Аксаміткі

Аксамі́ткі, аксамітка, таге́тэс, бархатцы (Tagetes) — род аднагадовых і шматгадовых травяністых раслін сямейства Астравыя (Asteraceae).

Аксаміткі
Аксаміткі распасцёртыя (Tagetes patula)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Астравыя Трыба:  Tageteae Род:  Аксаміткі
Міжнародная навуковая назва
Tagetes L., 1753
Наменклатурны тып
Tagetes erecta L. — Аксаміткі прамастойныя
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   38482 NCBI   13707 EOL   60978 IPNI   11234-1

Батанічнае апісанне

Вышыня да 1,5 м. Сцябло прамастойнае, галінастае. Лісце перыстарассечанае. Кветкі жоўтыя, жоўта-аранжавыя або карычнева-чорныя, у кошыках, з моцным пахам. Плод — сямянка. Размнажаюцца насеннем.

Арэал і экалогія

Большасць відаў пашыраны субтропіках Амерыкі. На тэрыторыі Беларусі інтрадукаваны аксаміткі прамастойныя (Tagetes erecta), аксаміткі адхіленыя (Tagetes patula) і аксаміткі танкалістыя, або пасечаныя (Tagetes tenuifolia); выкарыстоўваюцца ў кветкаводстве. Святла- і цеплалюбныя.

Віды

Налічваецца каля 53 відаў, у тым ліку:

• Tagetes anisala
• Tagetes apetala Posada-Ar.
• Tagetes argentina Cabrera
• Tagetes biflora Cabrera
• Tagetes campanulata Griseb.
• Tagetes dianthiflora Kunth
• Tagetes elliptica Sm.
• Tagetes erecta L. typus — Аксаміткі прамастаячыя, ці Аксаміткі прамастойныя
• Tagetes erythrocephalalia Rusby
• Tagetes filifolia Lag.
• Tagetes foetidissima DC.
• Tagetes gracilis DC.
• Tagetes hartwegii Greenm.
• Tagetes heterocarpha Rydb.
• Tagetes lacera
• Tagetes laxa
• Tagetes lemmonii Gray
• Tagetes lucida Cav.
• Tagetes mendocina Phil.
• Tagetes micrantha Cav.
• Tagetes minima
• Tagetes minuta L.
• Tagetes mulleri S.F.Blake
• Tagetes multiflora Kunth
• Tagetes nelsonii Greenm.
• Tagetes parryi A.Gray
• Tagetes patula L. — Аксаміткі распасцёртыя, ці Аксаміткі адхіленыя
  • [syn. Tagetes corymbosa Sweet]
  • [syn. Tagetes lunulata Ortega]
  • [syn. Tagetes remotiflora Kunze]
  • [syn. Tagetes signata Bartling]
• Tagetes pectinata Turcz.
• Tagetes perezii Cabrera
• Tagetes pringlei S.Watson
• Tagetes pusilla
• Tagetes riojana M.Ferraro
• Tagetes rotundifolia Mill.
  • [syn. Tithonia rotundifolia (Mill.) S.F.Blake]
• Tagetes rupestris Cabrera
• Tagetes stenophylla B.L.Rob.
• Tagetes subulata Cerv.
• Tagetes tenuifolia — Аксаміткі танкалістыя, ці Аксаміткі пасечаныя

• [syn. Tagetes microglossa Benth.]
• [syn. Tagetes signata Bartl.]

• Tagetes terniflora Kunth
• Tagetes verticillata Lag. & Rodr.
• Tagetes zyaquirensis Humb. & Bonpl.

• 
  Аксаміткі распасцёртыя (Tagetes patula)
• 
  Аксаміткі танкалістыя (Tagetes tenuifolia)
• 
  Аксаміткі прамастойныя (Tagetes erecta)
• 
  Бардзюр з нізкарослых аксамітак прамастойных (Tagetes erecta) і больш высокіх аксамітак танкалістых (Tagetes tenuifolia).

Значэнне і выкарыстанне

Дэкаратыўныя і лекавыя расліны (мачагонны, патагонны і проціглісны сродак).

Літаратура

• Аксамі́ткі, тагетэс // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — С. 203. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
• Таге́тэс // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 374. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Аксамі́ткі, тагетэс // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 60. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
• Аксаміткі, бархатцы // Раслінны свет: Тэматычны слоўнік / Склад. В. Дз. Астрэйка і інш.; навук. рэд. Л. П. Кунцэвіч, А. А. Крывіцкі. — Мн.: Беларуская навука, 2001. — С. 237. — 655 с. — 700 экз. — ISBN 985-08-0457-2.
• Бархатцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907. — Т. III.
• Горшкова С. Г. Род Бархатцы — Tagetes L. // Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1959. — Т. XXV. — С. 569—572. — 630 с. — 2 500 экз.
• Род Бархатцы, Тагетес — Tagetes, L. // Декоративные растения СССР (руск.) / Б. Н. Головкин, Л. А. Китаева, Э. П. Немченко. — М.: Мысль, 1986. — С. 268—270. — 320 с. — (Справочники-определители географа и путешественника). — 100 000 экз.