Любавічы (Руднянскі раён)

Любаві́чы (руск.: Любавичи) — вёска ў Расіі, каля ракі Бярэзіны. Цэнтр сельскага паселішча Руднянскага раёна Смаленскай вобласці. Насельніцтва 460 чал. (2007). Знаходзяцца за 15 км на паўднёвы захад ад Рудні, за 8 км ад граніцы з Беларуссю.

Вёска
Любавічы
Краіна
Суб’ект федэрацыі
Муніцыпальны раён
Каардынаты
Заснаваны
1654
Першая згадка
Плошча
  • 1,44 км²
Насельніцтва
  • 460 чал. (2007)
Часавы пояс
Тэлефонны код
48141
Паштовыя індэксы
216774
Аўтамабільны код
67
Код АКАТП
Любавічы на карце Расіі ±
Любавічы (Руднянскі раён) (Расія)
Любавічы (Руднянскі раён)
Любавічы (Руднянскі раён) (Смаленская вобласць)
Любавічы (Руднянскі раён)

Любавічы — даўняе мястэчка гістарычнага Аршанскага павета Віцебскага ваяводства, на беларускай этнічнай тэрыторыі.

Гісторыя правіць

Упершыню Любавічы згадваюцца ў 1642 годзе як мястэчка Аршанскага павета Вялікага Княства Літоўскага[1]. Паселішча згадвае ў лісце ад 30 красавіка 1655 года маскоўскі цар Аляксей Міхайлавіч. Пазней ва ўладанні князёў Любамірскіх, якія збудавалі тут мураваную грэка-каталіцкую царкву.

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Любавічы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Аршанскім павеце Магілёўскай губерні. Станам на 1784 тут было 243 двары, з іх 178 належалі хрысціянам, 65 — іўдзеям[2]. У 1798 адбыўся вялікі пажар, па якім мястэчка адбудавалі на тым жа месцы[3]. У Вайну 1812 года ў Любавічах 2 тыдні стаяў корпус маршала напалеонаўскага войска Груні. У XIX — пачатку XX стагоддзяў тут праходзіў найбуйнейшы ў ваколіцах Хрышчанскі кірмаш[4] з абарачэннем больш за 1,5 млн рублёў. Станам на 1860 — 1 мураваны і 312 драўляных будынкаў, скарбовае яўрэйскае вучылішча (16 вучняў), гарбарня.

У XIX ст. Любавічы сталі буйным рэлігійным цэнтрам: тут паўстала новая плынь у іўдаізме — Хабад (Хабад-Любавіч, Любавіцкі хасідызм). У мястэчку дзейнічалі 3 малітоўныя школы і велізарная бібліятэка, якую ў часы Першай сусветнай вайны пераправілі ў Маскву, у Румянцаўскі музей (цяпер Расійская дзяржаўная бібліятэка).

1 студзеня 1919 згодна з пастановай I з’езду КП(б) Беларусі Любавічы ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Любавіцкую воласць (разам з Руднянскай і Мікулінскай) не вярнулі БССР. Статус паселішча панізілі да вёскі.

У Другую сусветную вайну 4 лістапада 1941 нацысты знішчылі ў Любавічах 483 яўрэяў.

Насельніцтва правіць

 
Анатоль Наліваеў. «Любавічы». 1988.
  • XVIII стагоддзе: 1784 год — 8595 чал.[5]
  • XIX стагоддзе: 1857 год — 2,5 тыс. чал.; 1860 год — 1516 чал., з 978 іўдзеяў
  • XX стагоддзе: 1909 год — 446 чал.; 1926 год — 376 чал.; 1971 год — 329 чал.; 1998 год — 545 чал.[6]
  • XXI стагоддзе: 2007 год — 460 чал.

Інфраструктура правіць

У Любавічах працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, дом культуры, бібліятэка.

Славутасці правіць

 
Старыя яўрэйскія могілкі.
  • Царква Успення Прасвятой Багародзіцы (XVIII—XIX стагоддзі; колішняя грэка-каталіцкая, цяпер ва ўладанні МП).
  • Могілкі яўрэйскія. Капліца
  • Паблізу знаходзіцца адзін з цэнтраў хасідызма[7].

Страчаная спадчына правіць

  • Сінагога
  • Царква

Зноскі

  1. НГАБ, ф. 1775, воп. 1, спр. 1, с. 365
  2. Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 429.
  3. Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 310.
  4. Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 118.
  5. Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 58.
  6. Любавичи Архівавана 28 кастрычніка 2009. // Смоленская область: Энциклопедия в 2 т. / Редкол.: Г. С. Меркин (отв. ред.) и др. Т. 2: А—Я. — Смоленск: СПГУ, 2003. — 624 с.
  7. Большая российская энциклопедия

Літаратура правіць

Спасылкі правіць