Аўген Бартуль

Аўген Бартуль (26 лютага 1908, Пецярбург — 22 чэрвеня 1992, Лембарк, Польшча; Псеўданімы: магчыма, А. Бужанскі) — беларускі паэт і нацыянальны дзеяч.

Аўген Бартуль
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	26 лютага 1908(1908-02-26)
Месца нараджэння	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Дата смерці	22 чэрвеня 1992(1992-06-22) (84 гады)
Месца смерці	Лембарк, Лямборскі павет, Паморскае ваяводства, Польшча
Грамадзянства	Расійская імперыя  Польская Рэспубліка  БССР
Альма-матар	Віленскі ўніверсітэт Дзвінская дзяржаўная беларуская гімназія
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Беларускі студэнцкі саюз
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Біяграфія

Рада Беларускага студэнцкага саюза ў Вільні. Трэці злева Аўген Бартуль, 1932

Скончыў юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта. У 1920-я гады быў сябрам Беларускага студэнцкага саюза, у Раду якога быў абраны ў 1928 годзе. Пасля ўніверсітэта працаваў следчым на Лідчыне і ў Вільні.

Друкаваўся з 1925 года. З вершамі, апавяданнямі і крытычнымі артыкуламі выступаў у шматлікіх калектыўных зборніках, альманахах Заходняй Беларусі, у часопісах «Шлях моладзі» і «Калоссе». На думку Уладзіміра Калесніка, Бартуль падпісваў свае крытычныя і публіцыстычныя артыкулы у 1930-я гады псеўданімам А. Бужанскі, аднак з гэтай думкай нязгодны Максім Танк.

У канцы 1930-х гадоў кінуў пісаць. Акрамя таго, забараніў перадрукоўваць свае творы. З-за гэтага нават судзіўся. Максім Танк успамінаў у 1935 годзе:

«Каля „Бара Акацімскага“ ледзь не напароўся на Х. Ільяшэвіча і А. Бартуля — не так даўно яшчэ двух славутых паэтаў. Першы, стаўшы ценем Р. Астроўскага, п'е, спыніўшыся на нейкім раздарожжы паэзіі і непаэзіі, піша свае анемічныя, выхалашчаныя вершы; другі, як яго вусаты патрон, які, даехаўшы ў свой час на трамваі да прыпынку „Незалежнасць“, разьвітаўся з сацыялізмам, дабраўшыся да панскага карыта, разьвітаўся са сваім былым радыкалізмам і вершамі і зараз памагае пракурору пісаць акты абвінавачваньня супраць нас. Помню, у 1930 г. мяне зь імі пазнаёміла сястра Лю — Зося. А. Бартуль тады, здаецца, адзначаў пяцігодзьдзе сваёй дзейнасьці. (…) Другая сустрэча была праз год, калі мяне ў наручніках прывезьлі з Глыбокага ў Вільнюскі акруговы суд і прывялі на допыт да сьледчага, у пакоі якога я неспадзявана ўбачыў А. Бартуля. Ён увесь час, пакуль мяне дапытвалі, сядзеў за сталом, апусьціўшы галаву, не адрываючы вачэй ад нейкіх папер. І вось — трэцяя сустрэча з памочнікам сьледчага. Добра, што не заўважылі мяне. Я спыніўся каля вітрыны кніжнага магазіна, у якой, быццам у люстры, бачыў, як яны перайшлі на другую старану вуліцы. Ля старой камяніцы, дзе, здаецца, мясьцілася калісьці славутая друкарня Мамонічаў, стаяла некалькі рамізнікаў. У двух яны, уваліўшыся ў сані, паехалі ў бок Нямецкай вуліцы. Можа, куды зноў піць»

Для дзеячаў БССР творчасць Бартуля была чужой. У 1932 годзе Алесь Салагуб у ЛіМе напісаў, што Бартуль, разам з Арсенневай, Ільяшэвічам і Машарам «актыўныя аружжаносцы беларускай контррэвалюцыі ў літаратуры, сьпявакі беларускай „Пагоні“ — сымбалю беларускай буржуазнай дзяржаўнасьці, рэакцыйныя пісакі, паборнікі рэакцый і папоўшчыны — актыўныя ворагі Совецкай Беларусі». Наконт верша Бартуля пра старую вёску Салагуб пісаў: «<…> так ные па старой вёсцы Бартуль — гэты абнаглелы нацыяналфашыст, які „левай“ і „рэвалюцыйнай“ фразыолёгіяй хоча здабыць сябе званьня пралетарскага поэты, каб з большым посьпехам „акалпачваць“, зацямняць сьвядомасьці працоўных»

Невядома, дзе знаходзіўся А. Бартуль пасля верасня 1939 года, бо за працу ў польскіх органах улады яму напэўна пагражаў арышт.

Падчас 2-й сусветнай вайны Бартуль жыве і працуе на Лідчыне. Адсюль ён з пісьмовай просьбай звяртаецца да старшыні Віленскага беларускага камітэта доктара-стаматолага Баляслава Грабінскага, каб той выслаў яму ліст-пацвярджэнне, што Бартуль з'яўляецца беларускім пісьменнікам. На што Грабінскі адпісаў: «Ці не запозна вы пра гэта ўспомнілі?..».

Пасля вайны Бартуль з'ехаў на Захад, дзе сляды яго згубіліся.

Літаратура

• Лена Глагоўская. Аўген Бартуль на фоне польска-беларускіх адносінаў ХХ ст. // Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі. Да 220-годдзя з дня нараджэння Адама Міцкевіча : зб. арт. па матэрыялах міжнар. навук. канф. / Беларус. дзярж. ун-т ; рэдкал.: І. Э. Багдановіч (гал. рэд.) [і інш.] ; пад рэд. І. Э. Багдановіч, М. І. Свістуновай. — Мн.: БДУ, 2018. — С. 391-417. — 439 с. — ISBN 978-985-566-676-0. Архівавана 24 кастрычніка 2021.