safievii
- Scorzonera sericeo-lanata
- Scorzonera songarica
- Scorzonera stricta
- Scorzonera subacaulis
- Scorzonera tadshikorum
- Scorzonera tau-saghyz
- Scorzonera tragopogonoides
- Scorzonera transiliensis
- Scorzonera tuberosa
- Scorzonera turkestanica
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Scorzonera Index Nominum Genericorum database
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 119. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ а б в г Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17.
- ↑ Species in Scorzonera (англ.). The Plant List (2015). Version 1.1. Published on the Internet. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden (16 красавіка 2015). Архівавана з першакрыніцы 8 чэрвеня 2012. Праверана 20 жніўня 2011.
Літаратура правіць
- Чарнакорань // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17). — С. 243.
- Scorzonera // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — С. 321. — XXI + 645 с. (руск.)
- Козелец (растение) // Кварнер — Конгур. — М. : Советская энциклопедия, 1973. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 12). (руск.)
Спасылкі правіць
- Козелец — род Scorzonera: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
- Козелец // Архив природы России Архівавана 24 лістапада 2019. (руск.)