Судзілы

Судзілы
Краіна	Беларусь
Вобласць	Магілёўская
Раён	Клімавіцкі
Сельсавет	Родненскі
Каардынаты	53°32′51″ пн. ш. 32°08′44″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1630
Ранейшыя назвы	Судзілавічы
Вышыня цэнтра	191 м
Насельніцтва	79 чалавек (2020)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2244
Паштовыя індэксы	213622
Аўтамабільны код	6
	Судзілы на Вікісховішчы

Судзі́лы^[2] (трансліт.: Sudzily, руск.: Судилы) — вёска ў Клімавіцкім раёне Магілёўскай вобласці, на рацэ Лабжанцы. Уваходзіць у склад Родненскага сельсавета. Знаходзіцца за 22 км на паўднёвы ўсход ад Клімавічаў, за 14 км ад чыгуначнай станцыі Асмолавічы.

Гісторыя правіць

Вёска здаўна лічылася шляхецкай, у ёй пражывала ваколічная шляхта^[3]. Па летапісных крыніцах вядома з 1630 года як сяло, меўся гаспадарскі двор. У 1684 годзе — сяло Судзілавічы ў Мсціслаўскім ваяводстве Вялікага Княства Літоўскага, шляхецкая ўласнасць, меўся вадзяны млын. У 1737 годзе замест старой была ўзведзена новая царква.

Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе вёска апынулася ў Клімавіцкім павеце Магілёўскай губерні Расійскай імперыі. У 1815 годзе сяло было ўласнасцю памешчыка.

У 1890 годзе 12 жыхароў займаліся алейным промыслам^[4]. У 1881 годзе адкрылася царкоўнапрыходская школа. Па выніках перапісу 1897 года, у Судзілах дзейнічаў піцейны дом, штогод 8 верасня праводзіўся кірмаш. Да рэвалюцыі ў мясцовай царкве служылі айцец Данііл з Дамамерычаў, дзяк Рыжыкаў і званар Мікалай Іванавіч Галкоўскі^[5].

У 1919 годзе вёска ўвайшла ў склад Клімавіцкага павета Гомельскай губерні РСФСР. Замест царкоўнапрыходскай адкрылася працоўная пачатковая школа, у якой у 1925 годзе налічвалася 53 вучні. У 1921 годзе мясцовую царкву закрылі і ператварылі ў клуб, потым — у склад^[5].

У выніку першага ўзбуйнення БССР у 1924 годзе Судзілы апынуліся ў Клімавіцкім раёне Калінінскай акругі, з 20 лютага 1938 года — Магілёўскай вобласці, дзе 20 жніўня 1924 года яны сталі цэнтрам сельсавета. 20 мая 1929 года ў вёсцы быў арганізаваны калгас «Чырвоны Маяк», які ў 1932 годзе аб’ядноўваў 112 гаспадарак і 717 га ворыва. У 1931 годзе для школы ўзвялі новае памяшканне, працавалі ветраны млын і кузня^[6].

З сярэдзіны жніўня 1941 да 28 верасня 1943 года Судзілы былі пад нямецкай акупацыяй. У памяць аб 100 вяскоўцах, якія загінулі ў Вялікую Айчынную вайну, у 1967 годзе быў пастаўлены помнік.

З 11 красавіка 1960 года вёска ў складзе Родненскага сельсавета^[7].

У 1980-я гады ў вёсцы працавалі аддзяленне сувязі, бібліятэка з фондам больш за 11 тысяч кніг, клуб, крама, фельчарска-акушэрскі пункт, ферма буйной рагатай жывёлы і сярэдняя школа, у канцы 2000-х гадоў — аддзяленне сувязі, бібліятэка, крама, пачатковая школа і фельчарска-акушэрскі пункт^[6].

Насельніцтва правіць

Царква ў пачатку XX стагоддзя

XVIII стагоддзе: 1780 год — 25 двароў, 93 жыхары.
XIX стагоддзе: 1897 год — 124 двары, 654 жыхары.
XX стагоддзе: 1909 год — 831 жыхар; 1926 год — 139 двароў, 760 жыхароў; 1970 год — 101 двор, 246 жыхароў.
XXI стагоддзе: 2007 год — 83 двары, 205 жыхароў; 2009 год — 146 жыхароў^[8]; 2020 год — 46 двароў, 79 жыхароў^[1].

Забудова правіць

Вёска складаецца з трох вуліц, арыентаваных з паўднёвага ўсходу на паўночны захад, злучаных завулкамі і мясцовай дарогай. Забудавана пераважна традыцыйнымі сялянскімі хатамі. У цэнтры знаходзіцца сквер. Грамадскія будынкі чаргуюцца з жылой забудовай. На паўночна-заходняй ускраіне вёскі размешчаны гаспадарчы комплекс^[6].

Славутасці правіць

Свята-Раства-Багародзіцкая царква (XIX стагоддзе, не дзейнічае).

Вядомыя ўраджэнцы правіць

Пётр Міхайлавіч Судзілоўскі (1928—2000) — дырэктар прадпрыемства «Беларуськалій», Герой Сацыялістычнай Працы (1974).
Міхаіл Фёдаравіч Галкоўскі (нар. 1942) — беларускі артыст оперы (драматычны тэнар).
Аляксандр Мікалаевіч Галкоўскі (нар. 1959) — краязнавец, майстар дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва^[9].
Аляксандр Аляксандравіч Галкоўскі (нар. 1990) - гісторык і краязнавец, сын А.М.Галкоўскага.

Зноскі правіць

↑ ^а ^б Родненскі сельскі Савет (руск.). Клімавіцкі раённы выканаўчы камітэт (1 студзеня 2020). Праверана 23 ліпеня 2020.
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Студзі́лы
↑ Зьміцер Бартосік.. «Шляхецкія» і «мужыцкія» вёскі беларуска-расейскага памежжа (бел.). Радыё Свабода (22 кастрычніка 2012). Праверана 23 ліпеня 2020.
↑ Sudiły // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890. — S. 550.
↑ ^а ^б Памяць: Клімавіцкі раен: Гіст.-дакум. хронікі гарадоў і раенаў Беларусі / Рэд.-уклад. Напрэеў Г. Л.; Рэдкал.: Баршчоў І. А. і інш — Мн.: Універсітэцкае, 1995. — 645,[1] с. : іл. ISBN 985-09-0068-7. — С. 89.
↑ ^а ^б ^в Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — С. 141
↑ Рашэнне выканкома Магілёўскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 11 красавіка 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 10.
↑ Насельніцтва Магілёўскай вобласці па выніках перапісу 2009 года (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2018. Праверана 23 ліпеня 2020.
↑ Галкоўскі Аляксандр Мікалаевіч Архівавана 27 ліпеня 2020.. — Магілёўская абласная бібліятэка. (бел.)

Літаратура правіць

Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 592 с.: іл. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0440-2. — С. 141

Спасылкі правіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Судзілы

[Klimavichy-1] а ^б Родненскі сельскі Савет (руск.). Клімавіцкі раённы выканаўчы камітэт (1 студзеня 2020). Праверана 23 ліпеня 2020.

[2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Студзі́лы

[3] Зьміцер Бартосік.. «Шляхецкія» і «мужыцкія» вёскі беларуска-расейскага памежжа (бел.). Радыё Свабода (22 кастрычніка 2012). Праверана 23 ліпеня 2020.

[4] Sudiły // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890. — S. 550.

[pamyats-5] а ^б Памяць: Клімавіцкі раен: Гіст.-дакум. хронікі гарадоў і раенаў Беларусі / Рэд.-уклад. Напрэеў Г. Л.; Рэдкал.: Баршчоў І. А. і інш — Мн.: Універсітэцкае, 1995. — 645,[1] с. : іл. ISBN 985-09-0068-7. — С. 89.

[gvb-6] а ^б ^в Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — С. 141

[7] Рашэнне выканкома Магілёўскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 11 красавіка 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 10.

[8] Насельніцтва Магілёўскай вобласці па выніках перапісу 2009 года (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2018. Праверана 23 ліпеня 2020.

[9] Галкоўскі Аляксандр Мікалаевіч Архівавана 27 ліпеня 2020.. — Магілёўская абласная бібліятэка. (бел.)

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]