Запарожжа

Запарожжа (укр.: Запоріжжя) — горад на паўднёвым усходзе Украіны, на рацэ Дняпро. Адміністрацыйны цэнтр Запарожскай вобласці і Запарожскага раёна. Плошча 330 км². Насельніцтва 500 тыс. чал. (2024).

Горад Запарожжа укр.: Запоріжжя Герб Сцяг Краіна Украіна Вобласць Запарожская Гарадскі савет Запарожскі Каардынаты 47°50′16″ пн. ш. 35°08′18″ у. д. Унутранае дзяленне 7 раёнаў Гарадскі галава Аляксандр Чансанавіч Сін Заснаваны 28 жніўня 1770 Ранейшыя назвы да 1921 — Александраўск Горад з 16 чэрвеня 1806 Плошча 331 км² Максімальная вышыня 105 м Тып клімату умерана-кантынентальны Водныя аб’екты Дняпро Насельніцтва ▼710 052 чал. (1 студзеня 2022) Агламерацыя ≈1 100 900 чалавек Нацыянальны склад украінцы (70,28%) рускія (25,39%) іншыя (4,33%) Канфесійны склад праваслаўе, каталіцызм, пратэстантызм і інш. Этнахаронім запарожац, запаражанка Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код 61 Паштовыя індэксы 69001-69124 Аўтамабільны код AP / 08 КААТУУ 2310100000 Афіцыйны сайт meria.zp.ua Запарожжа на карце Украіны ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Знаходзіцца за 444 км на паўднёвы ўсход ад Кіева. Чыгуначны вузел, рачны порт.

Этымалогія назвы

Места атрымала назву Запарожжа з тае прычыны, што яно знаходзілася ніжэй за дняпроўскія парогі (затопленыя ў выніку будаўніцтва ДнепраГЭСа).

Гісторыя

У 1770 годзе заснавана Аляксандраўская фартыфікацыя, з якой звязваюць пачатак гісторыі сучаснага горада; пачатковая назва паселішча — Аляксандраўскі пасад. У 1806 годзе паселішча атрымала статус горада і назву Аляксандраўск, цэнтр павету.

З 1919 года — у складзе УССР. У 1921 годзе горад перайменаваны ў Запарожжа. З 1939 года — цэнтр вобласці.

З 18 жніўня 1941 года па снежань 1943 года горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Статыстыка колькасці насельніцтва з 1783 па 2022 Год Колькасць 1783 1 230 1804 2 500 1847 5 192 1859 3 108 1861 3 729 1870 4 601 1872 5 334 1885 6 375 1885 6 707 1891 6 375 1897 18 849 1900 16 393 1910 29 000 1914 63 600 1916 72 900 Год Колькасць 1923 42 611 1924 49 732 1925 47 500 1926 55 260 1931 162 982 1939 289 280 1959 434 638 1964 529 000 1970 657 890 1971 676 000 1976 760 000 1979 780 745 1981 812 000 1984 844 100 1989 883 909 Год Колькасць 1991 896 600 1992 897 600 1994 895 000 1996 879 000 1997 871 000 1998 863 100 2001 815 256 2003 808 453 2004 803 632 2005 799 348 2006 794 687 2007 790 085 2008 785 128 2009 781 643 2010 780 733 Год Колькасць 2011 776 535 2012 772 627 2013 770 672 2014 766 268 2015 761 171 2015 758 011 2016 755 545 2017 748 984 2018 741 717 2019 738 728 2020 731 922 2021 722 713 2022 710 052

Эканоміка

Прадпрыемствы чорнай (камбінат «Запарожсталь», завод «Днепраспецсталь» і інш.) і каляровай (тытана-магніевы камбінат, алюмініевы завод і інш.) металургіі, машынабудавання (электратэхнічнай прамысловасці; вытворчыя аб'яднанні «АУТАЗАЗ», «Маторабудаўнік» і інш.), хімічнай і коксахімічнай, лёгкай, харчовай прамысловасці.

Працуе Дняпроўская гідраэлектрастанцыя (ДнепраГЭС).

Адукацыя і навука

• Запарожскі нацыянальны ўніверсітэт
• Нацыянальны ўніверсітэт «Запарожская палітэхніка»
• Запароская дзяржаўная інжынерная акадэмія
• Запарожскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт
• Запарожскі інстытут эканомікі і інфармацыйных тэхналогій
• Класічны прыватны ўніверсітэт
• Хорціцкая нацыянальная вучэбна-рэабілітацыйная акадэмія

Славутасці

• Хорціца — найбольшы востраў на Дняпры, на якой у XVII ст. размяшчалася Запарожская Сеч.
• ДнепраГЭС (1932, 1975)
• Масты Праабражэнскага (1952)
• Дзіцячая чыгунка — найдаўжэйшая ва Украіне (1972)
• Комплекс забудовы «Соцгорад» (1929—1937)

Галерэя

• 
  Абласны тэатр
• 
  Краязнаўчы музей
• 
  Вялікі мост Праабражэнскага
• 
  ДнепраГЭС (1942)
• 
  Выгляд ДнепраГЭС з вострава Хортыца
• 
  Скрыжаванне бульвара Т. Шаўчэнкі і вул. Перамогі
• 
  Дзіцячая чыгунка
• 
  Будынак абласной адміністрацыі

Гарады-пабрацімы

•  Ічан^[d], Кітай (16 кастрычніка 1997)
•  Ашдод, Ізраіль (13 верасня 2011)
•  Бельфор, Францыя (6 ліпеня 1967)
•  Бірмінгем, Вялікабрытанія (20 чэрвеня 1973)
•  Лахты, Фінляндыя (21 лютага 1953)
•  Лінц, Аўстрыя (6 мая 1983)
•  Магдэбург, Германія (29 мая 2008)
•  Обергаўзен, Германія (20 мая 1986)

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Запарожжа

• Валянцін Налівайчанка (нар. 1966) — украінскі дзяржаўны дзеяч.
• Марыя Сокіл (1902—1999) — оперная спявачка.
• Людміла Супрун (нар. 1965) — украінскі палітык.
• Юрый Васілевіч Шпіт (1930—2008) — беларускі архітэктар.
• Андрэй Анісімавіч Дзюжаў (нар. 1959) — беларускі навуковец і палітык.
• Ірына Міхайлаўна Арэстава (нар. 1956) — урач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (2004), прафесар (2010).

Літаратура

• Запаро́жжа // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 531—532. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
• Запоро́жье // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. В. М. Котляков. — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 231. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• Aleksandrówsk // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna (польск.). — Warszawa, 1880. S. 29
• Александровск // Запарожжа // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Запарожжа
• Запарожскі гарадскі савет Архівавана 23 мая 2006.
• Даведнік паслуг Запарожжа