Афонсу ды Албукеркі
Афонсу ды Албукеркі (парт.: Afonso de Albuquerque; 1453—16 снежня 1515 гг.) — партугальскі мараплавец і заваёўнік, герцаг Гоа.
| Афонсу ды Албукеркі | ||||
|---|---|---|---|---|
| парт.: Afonso de Albuquerque | ||||
_-_Autor_desconhecido-cortado.png) | ||||
.svg) | ||||
|
||||
| Губернатар | Партугальская Індыя | |||
| Нараджэнне |
1453[1][2][…] |
|||
| Смерць |
16 снежня 1515[1][3][…] |
|||
| Месца пахавання | ||||
| Бацька | Gonçalo de Albuquerque, Lord of Vilaverde dos Francos[d][4] | |||
| Маці | Dona Leonor de Menezes[d][4] | |||
| Веравызнанне | каталіцызм | |||
| Прафесія | мараплавец | |||
| Дзейнасць | падарожнік-даследчык | |||
| Аўтограф |
 |
|||
| Званне | адмірал | |||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | ||||
Біяграфія правіць
Нарадзіўся ў 1453 г. у Альяндра каля Лісабона ў сям’і заможнага магната Гансала ды Албукеркі. Сям’я ды Албукеркі паходзіла ад кіруючай дынастыі Партугаліі праз канкубінат. Атрымоўваў выхаванне і адукацыю пры каралеўскім двары, дзе пазнаёміўся з будучым каралём Жуанам II.
У 1471—1495 гг. як рыцар удзельнічаў у заваяванні Танжэра, ваенных кампаніях у Паўночнай Афрыцы, на Сіцыліі і ў вайне Партугаліі супраць Кастыліі. Быў набліжаны да Жуана II, заняў пачэсную пасаду каралеўскага стайніка. Аднак пры Мануэле I яго прыдворная кар’ера прыпынілася.
У 1503 г. быў прызначаны адным з трох кіраўнікоў пятай партугальскай экспедыцыі ў Індыю. З-за дрэннага надвор’я эскадра з трох караблёў, узначаленая Афонсу, з цяжкасцямі пераадолела мыс Добрай Надзеі і была вымушана перасякаць Індыйскі акіян паасобку. Тым не меней, Афонсу ды Албукеркі зладзіў з задачай лепш двух астатніх кіраўнікоў эскадр, свайго стрыечнага брата Франсішку і Антоніу дэ Салданья. Франсішку, які паспеў у Кочын раней за брата, выратаваў партугальскі гарнізон гэтай крэпасці ад аблогі з боку Калікута. З-за вайны пастаўкі перцу спыніліся, таму Афонсу быў вымушаны весці сепаратныя перагаворы з Каламам і стварыць там сталую партугальскую факторыю. Паміж кіраўнікамі эскадр назіралася яўная няўзгодненасць. З-за прамаруджвання з боку Франсішку, Афонсу ды Албукеркі прыняў рашэнне ў студзені 1504 г. вяртацца паасобку і загадаў адплываць першым. У выніку ў Партугалію вярнулася толькі 2 караблі экспедыцыі. Мяркуецца, што Франсішку з яго часткай армады загінуў у Мазамбікскім праліве. Магчыма, няўдача экспедыцыі паўплывала на тое, што ў 1506 г., калі ды Албукеркі зноў быў пасланы ў Індыю, Мануэл I прызначыў кіраўніком флота болей паспяховага капітана Трыстана да Кунья.
6 красавіка 1506 флот Трыстана да Кунья пакінуў Лісабон. Афонсу ды Албукеркі адначасова з’яўляўся капітанам і навігатарам аднаго з караблёў. У Мазамбікскім праліве флот выратаваў экспедыцыю Жуана да Новы, які далучыўся да далейшага плавання і суправаджаў на сваім караблі Афонсу ды Албукеркі. Яны затрымаліся каля ўсходняга ўзбярэжжа Афрыкі для ваенных дзеянняў супраць арабаў і адпраўкі хрысціянскай місіі ў Эфіопію. Ды Албукеркі лічыў, што для паспяховай барацьбы з арабскім кантролем над Індыйскім акіянам, патрэбна сталая ваенная база. Ён разам з Жуанам да Нова ўзначаліў партугальскую эскадру, што высадзілася на Сакторы і пачала будаўніцтва там крэпасці. Неўзабаве паміж партугальскімі капітанамі пачаліся спрэчкі. Афонсу ды Албукеркі планаваў напад на Армуз — цэнтр гандлю паміж Персідскім залівам і Індыйскім акіянам, а Жуан да Нова імкнуўся аказаць дапамогу суайчыннікам у ваенных дзеяннях, якія пачаліся ў Індыі. У жніўні 1507 г. эскадра ды Албукеркі захапіла некалькі портаў на ўзбярэжжы Амана. У тых выпадках, калі мясцовыя жыхары аказвалі супраціўленне, партугальцы рабавалі іх. У мусульманскіх краінах узніклі чуткі, што яны нават займаліся канібалізмам. Жуан да Нова паспрабаваў пакінуць эскадру нібы для плавання ў Індыю за падмацаваннем, але быў арыштаваны.
26 верасня 1507 г. эскадра з 6 караблёў на чале Афонсу ды Албукеркі ўвайшла ў гавань Армуза. Яна была акружана праўзыходнымі сіламі са 120 караблёў і вялікай колькасці лёгкіх лодак. Ды Албукеркі быў вымушаны адпусціць да Нова і яго прыхільнікаў для ўдзелу ў бітве. Яна пачалася зраніцы 27 верасня. Партугальцы выкарысталі перавагу сваіх гармат і няўзгодненасць у дзейнасці праціўніка і ў выніку атрымалі бліскучую перамогу над наймацнейшым флотам у Індыйскім акіяне. Пасля гэтага былі заваяваны горад і востраў. Армуз фармальна падпарадкоўваўся Сефевідам. Прадстаўнікі гэтай дынастыі запатрабавалі ў пераможцаў працягваць выплочваць даніну. Ды Албукеркі адмовіўся і загадаў падначаленым пачаць узвядзенне крэпасці на паўночнай частцы Армуза. Партугальцы самі выконвалі большасць складанай працы, чым здзіўлялі тубыльцаў. Аднак жорсткае камандванне выклікала незадаволеннасць простых маракоў і ваенных. Сярод партугальцаў адбылося некалькі выпадкаў дэзертырства. Жуан да Нова адправіўся ў пагоню за збеглымі, але ў выніку сам перайшоў на іх бок і адплыў у Індыю. Афонсу ды Албукеркі быў вымушаны вярнуцца на Сакотру, дзе пакінуты ім гарнізон пакутваў ад голаду.
У снежні 1508 г. ён разам з эскадрай прыбыў у Канур на паўднёвым захадзе Індыі. Партугальскі намеснік уручыў яму запячатаны ліст ад караля, у якім паведамлялася, што ды Албукеркі павінен узяць на сябе кіраванне партугальскімі калоніямі. Намеснік адмовіўся перадаваць яму ўладу. У лютым 1509 г. Афонсу быў арыштаваны на 3 месяцы і вызваліўся толькі дзякуючы прыбыццю новага флота з Партугаліі. 4 лістапада 1509 г. ён заняў пасаду, на якую яго прызначыў кароль.
Паколькі колькасць партугальцаў у Індыйскім акіяне была малой, першасна іх палітыка будавалася на пэўнай аўтаноміі капітанаў суднаў і кіраўнікоў факторый, ваенныя сілы былі размеркаваны паміж афрыканскім і індыйскім узбярэжжамі. Афонсу ды Албукеркі змяніў гэту палітыку. Ён пажадаў аб’яднаць партугальскія караблі і эскадры ў адзіны флот, а ў вызначальных стратэгічных пунктах будаваць моцныя крэпасці. У 1510 г. ён узначаліў заваяванне Гоа. У 1511 г. заваяваў Малаку. У 1515 г. — зноў Армуз. Гоа ператварыўся ў галоўны адміністрацыйны цэнтр каланіяльнай партугальскай імперыі. Тут былі ўзведзены мураваныя пабудовы, адкрыты шпіталь, заснаваны манетны двор. Ды Албукеркі клапаціўся пра арганізацыю школьнай адукацыі для дзяцей каланістаў і тубыльцаў. Частка адказнасці за ўнутранае жыццё, асабліва эканоміку, клалася на прадстаўнікоў мясцовага насельніцтва. Афонсу ды Албукеркі вёў актыўную дыпламатыю і садзейнічаў далейшым даследаванням. У 1512 г. партугальцы дасягнулі Малукскіх астравоў, дзе атрымалі дазвол на пабудову крэпасці. У 1513 г. была накіравана дыпламатычная місія ў Кітай, заключаны ваенны дагавор з Эфіопіяй, вяліся перагаворы з Сефівідамі для арганізацыі супольнай кааліцыі супраць Мамлюкскага султаната.
16 снежня 1515 г. Афонсу ды Албукеркі памёр падчас вяртання з Армуза ў Гоа. Ён быў пахаваны ў пабудаваным ім касцёле Носа-Сеньёра-дэ-Сэра. У 1566 г. яго цела было перапраўлена ў Лісабон і перапахавана ў касцёле Носа-Сеньёра-дэ-Граса, які быў разбураны падчас землятрусу 1755 г. (у нашы дні існуе ва ўзноўленым выглядзе).
Цікавыя факты правіць
- Хаця паказанні Жуана да Нова былі выкарыстаны для арышту ў 1509 г., Афонсу ды Албукеркі прабачыў яго і аплаціў за свой кошт пахаванне мараплаўца.
- Афонсу ды Албукеркі быў першым еўрапейцам, што дасягнуў Малайскага паўвострава і астравоў спецый, звесткі пра багацці якіх існавалі ў Еўропе з часоў Пталемея.
- Афонсу ды Албукеркі стварыў праект барацьбы з Мамлюкскім султанатам, у якім прапаноўваў рэгуляваць вытокі Ніла, каб пазбавіць Егіпет ад вады.
Памяць правіць
Дзейнасці Афонсу ды Албукеркі была прысвечана частка знакамітай паэмы «Лузіяды» Луіса дэ Камоэнса. У 1634 г. Франсішку ды Са-ды-Менезіш апублікаваў паэму «Заваяванне Малакі».
У гонар Афонсу ды Албукеркі названа плошча ў Лісабоне. На ёй знаходзіцца помнік вялікаму мараплаўцу. Кенатаф Афонсу ды Албукеркі знаходзіцца ў Нацыянальным пантэоне Партугаліі.
У Індыі былі выдадзены 2 серыі банкнот з выявай Афонсу ды Албукеркі.
У гонар Афонсу ды Албукеркі названы салодкі сорт манга. Лічыцца, што ён быў прывезены ў Індыю з Паўднёва-Усходняй Азіі самім герцагам Гоа.
Зноскі
- ↑ а б в г Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 46. — ISBN 978-2-221-06888-5
- ↑ Afonso de Albuquerque
- ↑ Afonso de Albuquerque // Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ а б Pas L. v. Genealogics — 2003.