Віленская унія

Не блытаць з Віленска-Радамскай уніяй — дагаворам 1401 года паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каралеўствам Польскім.

Віленская унія (лац.: Pacta subiectionis — «Дамова падпарадкавання») — дагавор, заключаны 18 (28) лістапада 1561 года ў Вільні паміж Жыгімонтам II, вялікім князем літоўскім і каралём польскім, і Готхардам Кетлерам, ландмайстрам Тэўтонскага ордэна ў Лівоніі. У адпаведнасці з гэтым дакументам, на частцы земляў Лівонскага ордэна ўтваралася свецкая дзяржава — Герцагства Курляндскае і Семігальскае на чале з Готхардам Кетлерам у якасці герцага, а астатняя частка адыходзіла Вялікаму Княству Літоўскаму.

Готхард Кетлер		Жыгімонт II Аўгуст

     Польшча      Літва      Прусія      Лівонія      Курляндыя і Семігалія

Апісанне

Pacta Subiectionis

Арыгінал напісаны лацінай. Зберагаецца ў Інстытуце Гердэра (Марбург, Германія). Адразу пасля ўкладання дагавор быў перакладзены на нямецкую мову, разышоўся вялікаю колькасцю копій.

Умовы дагавора:

1. Секулярызацыя земляў, што ўваходзілі ў склад Лівонскай канфедэрацыі. Ліквідацыя манаскага Лівонскага ордэна і дзяржаў-біскупстваў.
2. Стварэнне на секулярызаваных землях двух герцагстваў, падзеленых па Заходняй Дзвіне:

   а. Лівонскае герцагства з Рыгай на поўнач ад Заходняй Дзвіны;

   б. Герцагства Курляндыі і Земгаліі на поўдзень ад Заходняй Дзвіны.

3. Готхард Кетлер станавіўся герцагам Курляндыі і Семігаліі. Атрымліваў герцагскі тытул, рэгаліі і пашаны, падобныя да тых, якія меў герцаг Прусіі.
4. Абодва герцагствы прымалі пратэкцыю Вялікага Княства Літоўскага і станавіліся ленамі Жыгімонта II Аўгуста.
5. Герцагствы захоўвалі шырокую аўтаномію. Жыгімонт II Аўгуст гарантаваў іхнім мешканцам:

   а. рэлігійную свабоду на аснове Аўгсбургскага веравызнання.

   б. пацверджанне старых правоў і прывілеяў, а таксама прызнанне за сваякамі абодвух палоў права ўспадкоўваць маёнткі.

   в. права займаць урадавыя пасады прадстаўнікам нямецкай нацыі.

Вынікі

Віленская унія паслужыла прычынай пачатку сямігадовай Паўночнай вайны.

Літаратура

• Hylzen, Jan August. Inflanty w dawnych swych i wielorakich aż do wieku naszego dziejach i rewolucjach, z wywodem godności i starożytności szlachty tamecznej, tudzież praw i wolności z dawna i teraz jej służących, zebrane i polskiemu światu do wiadomości w ojczystym języku podane przez Jaś. Wielm. Jmci pana Jana Augustyna Hylzena, Kasztelana Inflanckiego, Starostę Brasławskiego …, Wilno: w Drukarni J. K. M. Akademickiej Societatis Jesu, 1750. — S. 112.
• Янчевецкий, Г. А. Документы к истории присоединения Ливонии к Польше // Сборник материалов и статей по истории Прибалтийского края: в 4 т.. — Рига, 1876—1883. — Т. III (1880). — C. 402—432.

Спасылкі

• Herder-Institut: Das «Privilegium Sigismundi Augusti» und die «Pacta Subiectionis» oder: der November 1561 in der baltischen Geschichte, mit Bildern des Vertrages von Wilna Архівавана 15 жніўня 2009. (недаступная спасылка — гісторыя, копія) (ням.)