Заходняя Украіна

Заходняя Украіна — тэрмін, якім у розныя часы украінскай гісторыі пазначалі пэўную сукупнасць украінскіх земляў, якія ўваходзілі ў склад Аўстра-Венгрыі ў 1867—1918 гадоў, а таксама Заходне-Украінскай Народнай Рэспублікі.

Гістарычныя мадыфікацыі тэрміна

Пасля другога і трэцяга падзелаў Рэчы Паспалітай назва «Заходняя Украіна» замацавалася пераважна за землямі, якія ўваходзілі ў склад Аўстрыі (з 1867 — Аўстра-Венгрыя).

«Заходняя Украіна» — назва, якая сустраецца пераважна ў публіцыстыцы ў дачыненні да Заходне-Украінскай Народнай Рэспублікі (ЗУНР).

Пасля таго, як паводле Рыжскай мірнага дагавора 1921 года, заключанага паміж РСФСР, Украінай і Польшчай, заходняя частка Украіны адышла Польшчы, тэрмін «Заходняя Украіна» трывала замацаваўся менавіта за гэтай часткай Украіны ў адрозненне ад Усходняй Украіны, якая апынулася ў складзе УССР. У 1920-я тэрыторыю Украіны складалі землі, якія афіцыйна ў Другой Рэчы Паспалітай называліся Крэсамі ўсходнімі — Галічына («Усходняя Малапольшча») з часткай Заходняга Падолля, Заходняя Валынь, Холмшчына, Падляшша і Заходняе Палессе. У Заходнюю Украіну ўваходзілі ваяводствы: Станіслаўскае, Тарнопальскае, Валынскае, Львоўскае (без васьмі заходніх паветаў), Палескае (бяз Косаўскага і паловы Пружанскага паветаў), Холмшчына Люблінскага ваяводства і палова Бельскага павета Беластоцкага ваяводства.

Як адзначае гісторык Яраслаў Вярменіч, такую «цераспалосіцу» польскія ўлады стварылі наўмысна — з палітычных меркаванняў: польскі ўрад катэгарычна не ўспрымаў памкнення ўкраінцаў мець (прынамсі ў Галіччыне) асобныя адміністрацыйныя адзінкі.

У шырокім сэнсе тэрмін «Заходняя Украіна» адносна ўкраінскіх земляў у перыяд між Першай і Другой сусветнай войнамі выкарыстоўваўся датычна толькі тых земляў, якія былі пад уладаю Польшчы, Румыніі і Чэхаславакіі. Акрамя ўжо пералічаных тэрыторый, якія былі ў межах польскіх граніцаў, гэта былі таксама землі Паўночнай Букавіны і Закарпацця. Пасля далучэння заходнеўкраінскіх земляў у склад УССР назва «Заходняя Украіна» замацавалася за абласцямі, утворанымі на працягу 1939—1946 (акрамя Ізмаільскай вобласці).

Сучаснае выкарыстанне

Як адзначае «Энцыклапедыя гісторыі Украіны» (2005), датычна тэрыторый сучаснай Украіны тэрмін «Заходняя Украіна» ўжываецца ў двух значэннях. У асноўным так называюць толькі тры галіцкія вобласці — Львоўскую, Івана-Франкоўскую і Цярнопальскую. Аднак даволі часта тэрмінам карыстаюцца і для пазначэння тэрыторыі васьмі абласцей — акрамя трох галіцкіх, Валынскай, Ровенскай, Хмяльніцкай, Чарнавіцкай і Закарпацкай. Аднак «Геаграфічная энцыклапедыя Украіны» (1990) пазначыла Заходную Украіну як гістарычна-геаграфічную название земляў Украіны (на то час — СССР), што складаюць тэрыторыю цяперашніх пяці абласцей — Львоўскай, Івана-Франкоўскай, Цярнопальскай, Валынскай і Ровенскай. Надзвычай рэдка да Заходняй Украіны адносяць Вінніцкую і Жытомірскую вобласці.

Гл. таксама

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2
Західня Україна // Енциклопедія українознавства. У 10-х томах. / Головний редактор Володимир Кубійович. — Париж; Нью-Йорк: Молоде життя, 1954—1989.. — Т. 2. — С. 761.