Леў Рыгоравіч Бараг

Леў Рыгоравіч Бараг (13 студзеня 1911, Кіеў — 4 верасня 1994, Уфа) — савецкі расійскі фалькларыст, літаратуразнавец. Доктар гістарычных навук (1969)[2]. Прафесар (1970).

Леў Рыгоравіч Бараг
Дата нараджэння 13 студзеня 1911(1911-01-13)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 4 верасня 1994(1994-09-04)[1] (83 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці фалькларыст, збіральнік народных казак
Навуковая сфера Фалькларыстыка, філалогія
Месца працы
Навуковая ступень доктар гістарычных навук
Навуковае званне прафесар
Альма-матар
Вядомы як даследчык беларускага і башкірскага фальклору
Узнагароды

Лаўрэат Прэміі башкірскай АССР імя Салавата Юлаева за лепшыя творы і працы ў галіне літаратуры, мастацтва і выканальніцкага майстэрства (1987). Заслужаны дзеяч навукі БАССР (1977).

Уклад у развіццё даследаванняў беларускага і башкірскага фальклору.

Біяграфія правіць

Нарадзіўся 1 (13) студзеня 1911 ў г. Кіеве. У 1930[2] годзе скончыў літаратурны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута (МДПІ), аспірантуру МДПІ (кандыдат філалагічных навук, 1938). Вучань М. К. Гудзія і П. Р. Багатырова.

З 1938 года ў Мінску, дзе працуе ў Мінскім педагагічным інстытуце[2]. У 1941—1943 гадах працуе ў Свярдлоўскім універсітэце.

З 1943 года — дацэнт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (БДУ)[2]. У 1949 годзе па загаду савецкіх уладаў быў звольнены з БДУ, яму далі 24 гадзіны, каб пакінуць Мінск. Бараг вымушаны пакінуць не толькі Мінск, але і Беларусь, фактычна гэта былі ўцёкі. Каля двух гадоў перабіваўся — нідзе не мог уладкавацца на выкладчыцкую працу. З 1951 года ва Уфе, дзе працаваў у Башкірскім дзяржаўным універсітэце (БашДУ) да смерці. З 1951 — дацэнт, з 1970 — загадчык кафедрай[2]. Памёр ва Уфе 4 верасня 1994 года.

Навуковая і выкладчыцкая дзейнасць правіць

У 1938—1941 гадах, па заканчэнні аспірантуры, дацэнт, загадчык кафедрай Мінскага педагагічнага інстытута, адначасова навуковы супрацоўнік Інстытута мовы і літаратуры АН БССР. З 1941 года дацэнт, загадчык кафедрай Свярдлоўскага ўніверсітэта. З 1943 па 1949 год дацэнт кафедры ўсеагульнай літаратуры БДУ, выкладаў старажытнарускую літаратуру, курс гісторыі рускай крытыкі, збірае, даследуе і выкладае фальклор.

Паколькі Л. Бараг быў яўрэй па нацыянальнасці, то стаў зручным аб'ектам для нападак у гады ксенафобскіх і антысеміцкіх ідэалагічных кампаній позняга сталінізму. У 1948—1949 гадах, падчас кампаніі па барацьбе з касмапалітызмам, Л. Р. Бараг быў абвінавачаны ў тым, што ў сваёй навуковай і педагагічнай працы ён "прыніжаў" беларускі фальклор, бо лічыў, што яго падабенства з фальклорам іншых (у т. л. еўрапейскіх) народаў паўстала праз запазычанні, як вынік розных (у т. л. заходнееўрапейскіх) уплываў[3][4][5].

У 1951 годзе стаў дацэнтам Башкірскага педагагічнага інстытута (з 1957 — БашДУ). З 1966 па 1988 год ведае кафедры рускай літаратуры і фальклору БашДУ. Адначасова, з 1972 года, — навуковы супрацоўнік Інстытута гісторыі, мовы і літаратуры Башкірскага навуковага цэнтра Уральскага аддзялення АН СССР. У 1969 годзе, пасля заканчэння дактарантуры Інстытута этнаграфіі АН СССР, абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Узаемасувязі і нацыянальнае своеасаблівасць усходнеславянскіх народных казак».

Навуковая дзейнасць Льва Рыгоравіча Барага звязана са збіраннем і даследаваннем усходнеславянскага і цюркскага казачнага эпасу XVIII—XX стагоддзяў, у цэнтры навукова-даследчых інтарэсаў — беларуская народная казка[6][7][8].

У 1934—1990 гг. Бараг удзельнік і кіраўнік навуковых фальклорна-этнаграфічных экспедыцый БДУ і БашДУ па розных абласцях Беларусі, Украіны, Башкірыі. Леў Бараг ажыццявіў шматлікія навуковыя выданні беларускіх, рускіх, украінскіх і башкірскіх казак[2]. Усяго ім апублікавана каля 300 навуковых прац на беларускай, рускай, нямецкай, англійскай, украінскай, польскай і башкірскай мовах[9][10] Прызнаннем міжнароднага аўтарытэту Льва Барага з'явілася яго супрацоўніцтва з рэдкалегіяй 60-томнай «Энцыклапедыі казак», якая выходзіла ў Берліне і Нью-Ёрку на нямецкай і англійскай мовах з 1975 года, у якой публікаваліся яго артыкулы пра беларускія, рускія, башкірскія і ўкраінскія казкі[8].

У 1966 годзе Бараг публікуе ў Берліне ў выдавецтве «Akademie Verlag» зборнік (збор) абраных беларускіх казак на нямецкай мове «Belorussische Volksmärchen» («Беларускія казкі»)[2][11]. Леў Бараг з'яўляецца аўтарам падрабязнага навуковага каментарыя да казачных тэкстаў і пасляслоўя да зборніка. Са 122 казак, якія ўвайшлі ў зборнік, 36 з'яўляюцца перакладам упершыню апублікаваных беларускіх казак, запісаных самім Львом Барагам[12]. У навуковым каментарыі да зборніка ўпершыню вызначана месца публікуемых беларускіх народных казак па міжнародным Паказальніку казачных сюжэтаў Аарне — Томпсана, які прыняты на ўзбраенне міжнароднай фалькларыстыкі. Выданне збору паслужыла шырокаму ўключэнню беларускіх фальклорных матэрыялаў у працы славістаў розных краін[13]. Усяго з 1966 па 1980 год зборнік выбраных беларускіх казак на нямецкай мове «Belorussische Volksmarchen» вытрымаў 10 выданняў.

У 1969 годзе Л. Р. Бараг публікуе манаграфію «Беларуская казка»[12]. Таксама з'яўляецца аўтарам каментарыя да асобных беларускіх казак (чароўных, пра жывёл і сацыяльна-бытавых), які ўвайшоў у шматтомны збор беларускага фальклору «Беларуская народная творчасць», які быў падрыхтаваны супрацоўнікамі Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР і выдадзены ў 70-80 гг. XX ст.

У 1984—1985 гг. Л. Р. Бараг сумесна з Н. В. Новікавым апублікаваў у акадэмічным выдавецтве «Наука» «Народныя рускія казкі А. М. Афанасьева ў 3-х тамах»[14], якое з'яўляецца найбольш поўным навуковым выданнем казак А. М. Афанасьева са скрупулёзнымі навуковымі каментарамі і паказальнікам казачных сюжэтаў па сістэме Аарне-Томпсана. Выданню папярэднічае прадмова Л. Р. Барага і Н. В. Новікава «А. М. Афанасьеў і яго сход народных казак»[15].

Л. Р. Бараг, будучы ўдзельнікам і кіраўніком фальклорна-этнаграфічных экспедыцый БашДУ, збіраў і даследаваў башкірскі фальклор, выкарыстоўваючы багаты вопыт вывучэння беларускіх казак. Ён аказаў велізарны ўплыў на фалькларыстыку Башкірыі, выхаваў плеяду таленавітых вучняў, яго па праве можна лічыць заснавальнікам школы башкірскай фалькларыстыкі[8].

Сумесна з супрацоўнікамі кафедры, аспірантамі і студэнтамі БашДУ Леў Бараг ажыццявіў класіфікацыю, каментаванне і рэдагаванне казак, легенд і паданняў, запісаных у Башкірыі на рускай мове і апублікаваных у башкірскім кніжным выдавецтве ў двух выданнях (1966, 1975). Казачныя сюжэты зборнікаў падвергнутыя тыпалагічнаму аналізу, з вызначэннем сюжэтных тыпаў па міжнародным Паказальніку Аарне-Томпсана. Колькасныя дадзеныя пра рускія, беларускія і ўкраінскія варыянты сюжэтаў, не ўлічаных у каталогу Аарне-Томпсана, прыводзяцца па матэрыялах «Сюжэты і матывы беларускіх чарадзейных казак» — першага ў беларускай фалькларыстыцы сістэматычнага паказальніка (1978)[2][16].

Л. Р. Бараг — сурэдактар ​​і суаўтар класіфікацыі, сістэматызацыі і навуковага каментара да 5-ці тамоў башкірскіх народных казак (чароўных, чароўна-гераічных, пра волатаў, жывёл і сацыяльна-бытавых), якія ўвайшлі ў звод (18-томную навуковую серыю) башкірскага фальклору Башкірская народная творчасць на башкірскай мове з каментарыямі на рускай мове, выдадзены ў башкірскім кніжным выдавецтве ў 1972—1986 гг. Усяго ў зборы апублікавана і навукова пракаментавана больш за пяцьсот казачных тэкстаў. У навуковы абарот у дадзеным зборы ўведзены многія перш невядомыя творы (напрыклад, у пятай кнізе казак з 189 тэкстаў 183 апублікаваныя ўпершыню). У каментарах дадзены гісторыя і геаграфія распаўсюджвання асобных сюжэтаў, названыя блізкія іншамоўныя паралелі. Тыпалагічны аналіз казак збору выраблены па міжнародным «Паказальніку казачных сюжэтаў» Аарне-Томпсана і па «Параўнальнай Паказальніку сюжэтаў. Усходнеславянская казка»[17].

Л. Р. Бараг з'яўляецца сурэдактарам ​​перакладу і сааўтарам навуковага каментарыя да дванадцацітомнага збору башкірскіх народных казак на рускай мове (многія з якіх у перакладзе на рускую мову былі апублікаваныя ўпершыню), выдадзеным у 1987—1991 гг.

Прызнанне правіць

У лютым 2011 года ў Башкірскім дзяржаўным універсітэце прайшла Міжнародная навукова-практычная канферэнцыя «Праблемы ўзаемадзеяння мовы, літаратуры і фальклору і сучасная культура» да 100-годдзя з дня нараджэння доктара гістарычных навук, прафесара кафедры рускай літаратуры і фальклору Льва Рыгоравіча Барага[18].

Зноскі правіць

  1. а б Bashkir EncyclopediaБашкирская энциклопедия, 2005. — 4344 с. — ISBN 978-5-88185-053-1
  2. а б в г д е ё ж Бараг Лев Григорьевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 39. — 737 с.
  3. Айвазаў I., Нікалаеў М. Касмапаліты з філалагічнага факультэта // Літаратура і мастацтва. — 24 красавіка 1948.
  4. Кудраўцаў I. Касмапаліты і іх падгалоскі // Літаратура і мастацтва. — 2 красавіка 1949.
  5. Семянюк У. Таўро — касмапаліт // Літаратура і мастацтва. — 20 жніўня 1993.
  6. Бараг // Краткая литературная энциклопедия. — 1978. — Т. 9.
  7. Бараг Лев. Архівавана 14 лютага 2008.
  8. а б в Башкирский государственный университет. Кафедра русской литературы и фольклора.
  9. Список основных работ доктора исторических наук Льва Григорьевича Барага (к 75-летию со дня рождения) // Советская этнография. — № 2. — 1987.
  10. Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя, 1992—1995. — Т. 1.
  11. Belorussische Volksmärchen / Hrsg. von L. Barag. Übers. der Märchentexte aus der Beloruss: Hans-Joachim Grimm. — 1-10. — Berlin: Akademie Verlag, 1966. — 647 p.
  12. а б Бараг Л. Р. Беларуская казка. Пытанні вывучэння яе нацыянальнай самабытнасці параўнальна з іншымі ўсходнеславянскімі казкамі. — Мінск: Вышэйшая школа, 1969. — 256 с.
  13. Кабашнікаў К. П. Казкі пра жывел // Беларускія народныя казкі. Гістарыяграфічны агляд: казкі пра жывел. Беларуская народная творчасць. — Мінск: Навука і тэхніка, 1971. — Т. 1. — С. 5-33.
  14. Народные русские сказки А. Н. Афанасьева В 3 т. / Подгот. Л. Г. Бараг, Н. В. Новиков. 1984—1985.. — Наука. — Т. 1-3. — (511, 465, 495).
  15. Л. Г. Бараг, Н. В. Новиков. А. Н. Афанасьев и его собрание сказок // Народные русские сказки А. Н. Афанасьева В 3 т. / Подгот. Л. Г. Бараг, Н. В. Новиков. — Наука, 1985. — Т. 3. — С. 377—426.
  16. Бараг Л. Г. Сюжеты и мотивы белорусских волшебных сказок. Славянский и балканский фольклор. — М, 1971. — С. 182—235.
  17. Составители: Л. Г. Бараг, И. П. Березовский, К. П. Кабашников, Н. В. Новиков. Сравнительный указатель сюжетов: Восточнославянская сказка / АН СССР. — Л.: Наука, 1979. — 437 с.(недаступная спасылка)
  18. Добрый «сказочник», рыцарь науки // Вечерняя Уфа. — № 31 (11017). — 2011.

Літаратура правіць

  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — С. 59. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
  • Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 1: А — Беліца / Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1993. — С. 294. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-074-2.
  • Культура Беларусі: энцыклапедыя / рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: Беларус. Энцыкл. імя П. Броўкі, 2010. — Т. 1. — С. 436. — 704 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-985-11-0496-9.
  • Беларускі фальклор : энцыклапедыя : [у 2 т. / рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. — Т. 1. — С. 137. — 2000 экз. — ISBN 985-11-0334-9.
  • Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т. / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1984. — Т. 1. А капэла — Габелен. — С. 284. — 727 с. — 10 000 экз.
  • Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1992. — Т. 1. Абуховіч — Ватацы. — С. 206. — 542 с.; іл.. — ISBN 5-85700-061-0.
  • Андреев Н. П. Указатель сказочных сюжетов по системе Аарне. Государственное русское географическое общество. Л. 1929
  • Пропп В. Я. Указатель сюжетов. — В кн. Народные русские сказки А. Н. Афанасьева, т. III. М. 1957. с. 454—502.
  • Новиков Н. В. О собирании и сравнительном изучении восточнославянской сказки. Русский фольклор. 1963, Выпуск VIII
  • Belorussische Volksmärchen /Hrsg/ von L/ Barag/ Ubers/ d/ Marchentexte aus d/ Beloruss: Hans-Joachim Grimm / 1-10 Aufl/ Akademie Verlag. Berlin. 1966. 647 s.
  • Бараг Л. Р. Беларуская казка. Пытанні вывучэння яе нацыянальнай самабытнасці параўнальна з іншымі усходнеславянскімі казкамі Мінск. Вышэйшая школа. 1969. 256 с.
  • Народные сказки, легенды, предания и были, записанные в Башкирии на русском языке в 1960—1966 гг. Подбор текстов, редакция, вступительная статья и примечания Л. Г. Барага. Уфа. Башкирское книжное издательство. 1969. 191 с.
  • Беларуская народная творчасць. Казкі пра жывел і чарадзейныя казкі. Мінск. Навука і тэхніка 1971. 496 с.
  • Сказки, легенды и предания Башкирии. Уфа. Башкирское книжное издательство. 1975. 176 с.
  • Бараг Л. Р. Сюжэты і матывы беларускіх народных казак Сістэматычны паказальнік. Мінск. «Навука і тэхніка» 1978. 248 с.
  • Составители: Л. Г. Бараг, И. П. Березовский, К. П. Кабашников, Н. В. Новиков. Сравнительный указатель сюжетов: Восточнославянская сказка / АН СССР. — Л.: Наука, 1979. — 437 с.(недаступная спасылка)К. П. Кабашников, Н. В. Новиков Л.: Наука. Ленингр. отд-ние, 1979—437 с.
  • Башкирское народное творчество Том IV. Волшебные сказки и сказки о животных. Уфа. Башкирское книжное издательство. 1989. 510 с.

Спасылкі правіць