Бітва на Эбра

Бітва на Эбра
Бітва на Эбра
	Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Іспаніі
	; Карта бітвы.
Дата	25 чэрвеня — 16 лістапада 1938
Месца	Эбра
Вынік	перамога франкістаў
Праціўнікі
Другая Іспанская Рэспубліка; Інтэрнацыянальныя брыгады; Савецкія ваенныя спецыялісты	Франкісцкая Іспанія; Італьянскі экспедыцыйны корпус; Легіён «Кондар»; Белаэмігранты
Камандуючыя
Вісентэ Роха; Хуан Мадэста; Энрыке Лістэр; Кузьма Качанаў;	Франсіска Франка; Гансала Кейпа дэ Льяна; Хасэ Сальчага;
Сілы бакоў
80 000 чалавек	90 000 чалавек, у т.л. • ад 40 да 128 белаэмігрантаў;
Страты
ад 7 150 да 15 000 чалавек забітымі	ад 5 000 да 6500 чалавек забітымі
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бітва на Эбра — адна з самых буйных бітваў перыяду грамадзянскай вайны ў Іспаніі. Баявыя дзеянні развіваліся на фронце даўжынёю ў 60 кіламетраў.

Перадгісторыя

Да лета 1938 года зона, падкантрольная прыхільнікам Рэспублікі, апынулася раздзеленай на дзве часткі: Усходні фронт (Каталонія) быў адрэзаны ад Цэнтральнага і Паўднёвага. Гэта стварала вялікія цяжкасці, у прыватнасці, у кіраванні арміяй. Акрамя таго, непасрэднай пагрозе падвяргалася Валенсія, дзе ў той час знаходзіўся рэспубліканскі ўрад^[1].

Урадавае камандаванне спадзявалася аб’яднаць адрэзаныя войскі ў Каталоніі з асноўнымі сіламі. У рэспубліканцаў была і знешнепалітычная задача: даказаць заходнім дэмакратыям — Францыі і Вялікабрытаніі — што Рэспубліка яшчэ цалкам баяздольна і можа не толькі супраціўляцца генералу Франсіска Франка, але і наносіць яму зруйнавальныя ўдары^[1].

Начальнік Генеральнага штаба Народнай арміі Вісентэ Роха і галоўны ваенны саветнік СССР у Іспаніі Кузьма Качанаў распрацавалі план наступальнай аперацыі. Меркавалася пераадолець не надта шырокую (150—200 метраў), але хуткаплынную і з стромкімі берагамі раку Эбра ў нізоўях з выхадам у тыл групоўкі генерала Хасэ Сальчага^[2].

Бакі

Першапачаткова армія Рэспублікі некалькі пераўзыходзіла праціўніка па колькасці, але ў мяцежнікаў было значна больш авіяцыі (у тым ліку нямецкія авіятары з легіёну «Кондар»), асабліва бамбардзіровачнай, і артылерыі. Акрамя таго, у шэрагах рэспубліканцаў было шмат маладых навабранцаў, а ў франкістаў – прафесійныя вайскоўцы з вялікім вопытам баявых дзеянняў. На іх баку на Эбры ваявалі і прадстаўнікі белай эміграцыі. У мемуарнай літаратуры, напісанай самімі былымі белагвардзейцамі, называецца лічба ад 70 да 128 добраахвотнікаў. Іспанскія крыніцы, больш дакладныя, паколькі грунтуюцца на спісах асабістага складу Замежнага легіёну, у якім служылі гэтыя расіяне. Яны называюць лічбу ў 40 чалавек^[1].

Усяго ў аперацыі з боку рэспублікі прыцягнуты каля 80 тысяч чалавек^[3]^[4] (паводле даследчыка Х. Топсана), 70—80 палявых батарэй^[3], 27 зенітных гармат^[3] і 22 танка Т-26^[5]. Супрацьлеглы бок першапачаткова прыцягнуў 100 знішчальнікаў і 140 бамбардзіроўшчыкаў. Да 31 жніўня групоўка франкістаў мела 100 танкаў, 300 гармат, 500 самалётаў^[6] (паводле даследчыка А. Бівара).

Баявыя дзеянні

25 чэрвеня ўзброеныя фармаванні Рэспублікі фарсіравалі Эбру і стварылі на яе правым беразе, занятым мяцежнымі войскамі, некалькі плацдармаў. Першапачаткова поспех спадарожнічаў рэспубліканцам. Франкісты прыклалі ўсе намаганні, каб разбурыць варожую пераправу праз Эбру. Аднак рэспубліканцы працягвалі перапраўляліся падмацаванне, харчаванне і боепрыпасы. Спробам паўстанцкай авіяцыі знішчыць пераправу замінала зенітная артылерыя^[1].

Зенітная артылерыя рэспубліканцаў была вельмі эфектыўнай за кошт пастаўленых з Расіі [Савецкага Саюза] 76-міліметровых гармат. Яны не былі так знакаміты, як нямецкія зеніткі, але аб іх якасці можа судзіць хоць бы такі факт: рускія зенітныя гарматы 30-х гадоў, некалькі мадэрнізаваныя, перажылі свой век — яны стаялі на ўзбраенні іспанскай арміі яшчэ дзесяць гадоў таму! Так што, рэспубліканская супрацьпаветраная абарона дзейнічала цудоўна.
— Гісторык, спецыяліст па авіяцыі і паветраным супрацьстаянні грамадзянскай вайны ў Іспаніі Рафаэль Пермуй (ісп.: Rafael Permuy). Інтэрв’ю для Радыё Свабода да 70-годдзя бітвы на Эбра.

У пачатку жніўня войскі генерала Франка правялі контратаку. Пачалася вайна на змор праціўніка. Абодва бакі ў гэты час атрымалі папаўненне і дадатковае ўзбраенне. Франкісты адкрылі шлюзы ў вярхоўях Эбра: вада хлынула і знесла пантоны рэспубліканскіх войскаў, якія, зрэшты, былі хутка адноўлены. Аднак рэспубліканцы не змаглі развіць першапачатковы поспех, сутыкнуўшыся з моцным супрацівам франкісцкай арміі. Ім прыйшлося замацавацца на занятых пазіцыях. Бітва набыла пазіцыйны характар.

Восенню СССР, не здолеўшы знайсці агульнай мовы са шматпартыйным кіраўніцтвам Іспаніі і расчараваўшыся ў канфлікце на фоне няўдач, скараціў аб’ёмы ваеннай дапамогі. Савецкія спецыялісты пакінулі краіну. Таксама пачалося расфармаванне і іншых замежных злучэнняў (гл. Інтэрнацыянальныя брыгады). Адсутнасць дастатковай падтрымкі негатыўна адбілася на пазіцыях ўрада^[7].

У сярэдзіне лістапада рэспубліканскія войскі пад націскам праціўніка адышлі на левы бераг Эбра, то ёсць на пазіцыі, з якіх пачалі чэрвеньскае наступленне.

Наступствы

23 снежня франкісцкія войскі разгарнулі генеральнае наступленне на Каталонію. У сярэдзіне студзеня 1939 года яны зламалі супраціўленне рэспубліканцаў і пачалося адступленне часцей рэспубліканскай арміі да французскай мяжы^[8]. Падзенне сталіцы Каталоніі Барселоны адзначыла крах Рэспублікі, хоць вайна працягвалася яшчэ некалькі месяцаў і скончылася ў канцы сакавіка^[1].

Страты

Страты рэспубліканцаў у бітве ацэньваюцца ў 7 150^[9] (паводле даследчыка П. Прэстана), 10 000^[10] (паводле даследчыка Г. Джэксана) або 10 000—15 000^[11] (паводле даследчыка Х. Топсана) забітымі. Франкісты, па розных даных, страцілі забітымі 5 000^[10] (паводле даследчыка Г. Джэксана), 6 100^[9] (паводле даследчыка П. Прэстана) альбо 6 500^[11] (паводле даследчыка Х. Топсана) чалавек.

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Ирина Лагунина, Виктор Черецкий. 70-летие битвы на Эбро. Роль советских советников в испанской войне [дают интервью испанские историки и исследователи гражданской войны Рафаэль Пермуй (Rafael Permuy), Сесарь Видаль (César Vidal), Энрике Гутьеррес (Enrique Gutierrez)] // Радио Свобода : радиовещательная организация. — 12 июня 2008.
↑ Буря в Леванте. Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936 – 1939). 2004
↑ ^а ^б ^в Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. Penguin Books. 2001. London. p.813
↑ Beevor, Antony. The Battle for Spain. The Spanish Civil War 1936–1939. Penguin Books. London. 2006. p.350
↑ Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. Penguin Books. 2001. London. p.816
↑ Beevor, Antony. The battle for Spain. The Spanish Civil War 1936–1939. Penguin Books. London. 2006. p.357
↑ Ирина Воронкова. Первая схватка с фашизмом // Беларуская думка : журнал. — 2016. — № 6. — С. 82—89.
↑ Марклен Мещеряков. Судьба интербригад в Испании по новым документам // Новая и новейшая история. — 1993. — № 5. — С. 18-42.
↑ ^а ^б Preston, Paul. The Spanish Civil War. Reaction, Revolution & Revenge. Harper Perennial. London. 2006. p.291
↑ ^а ^б Jackson, Gabriel. The Spanish Republic and the Civil War, 1931–1939. Princeton University Press. Princeton. 1967. p. 528
↑ ^а ^б Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. Penguin Books. 2001. London. p.833

[Пермуй-1] а ^б ^в ^г ^д Ирина Лагунина, Виктор Черецкий. 70-летие битвы на Эбро. Роль советских советников в испанской войне [дают интервью испанские историки и исследователи гражданской войны Рафаэль Пермуй (Rafael Permuy), Сесарь Видаль (César Vidal), Энрике Гутьеррес (Enrique Gutierrez)] // Радио Свобода : радиовещательная организация. — 12 июня 2008.

[Данилов-2] Буря в Леванте. Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936 – 1939). 2004

[Томас-3] а ^б ^в Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. Penguin Books. 2001. London. p.813

[4] Beevor, Antony. The Battle for Spain. The Spanish Civil War 1936–1939. Penguin Books. London. 2006. p.350

[5] Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. Penguin Books. 2001. London. p.816

[6] Beevor, Antony. The battle for Spain. The Spanish Civil War 1936–1939. Penguin Books. London. 2006. p.357

[7] Ирина Воронкова. Первая схватка с фашизмом // Беларуская думка : журнал. — 2016. — № 6. — С. 82—89.

[ИБ-8] Марклен Мещеряков. Судьба интербригад в Испании по новым документам // Новая и новейшая история. — 1993. — № 5. — С. 18-42.

[Прэстан-9] а ^б Preston, Paul. The Spanish Civil War. Reaction, Revolution & Revenge. Harper Perennial. London. 2006. p.291

[джэксан-10] а ^б Jackson, Gabriel. The Spanish Republic and the Civil War, 1931–1939. Princeton University Press. Princeton. 1967. p. 528

[томсан2-11] а ^б Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. Penguin Books. 2001. London. p.833

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]