Карл Іосіф Вірыён
Карл Іосіф Вірыён, Караль Юзаф Вірыён, Іосіф Іванавіч Вірыён[1][2] (польск.: Karol Józef de Virion; 23 жніўня 1749, г. Нансі[2], Францыя — 1815), французскі і беларускі ўрач, арганізатар аховы здароўя. Доктар медыцыны і хірургіі (1785)[3].
| Карл Іосіф Вірыён | |
|---|---|
 | |
| Дата нараджэння | 23 жніўня 1749 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 1815 |
| Жонка | Кацярына з Дзяконскіх[d] |
| Дзеці | Ян Тадэвуш Вірыён |
| Род дзейнасці | навуковец |
| Навуковая сфера | медыцына і хірургія |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | доктар медыцыны і хірургіі[d] |
| Альма-матар | |
БіяграфіяПравіць
Сям’яПравіць
Нарадзіўся ў сям’і Жана-Клода дэ Вір’ёна — прыдворнага медыка імператара Франца I і прыдворнага фармацэўта яго маці[2], у другім яго шлюбе з Мары Манік Арманд дэ ля Тур[4]. Быў у бацькі восьмым дзіцем і шостым сынам[5].
АдукацыяПравіць
Вышэйшую медыцынскую адукацыю атрымаў у Страсбургскім універсітэце, які скончыў са ступенню доктара медыцыны[2]. Пазней яшчэ некалькі гадоў вучыўся ў Венскім універсітэце, пасля чаго вярнуўся на радзіму і стаў працаваць ваенным урачом у Латарынгскай правінцыі. Службу сумяшчаў з выкладаннем анатоміі на медыцынскім факультэце Страсбургскага ўніверсітэта[2].
Запрашэнне ад РадзівілаўПравіць
У 1775 годзе атрымаў запрашэнне ад Радзівілаў працаваць урачом у Нясвіжы[2]. Працуючы там, К. Вірыён зарэкамендаваў сябе як добры спецыяліст і чалавек, але задавальнення ад працы не адчуваў. Сітуацыю змяніла знаёмства з яго земляком Жанам Эмануэлем Жыліберам, якое адбылося каля 1776 года[2]. Калі ў 1778 годзе памёр урач Гродзенскай каралеўскай эканоміі Хейнцэльман, Жылібер запрасіў Вірыёна на свабодную пасаду. Адначасова яму было даручана выкладанне ў Гродзенскай медыцынскай акадэміі анатомію чалавека і жывёл[3] і хірургію, спачатку на пасадзе ад’юнкта, потым — віцэ-прафесара. Там ён працаваў да закрыцця акадэміі ў 1781 годзе[2].
У тым жа годзе захавальнік пячаткі Нясвіжскай масонскай ложы[1].
Праца ў Вільні і пры двары караляПравіць
Далейшая кар’ера працягнулася з дапамогай Марціна Пачобута-Адляніцкага, які даў запрашэнне на пераезд у Вільню[2]. Там К. Вірыён узначаліў кафедру анатоміі на медыцынскім факультэце Віленскага ўніверсітэта[2]. У 1785 годзе тут ён пацвердзіў сваю ступень доктара медыцыны[2].
У далейшым К. І. Вірыён быў штаб-лекарам літоўскага войска, прыдворным лекарам караля С. А. Панятоўскага. У 1790 годзе яго, як члена дваранскага роду ў некалькіх пакаленнях, прынялі ў кавалеры Мальтыйскага ордэна. У гэтым жа годзе ён ажаніўся з Кацярынай з роду Дэконскіх, вяселле адбылося ў Гродне пры двары караля, які за ўзорную службу вырабіў яго ў чын надворнага саветніка і прызначыў генеральным штаб-лекарам войскаў літоўскіх[2].
Пасля гэтага на працягу некалькіх гадоў К. Вірыён знаходзіўся ў Варшаве пры двары караля як адзін з яго асабістых лекараў. Кароль вельмі цаніў яго як высокакваліфікаванага спецыяліста, часта запрашаў на абеды, за поспехі ў навуцы ўзнагародзіў залатым медалём «Merentibus». У 1793 годзе польскім сеймам ён быў выраблены ў нашчадкавае дваранства. Адначасова атрымаў ад караля ў падарунак двухпавярховы каменны дом у Гродне.
Пасля другога і трэцяга падзелаў Рэчы Паспалітай К. Вірыён застаўся ў Расійскай імперыі і выконваў абавязкі асабістага лекара расійскага пасла Я. Сіверса[6]. Пасля здачы экзамену і настрыфікацыі замежнага медыцынскага дыплома у 1797 г. расійскія ўлады дазволілі яму заняць пасаду Гродзенскага павятовага лекара, якую ён добрасумленна выконваў да 1799, а затым выйшаў у адстаўку па хваробе. Да гэтага часу ён ужо змог набыць невялікі маёнтак Скамарошкі паблізу Гродна з 18 душамі мужчынскага полу[7].
У 1807 выбраны член Віленскага медыцынскага таварыства.
Навуковыя працы па хірургіі і анатоміі[3].
НашчадкіПравіць
Карл Вірыён стаў родапачынальнікам польскай галіны дэ Вірыёнаў, сярод прадстаўнікоў якой можна згадаць родных братоў: інжынера Яна і дыпламата Тадэвуша дэ Вірыёнаў.
Зноскі
- ↑ а б Масонскія ложы на землях Беларусі
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л Игнатович, 2009
- ↑ а б в Вирион Карл Иосифович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 115. — 737 с.
- ↑ Marie Monique Harmand de la Tour Архівавана 4 сакавіка 2016. (польск.)
- ↑ Jean Claude de Virion Архівавана 4 сакавіка 2016. (польск.)
- ↑ Siewers, J. J. Jak doprowadzilem do drugiego rozbioru Polski / J.J. Siewers. — Poznan: Oficina wydawnicza Interim, 1992. — S. 222.
- ↑ Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў Гродне. — Ф. 2. — Оп. 1. — Д. 126. — Л. 1-4.
ЛітаратураПравіць
- Игнатович Ф. И. Доктор медицины И. И. Вирион: новые данные о жизни и деятельности в Беларуси в последней четверти XVIII — начале XIX века к 260-летию со дня рождения // Журнал Гродненского государственного медицинского университета. — 2009. — № 4. — С. 114—116.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. — Т. 2. — Мн., 1994.