Ілья Рыгоравіч Чашнік

Ілля Рыгоравіч Чашнік (рус. Илья Григорьевич Чашник; 13 (26) чэрвеня 1902, Люцын, Віцебская губерня, Расійская імперыя; цяпер горад Лудза у Латвіі — 4 сакавіка 1929, Ленінград, СССР) — савецкі мастак, дызайнер. Адзін з двух, з Мікалаем Суэціным, найбліжэйшых вучняў Казіміра Малевіча; паслядоўны супрэматыст.

Ілья Рыгоравіч Чашнік
руск.: Илья Григорьевич Чашник
Дата нараджэння	26 чэрвеня 1902(1902-06-26)
Месца нараджэння	Люцын, Расійская імперыя
Дата смерці	4 сакавіка 1929(1929-03-04)[…] (26 гадоў)
Месца смерці	Ленінград, РСФСР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	мастак, рысавальнік, архітэктар
Мастацкі кірунак	супрэматызм
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Ілля Чашнік нарадзіўся ў яўрэйскай сям'і ў Латгаліі — у горадзе Люцыне Віцебскай губерні Расійскай імперыі (цяпер горад Лудза ў Латвіі).

Ілля быў малодшым сярод васьмі братоў і сясцёр, і пасля нараджэння апошняга дзіцяці сям'я пераехала ў губернскі Віцебск. У адзінаццігадовым узросце Ілля быў накіраваны вучнем у оптыка-механічную майстэрню, у якой працаваў штодзённа па 10-11 гадзін.

З пятнаццаці гадоў, у 1917—1918 гадах, Ілля Чашнік пачаў па нядзелях наведваць прыватную Школу малявання і жывапісу Юдаля Пэна, у якой да яго вучыліся Эль Лісіцкі, Восіп Цадкін, Марк Шагал і многія іншыя знакамітыя мастакі.

У 1918 годзе шаснаццацігадовы Чашнік паехаў у Маскву і запісаўся ў архітэктурныя майстэрні ў Другіх Дзяржаўных свабодных мастацкіх майстэрнях, дзе выкладаў у тым ліку Казімір Малевіч. Але, пачуўшы, што ў Віцебск прыехаў Марк Шагал, які ператварыў школу свайго настаўніка Пэна у Народную мастацкую школу, Чашнік вярнуўся ў родны горад і пачаў займацца ў Шагала. Летам 1919 года малады мастак быў адзначаны прэміяй на першай справаздачнай выстаўцы школы, а адна яго карціна была рэкамендавана ў школьны музей.

У 1919 працаваў у Віцебску ў майстэрні графікі, друку і архітэктуры пад кіраўніцтвам Л. Лісіцкага. У Віцебск прыехала пагасціць да сваіх родзічаў народжаная ў Віцебску, але даўно з'ехаўшая мастачка Паліна Хентава. Разам з Чашнікам Хентава пачала наведваць майстэрню Шагала. Услед за Хентавай у горадзе з'явіўся закаханы ў яе без узаемнасці Лазар Лісіцкі, якому Шагал прапанаваў узначаліць у вучылішчы майстэрню графікі, друку і архітэктуры. Чашнік адразу ж перайшоў у майстэрню да Лісіцкага, якога ў той час больш цікавіла не архітэктура, а сучаснае яўрэйскае мастацтва.

З 1920 года — сябра «УНОВИСа».

У 1919—1922 гадах удзельнічаў у афармленні гарадскіх святкаванняў гадавін Кастрычніцкай рэвалюцыі, у Віцебску і ў Смаленску. Выкладаў у Вышэйшым мастацка-практычным інстытуце (былая Народная школа).

У 1921—1922 гадах удзельнічаў у выстаўках у Маскве.

У 1922 годзе скончыў інстытут «па асноўнаму навуковаму раздзелу» і паехаў у Петраград.

У 1922—1923 гадах пачаў займацца дызайнам, праблемамі рэкламы і плаката.

У 1923 годзе прымаў удзел у «Выстаўцы карцін петраградскіх мастакоў усіх кірункаў за 5-летні перыяд дзейнасці 1918—1923».

З 1923 — навуковы супрацоўнік ГИНХУКа. Заставаўся ў ГИНХУКе да часу яго закрыцця.

У 1925 быў залічаны ў Дэкаратыўны інстытут на пасаду навуковага супрацоўніка, у лабараторыі разам з ім працавалі К. Малевіч, К. Ражджэственскі, М. Суэцін. Працаваў у Дэкаратыўным інстытуце да снежня 1926 года, калі інстытут быў зачынены.

У лістападзе-снежні 1926 удзельнічаў у выстаўцы ў Доме Друку «Плакат і рэклама пасля Кастрычніка».

У 1923—1926 працаваў з Камітэтам мастацкай прамысловасці ГИИИ. Распрацоўваў супрэматычныя арнаменты для тэкстылю і шпалераў.

У 1927—1928 эскізы Чашніка ляглі ў аснову праведзеных пазней прац па афарбоўцы будынкаў Ленінграда, спраектаваных у архітэктурнай брыгадзе (майстэрні) А. Нікольскага (1927—1928).

Ілля Чашнік у труне

Чынна эксперыментаваў у сферы архітэктуры, узяўшы за аснову «архітэктоны» К. Малевіча — гіпсавыя мадэлі беспрадметнай архітэктуры. Развіваў іх аскетычна-лаканічную, але ў той жа час камбінаторную пластыку ў графічных эскізах і трохмерных мадэлях. У 1926 стварыў свой уласны архітэктон, крыж з накладзеным на яго кругам.

Працаваў у Губпалітпрасвеце, адказным кіраўніком майстэрні ИЗО.

Памёр у Ленінградзе 4 сакавіка 1929, ва ўзросце 26 гадоў, ад перытаніту. Яго паплечнікамі на магіле быў устаноўлены помнік: белы драўляны куб з чорным квадратам.

Творчасць

Ілля Чашнік развіваў ідэі свайго настаўніка К. Малевіча, ён ствараў значныя па аб'ёму творы беспрадметнага жывапісу і графікі, строгія па «бязважка-касмічнай» кампаноўцы форм, і лічыў сябе поўным аднадумцам Малевіча.

Падзяляў, нароўні з Л. Хідэкелем і М. Суэціным, прынцыпы супрэматычнай "цветописи", у адрозненне ад іншых вучняў і паплечнікаў Малевіча, чые цікавасцi засяроджваліся на жывапісным рэалізме (Ермалаева, Юдзін, Сцерлігаў). Згодна з метадам Малевіча, працаваў па прынцыпе кантрасту. Абмяжоўваў сваю колеравую гаму выкарыстаннем белага, чорнага, чырвонага і блакітных колераў.

Даследчыкі адзначаюць у творчасці мастака «надзвычайна дынамічную канцэпцыю жыцця форм... якія ўвабралі ў сябе сэнс самога жывапіснага поля».

Валодаючы аналітычным складам розуму, займаўся філасофіяй і тэорыяй жывапісу. Мастак вызначаў беспрадметны жывапіс як «вышэйшы стан свядомасці», «культуру магнітных сіл, дынамічнага распачынання, рытму». «Супрэматызм — светаадчуванне беспрадметных, прыродных і касмічных складанняў».

Работа на ДФЗ

На працягу аднаго года, з 1923 па 1924, працаваў (разам з М. Суэціным) на Дзяржаўным фарфоравым заводзе «у якасці мастака-кампазітара па даследаванню і выпрацоўцы мастацкіх узораў кампазіцыйных форм».

У перыяд з 1923 па 1924 выканаў некалькі праектаў роспісу кубкаў і сервізаў.

Выкарыстоўваў для роспісу кампазіцыі ўласных жывапісных і графічных работ. Распісваў таксама фарфор па мадэлях Малевіча (супрэматычны роспіс на «паўкубку»). У роспісе фарфору мастак аддаваў перавагу чорнаму колеру.

• 
  Супрэматызм. 1922—1923. Х., м. ДТГ
• 
  Вертыкальныя восі ў руху. Пачатак 1920-х. Прыватная калекцыя, Масква.
• 
  Кампазіцыя з чырвонай паласой. 1923. ДРМ
• 
  Супрэматычны крыж. 1923. Калекцыя Георгія Кастакі, Грэцыя.
• 
  Супрэматызм. 1923. ДТГ
• 
  Супрэматычная кампазіцыя. 1923. Музей Тысэна-Барнемісы.
• 
  Чырвоны круг на чорнай паверхні. 1925.
• 
  Кампазіцыя. 1925. Калекцыя Э. Швітэрса, Нарвегія
• 
  Кампазіцыя. 1926—1927. Прыватная калекцыя, Парыж

Вартасць карцін

Рэкордам па кошце работ Іллі Чашніка з'яўляецца продаж 30 лістапада 2016 года аўкцыённым домам Sotheby’s карціны «Сёмае вымярэнне, супрэматычны рэльеф», напісанай ў 1920 годзе, за £2,4 млн ($3 млн). Работа была ацэненая ў £100 000—150 000, але выніковы кошт быў вышэй у 19 разоў.

Літаратура

• Катовіч Таццяна. Апосталы Малевіча: Мікалай Суэцін і Ілля Чашнік // Мастацтва. 2020. № 2. С. 24-26.
• Крэпак Барыс. «Яечня са шпінатам» на жалезных шчамлётках // Вяртанне імёнаў. Кніга ІІ. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1924. — С. 287—295. И. М. Уновисцы // Вестник искусств. — М., 1922. — № 5.
• Фронт художественного труда. Материалы к Всероссийской конференции левых в искусстве. Как возник Уновизм // Эрмитаж. — М., 1922. — № 10.
• Голлербах Э. Государственный фарфоровый завод и художники // Русское искусство. — 1923. — № 2—3.
• 2-я Государственная выставка картин // Красная панорама. — 1923. — № 4.
• Данько Е. Новое Петроградского фарфорового завода // Художественный труд. — 1923. — № 4.
• Голлербах Э. Советский фарфор (К вопросу о пролетарском стиле) // Петроград. — 7 ноября 1923 года.
• Красников Г. «Красный» и «белый» фарфор // Керамика и стекло. — 1925. — № 7.
• К вопросу о значении «красного» и «белого» фарфора // Керамика и стекло. — 1925. — № 10.
• Аркин Д. Советский фарфор // Экономическая жизнь. — 27 ноября 1926 года.
• Аранович Д. Выставка советского фарфора // Вечерняя Москва. — 30 ноября 1926 года.
• Выставка фарфора // Красная нива. — 1926. — № 51.
• Земенков Борис. Пути русского фарфора // Советское искусство. — 1926. — № 5.
• Денисов Вл. Выставка плаката в Доме печати // Жизнь искусства. — 1926. — № 51.
• Изделия Ленинградского фарфорового завода на выставке «Советский фарфор» // Керамика и стекло. — 1927. — № 1.
• В. Е. Выставка прикладного искусствознания // Жизнь искусства. — 1928. — № 9.
• Данько Е. Советский фарфор // Жизнь искусства. — 1929. — № 17.
• Соболевский Н. Пути советского фарфора // Искусство. — 1934. — № 5.
• Козырева Наталья. Илья Григорьевич Чашник // В круге Малевича. Соратники, ученики, последователи в России 1920—1950-х // Каталог выставки / Сост. Ирина Карасик; сост., подготовка текстов каталога и документов, писем и комментарии к ним Елена Баснер, Ирина Карасик, Татьяна Горячева, Антонина Марочкина, Татьяна Михиенко, Александра Шатских. — [Б. м.]: Palace Editions, 2000. — С. 181—184. — ISBN 5-93332-039-0.
• Иванова Елена. Супрематический фарфор Ильи Чашника // В круге Малевича. Соратники, ученики, последователи в России 1920—1950-х // Каталог выставки / Сост. Ирина Карасик; сост., подготовка текстов каталога и документов, писем и комментарии к ним Елена Баснер, Ирина Карасик, Татьяна Горячева, Антонина Марочкина, Татьяна Михиенко, Александра Шатских. — [Б. м.]: Palace Editions, 2000. — С. 184. — ISBN 5-93332-039-0.
• Чашник Илья Григорьевич / Биография // В круге Малевича. Соратники, ученики, последователи в России 1920—1950-х // Каталог выставки / Сост. Ирина Карасик; сост., подготовка текстов каталога и документов, писем и комментарии к ним Елена Баснер, Ирина Карасик, Татьяна Горячева, Антонина Марочкина, Татьяна Михиенко, Александра Шатских. — [Б. м.]: Palace Editions, 2000. — С. 357. — ISBN 5-93332-039-0.
• Котович Т. В. Чашник И // Котович Т. В. Энциклопедия русского авангарда. — Мн.: Экономпресс, 2003. — С. 357—358. — ISBN 985-6479-30-4.
• Горячева Т. В. Илья Чашник: «Суть человеческого существования ‒ беспредметное начало» // «Нас будет трое…» Казимир Малевич. Илья Чашник. Николай Суетин. Живопись и графика из собрания Sepherot Foundation (Лихтенштейн). — М., 2012.
• Gorjatschewa Tatjana. Ilja Tschaschnik: Das Suprematistische Lexikon // Ilja Tschaschnik: Das Suprematistiche Lexikon. Aus Der Sammlung Der Sepheroth Foundation (Liechtenstein). — Vaduz, 2013.  (нем.)