Літоўскі скарб

Літоўскі скарб — грашова-рэчавы дэпазіт, знойдзены каля 1992 года паблізу ўсходняй ускраіны вёскі Літва (Маладзечанскі раён, Мінская вобласць).

Гісторыя

Скарб утоены, пэўна, вельмі паспешна, бо слядоў упакоўкі не выяўлена. Каштоўнасці раскрадзены на месцы знаходкі, выратаваць здолелі толькі невялікую частку скарбу.

Склад

Манеты

6191 пражскі грош Яна I (1310—1346), Карла I (1346—1378) і Вацлава IV (1378—1419) — Чэхія, манетны двор Кутна-Горы.

Рэчы

Пояс Вітаўта

• Фрагмент ювелірнага вырабу — дзве полыя сярэбраныя залачоныя пацеркі, нанізаныя на круглага сячэння сярэбраны дрот.
• Паясны гарнітур (г. зв. «Пояс Вітаўта») — полыя сярэбраныя пласціны (гравіроўка, чэрнь, залачэнне) — 2 зорчатыя (16 «промняў»), дэкарыраваныя раслінным арнаментам, выявы птушак і «васіліскаў», 11 круглых з раслінным арнаментам; спражка з наканечнікам, арнаментаваная раслінным арнаментам; 5 злучальных прамавугольных планак. Агульная вага паяснога гарнітура — 805,40 граму, проба серабра — 960°.

Ацэнка

Літоўскі скарб — багацейшы з грашовы дэпазітаў XV ст. сярод раней вядомых на землях Вялікага Княства Літоўскага. Самыя аб’ёмныя скарбы пражскіх грошаў знойдзеныя раней, у Літве (в. Шырвінту ў 1981 годзе — 398 грошаў), у Беларусі (Брэст у 1837 годзе — 1034 грошы), ва Украіне (с. Клочкава ў 1887 годзе — 3457 грошаў), даволі сціплыя ў параўнанні з рэшткамі грашовай часткі Літоўскага скарбу.

Паводле меркавання Валянціна Рабцэвіча, пояс — унікальны (у вялікай тарэўтычнай гістарыяграфіі і зборах буйнейшых музеяў свету аналагаў невядома). Пласціны пояса выраблены ў сталіцы Крымскага ханства Кафе (цяпер — Феадосія), спражка з наканечнікам — напэўна, у Італіі (магчыіма ў Генуі).

Гістарычная інтэрпрэтацыя

Паводле меркавання Рабцэвіча, пісьмовыя крыніцы, у прыватнасці паведамленні Генэ, блазна вялікага князя Вітаўта, і хана Менглы-Гірэя, дазваляюць выказаць гіпотэзу, што пояс мог быць падораны Вітаўту Хаджы-Гірэям падчас сустрэчы ў Менску ў жніўні 1428 года. Найбольш імавернай датыроўкай утойвання скарбу Рабцэвічу ўяўляўся «смутны час» (1430—1432) у Вялікім княстве Літоўскім.

Літаратура

• Варонін В. А. Да пытання аб часе і абставінах ухавання грашова-рэчавага скарбу каля вёскі Літва Маладзечанскага раёна Мінскай вобласці // Studia Numismatica Albaruthenica, t. 1. — Мн., 2011.
• Ліцкевіч А. У. «Срэбны каваль» Хацабей з-пад Маладзечна (XV ст.): яшчэ раз пра магчымае паходжанне срэбных паясных набораў са скарбу каля в. Літва // Беларуская даўніна. Вып. 1., 2014. — 186 с., цв. вкл.
• Рябцевич В. Клад из деревни Литва в Беларуси. Тезисы // Иконография денег средней и восточной Европы. — Хуменне: Словацкое нумизматическое общество, 2007. — С. 44.