Брыгада дапаможнай паліцыі «Зіглінг»

Брыгада дапаможнай паліцыі «Зіглінг» (ням.: Schutzmannschaft-Brigade Siegling) — падраздзяленне беларускай дапаможнай паліцыі на службе Германіі падчас Другой сусветнай вайны.

Брыгада дапаможнай паліцыі «Зіглінг»
Schutzmannschaft-Brigade Siegling
Гады існавання	ліпень 1944 — жнівень 1944
Краіна	Трэці рэйх
Падпарадкаванне	Рэйхскамісарыят Остланд
Уваходзіць у	шуцманшафт (беларуская дапаможная паліцыя)
Тып	дапаможная паліцыя
Функцыя	антыпартызанскія аперацыі, антысавецкае змаганне
Колькасць	11600 чалавек (жнівень 1944 года)
Дыслакацыя	Аструда, Усходняя Прусія
Удзел у	Другая сусветная вайна Вялікая Айчынная вайна
Камандзіры
Вядомыя камандзіры	Ганс Зіглінг

Гісторыя

Фармаванне

Пасля адступлення з тэрыторыі Беларусі ў распараджэнні нямецкага камандавання аказаліся тысячы жаўнераў, якія належалі да розных калабарцыянісцкіх структураў. Для выкарыстання гэтых рэсурсаў была створаная так званая Блакавальная брыгада (ням.: Sperr-Brigade), створаная ў тыле групы армій «Цэнтр», паводле загаду групенфюрара СС Курта фон Готберга, дадзеным у канцы чэрвеня 1944 года.

Брыгада мела задачай стрымліваць наступ савецкіх войскаў, пакуль немцамі не будзе адноўлены суцэльны фронт. Брыгаду сфармавалі ў раёне Лангры (Польшча). Афіцыйная назва — Брыгада шуцманшафта «Зіглінг» (ням.: Schutzmannschaft-Brigade "Siegling") — была атрыманая 20 чэрвеня 1944 года. Камандоўцам быў прызначаны оберштурмбанфюрар СС і падпалкоўнік ахоўнай паліцыі Ганс Зіглінг.

Асабовы склад налічваў тады 1500—2000 асобаў. Адначасова з фармаваннем брыгада была паспяхова выкарыстаная ў антыпартызанскіх дзеяннях на тэрыторыі Польшчы. Да, прынамсі, 10 жніўня падраздзяленне кватаравалася у акрузе Остэродэ ўва Усходняй Прусіі. Колькасць жаўнераў ацэньваецца на ўзроўні каля 11600 чалавек. Ад 65 да 70 % (каля 7 тысяч) жаўнераў паходзілі з Беларусі, большасць была этнічнымі беларусамі. У брыгадзе таксама былі немцы, украінцы, рускія, палякі і нязначная колькасць татараў ды армян.

У ваколіцах Остэрбурга-Макэйм адбылася сустрэча жаўнераў з абозам сем’яў. 6 жніўня брыгада атрымала загад накіравацца ў Варшаву, каб узяць удзел у ліквідацыі паўстання. Дакументы, аднак, не пацвярджаюць знаходжання злучэння ў Варшаве. Падчас знаходжання брыгады ў Польшчы пачасціліся выпадкі масавага дэзерцірства цэлых суполак узброеных вайскоўцаў і пераходу іх на бок польскіх партызанаў. Прыкладам можа паслужыць суполка беларусаў з 60-га шума-батальёна, якая пасля ўцёкаў удзельнічала ў нападзе польскіх партызанаў на абоз адной з нямецкіх дывізій на шашы Бабіцы — Забораў.

3 12 да 20 жніўня 1944 г. злучэнне было перакінутае ў раён Розэнберга (Усходняя Прусія), дзе жаўнеры працавалі на жніве. У гэты час маральны стан не палепшыўся. Неўзабаве адбыліся чарговыя ўцёкі. Дадатковым чыннікам, які спрыяў дэзерцірству, былі погаласкі, што родныя вайскоўцаў не накіраваныя далей на Захад, а выкарыстоўваюцца ў якасці працоўнай сілы ў нямецкіх гаспадарках каля мясцовасці Остэродэ, дзе да іх кепска ставяцца мясцовыя гаспадары. Нямецкія камандоўцы не здолелі стварыць патрэбнай атмасферы даверу. Напружанае становішча ў фармаванні ўскладняў недахоп перакладчыкаў. У кожным батальёне павінна было знаходзіцца ад 6 да 10 асобаў з веданнем розных моваў (прынамсі — беларускай, нямецкай, расейскай і польскай), але іх колькасць вагалася паміж 3 і 5.

Перафармаванне

Неўзабаве брыгаду вырашылі перафармаваць у дывізію, падрыхтоўка да гэтага пачынаецца з пачатку жніўня 1944 года. 18 жніўня брыгада атрымала статус дывізіі СС — 30-я грэнадзёрская дывізія СС (2-я руская). Пазней яна была перафармаваная ў Вафэн-грэнадзёрскую брыгаду СС (1-ю беларускую), а пад канец — у 30-ю вафэн-грэнадзёрскую дывізію СС (1-ю беларускую).

Структура

• 1-ы полк (камандовец — штурмбанфюрар Ганс Остэрайх) — сфармаваны з:
  • 60-ы беларускі шума-батальён
  • персанал гэбіцкамендатуры Мінска
  • частка 34-га батальёна БКА
  • 57-ы і 61-ы ўкраінскія шума-батальёны
• 2-і полк (камандовец — штурмбанфюрар Гельмут Ганц) — сфармаваны з:
  • 64-ы беларускі шума-батальён
  • персанал гэбіцкамэндатуры Глыбокага і Ліды
  • 62-і і 63-і ўкраінскія шума-батальёны
• 3-і полк (камандовец — штурмбанфюрар Вільгельм Моха (камандаваў у 1942 годзе 201-м украінскім шума-батальёнам) сфармаваны з:
  • 65-ы, 66-ы і 67-ы беларускі шума-батальён
  • 36-ы стралковы паліцэйскі полк
  • персанал гэбіцкамендатуры Слуцка, Баранавічаў і Вілейкі
  • паліцыя парадку Мінска і Смаленска
• 4-ы полк (камандовец гаўптштурмфюрар Эрнст Шміт) — сфармаваны з:
  • персанал гэбіцкамендатуры Слоніма, Ганцавічаў і Прыпяці
  • 23-і і частка 34-га батальёна БКА
  • каля 100 курсантаў афіцэрскай школы БКА з Мінска
• Артылерыйскі аддзел — сфармаваны з:
  • 56-ы артылерыйскі батальён (ням.: Schuma-Art-Abteilung 56)
  • батальён палявой артылерыі СС «Беларусь» (ням.: SS-Pol.-Art.-Abteilung «Weissruthenien»)
• Конны эскадрон СС (ням.: SS-Reiter-Abteilung) — сфармаваны з:
  • 68-і беларускі шума-эскадрона Барыса Рагулі (ням.: Schuma-Reiter Abteilung 68 - Reiter Schwadron Rogula)
  • 69-ы казацкі конны шума-эскадрон (ням.: Kosaken Reiter Schutzmannschafts Bataillon F/69)

Аснада

Захаваліся фрагментарныя ўзгадкі пра маральны і матэрыяльны стан беларускіх аддзелаў, якія ўвайшлі ў склад брыгады Зіглінга. У прыватнасці, частка жаўнераў 23-га батальёна БКА (налічваў каля 300 чал.) не мела абутку, а сярод асабовага складу панавалі ўпадніцкія настроі.

Літаратура

• Грыбоўскі Ю. Беларускі легіён СС: міфы і рэчаіснасць.
• Романько О. В. Белорусские коллаборационисты. Сотрудничество с оккупантами на территории Белоруссии, 1941—1945. — М.: Центрполиграф, 2013. — 479 с.
• Untermenschen in SS Uniforms: 30th Waffen-Grenadier Division of Waffen SS Leonid Rein // The Journal of Slavic Military Studies, Vol. 20, Issue 2, 2007, pp. 329—345. — ISSN 1556-3006
• Bishop C. Zagraniczne formacje SS. Zagraniczni ochotnicy w Waffen-SS w latach 1940—1945. Warszawa, 2006
• Munoz A. J. Forgotten Legions: Obscure Combat Formations of the Waffen-SS. New York, 1991. p. 261.

Спасылкі

• Юры Грыбоўскі. Беларускі легіён СС: міфы і рэчаіснасць Архівавана 30 снежня 2020.
• Романько О. В. Белорусские коллаборационистские формирования в эмиграции (1944—1945): Организация и боевое применение // Коричневые тени в Полесье. Белоруссия 1941—1945. М.: Вече, 2008.