Дубіскі дагавор
Дубі́скі дагавор (літ.: Dubysos sutartys) — дагавор, які складаўся з трох прававых актаў, сфармуляваных 31 кастрычніка 1382 года вялікім князем літоўскім Ягайлам, яго братам Скіргайлам і Конрадам фон Валенродам, маршалам тэўтонскіх рыцараў. Цягам грамадзянскай вайны ў ВКЛ у 1381—1384 гадах тэўтонскія рыцары дапамаглі Ягайлу і Скіргайлу перамагчы іх дзядзьку Кейстута і яго сына Вітаўта. Намагаючыся ажыццявіць абяцанні, дадзеныя Ягайлам падчас вайны, тэўтонскія рыцары арганізавалі перамовы аб заключэнні пагаднення[1]. Дакументы былі падпісаны пасля шасцідзённых перамоў на востраве ракі Дубісы[2]. Дагавор не быў ратыфікаваны і ніколі не ўступаў у моц. Вайна працягнулася ўлетку 1383 года.
| Дубіскі дагавор | |
|---|---|
| Тып дагавора | палітычнае пагадненне |
| Дата падпісання | 31 кастрычніка 1382 |
| Месца падпісання | востраў ракі Дубісы |
| Набыў моц | ніколі |
| Бакі |
 Тэўтонскі ордэн  Ягайла, Скіргайла |
Умовы правіць
- У першым акце Ягайла абяцаў ахрысціць сябе і перавесці Вялікае Княства Літоўскае ў хрысціянства цягам чатырох гадоў[3].
- Паводле другога акту жамойцкая зямля, якая адасабляла Тэўтонскі ордэн у Прусіі ад яго адгалінавання ў Лівоніі, перадавалася крыжакам наўпрост да ракі Дубісы[3]. Цягам ужо 100-гадовага крыжацкага паходу гэта было ўпершыню, калі Літва адмаўлялася ад Жамойці[4].
- Паводле трэцяга акту фарміраваўся чатырохгадовы ваенны альянс — абодва бакі паабяцалі дапамагаць адзін аднаму супраць агульных ворагаў. Ягайла таксама пагадзіўся не пачынаць вайну без дазволу ордэнскай краіны[2]. Такія ўмовы абмяжоўвалі суверэнітэт Ягайлы. Некаторыя гісторыкі выказваліся, што такога кшталту пагадненне ўсталёўвала лорд-васальскія ўзаемаадносіны[1].
Усе тры акты (захаваліся арыгіналы толькі двух, трэці вядомы толькі з перапісанага рукапісу 1410 года[1]) былі падпісаны ўсімі сынамі Альгерда і Юліяны Цвярской (Ягайлам, Скіргайлам, Карыбутам, Кірыгайлам, Вігунтам і Свідрыгайлам), і Ганулам[2], віленскім купцом, які ў чэрвені 1382 года адчыніў гарадскую браму, даючы магчымасць Ягайле звергнуць Кейстута. Юліяна падпісала толькі той акт, паводле якога Жамойць адыходзіла Ордэну[1]. Літоўскія гісторыкі Данілевічус і Ёнінас паставілі аўтэнтычнасць гэтага акту пад пытанне, разглядаючы яго як падробку 1410-х гадоў, але іх навуковыя меркаванні не з'яўляюцца шырока распаўсюджанымі[1].
Спробы ратыфікацыі і наступствы правіць
Кейстут памёр у Крэўскай турме 15 жніўня 1382 года. Вітаўту некалькімі месяцамі раней удалося ўцячы ў крыжацкі ордэн, дзе ён прасіў пратэкцыі і дапамогі[5]. Гэта дало дадатковую перавагу крыжакам, якія настойвалі на ратыфікацыі пагаднення. Пяць разоў вялікі магістр прапаноўваў дату, але Ягайла няўхільна адмаўляўся[6]. Заключная сустрэча была прызначана на 19 ліпеня 1383 на той самым востраве, дзе праводзілася першае паседжанне. Ягайла прыбыў як было дамоўлена, але крыжацкая дэлегацыя на чале з вялікім магістрам Конрадам Зёльнерам фон Ротэнштайнам затрымалася каля Хрыстмемеля ў некалькіх мілях ад прызначанага месца сустрэчы з-за мелкаводдзя Нёмана[6][7]. Пакрыўджаны Ягайла не збіраўся сыходзіць са свайго месцапалажэння, каб сустрэць вялікага магістра. Дэлегацыі раздзяліліся.
Тэўтонскія рыцары абвясцілі вайну 30 ліпеня[2]. Яны ахрысцілі Вітаўта і падтрымалі яго барацьбу супраць Ягайлы за вяртанне сваёй вотчыны. Урэшце, улетку 1384 года Вітаўт і Ягайла замірыліся: Вітаўт вярнуў сабе бацькоўскія землі (акрамя Трокаў), а Ягайла ў 1386 годзе быў каранаваны як кароль Польшчы. Да канца невядома, чаму дыпламатычныя перамовы паміж Ягайлам і крыжакамі праваліліся. Некаторыя сцвярджаюць, што Ягайла ўжо ведаў пра магчымасць шлюбу з польскай каралевай Ядвігай і ўзыходу на польскі сталец[1]. Іншыя сцвярджаюць, што Юліяна, маці Ягайлы, адмовілася хрысціцца ў каталіцтва з-за свайго праваслаўнага веравызнання[2].
Зноскі
- ↑ а б в г д е Ivinskis, Zenonas (1933—1944). «Dubysos sutartys». in Vaclovas Biržiška. Lietuviškoji enciklopedija. 7. Kaunas: Spaudos Fondas. pp. 94-96. LCC 37032253 (літ.)
- ↑ а б в г д Ivinskis, Zenonas (1978). Lietuvos istorija iki Vytauto Didžiojo mirties. Rome: Lietuvių katalikų mokslo akademija. pp. 276—277. LCC 79346776 (літ.)
- ↑ а б Kiaupa, Zigmantas; Jūratė Kiaupienė, Albinas Kunevičius (2000) [1995]. The History of Lithuania Before 1795 (English ed.). Vilnius: Lithuanian Institute of History. pp. 127 ISBN 9986-810-13-2. (англ.)
- ↑ Jonas Zinkus, et al., ed (1985—1988). «Dubysos sutartys». Tarybų Lietuvos enciklopedija. I. Vilnius, Lithuania: Vyriausioji enciklopedijų redakcija. pp. 463. LCC 86232954
- ↑ Kiaupa, Zigmantas; Jūratė Kiaupienė, Albinas Kunevičius (2000) [1995]. The History of Lithuania Before 1795 (English ed.). Vilnius: Lithuanian Institute of History. pp. 125—126. ISBN 9986-810-13-2. (англ.)
- ↑ а б Ivinskis, Zenonas (1988) [1930]. «Vytauto jaunystė ir jo veikimas iki 1392 m.». in Paulius Šležas. Vytautas Didysis. Vilnius: Vyriausioji enciklopedijų redakcija. pp. 20-22. OCLC 25726071 (літ.)
- ↑ Urban, William (2006). Samogitian Crusade. Chicago: Lithuanian Research and Studies Center. pp. 174. ISBN 0-929700-56-2. «Праз два месяцы, калі вялікі магістр адплыў па Нёману, ён узяў з сабой біскупаў Эрмланда і Памезаніі, мерачыся ахрысціць Ягайлу. Мелкаводдзе вымусіла яго прыпыніць свае караблі ля Хрыстмемеля, дзе іх сустрэў Скіргайла і патлумачыў, што Ягайла чакаў іх за пятнаццаць міляў ад мяжы.» (англ.)