Феадосія

Феадосія (укр.: Феодосія, Теодосія, крымскатат.: Kefe, ад грэч. Θεοδοσία — «Богам дадзеная») — партовы і курортны горад поўдня Украіны ля Чорнага мора на паўднёва-ўсходнім узбярэжжы Крыма. Феадасійскі рэгіён Крыма — тэрыторыя, падпарадкаваная Феадасійскага гарсавету, уключае ў сябе акрамя ўласна Феадосіі шэраг пасёлкаў.

Феадосія укр.: Феодосія руск.: Феодосия Герб Сцяг Краіна  Украіна Каардынаты 45°02′56″ пн. ш. 35°22′45″ у. д. Заснаваны VI стагоддзе да н.э. Першая згадка 355 да н.э. Плошча 35,2 км² Вышыня цэнтра 50 ± 1 м Водныя аб’екты Чорнае мора Насельніцтва ▼66 293 чал. (2021) Часавы пояс UTC+2 і UTC+03:00 Тэлефонны код +380-6562 Паштовыя індэксы 98100–98175 Афіцыйны сайт feo.rk.gov.ru (руск.) kerchrada.gov.ua Феадосія на карце Украіны

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дзень горада Феадосіі — апошняя субота ліпеня.

Геаграфія

Знаходзіцца на паўднёва-ўсходнім узбярэжжы Крымскага паўвострава (абмываецца на ўсходзе водамі Феадасійскага заліва Чорнага мора), на мяжы Крымскіх гор і Керчанскай узгорыстай раўніны, сярод адгор’яў, што заканчваюцца мысам Святога Ільі.

Клімат пераходны ад субтрапічнага міжземнаморскага тыпу да ўмерана кантынентальнага. Лета цёплае (24 °C у жніўні). Феадасійскі порт адкрыты круглы год для заходу суднаў.

Гісторыя

Горад Феадосія (грэч. Θεοδοσία) быў заснаваны выхадцамі з Мілета да сярэдзіны VI ст. да н. э. Існаваў як старажытнагрэчаская калонія, пазней — грэчаскі поліс. З 355 да н.э. ў складзе Баспорскай дзяржавы. У 107 да н.э. адзін з цэнтраў паўстання Саўмака.

У IV ст. н.э. разбурана гунамі. У V—VI ст. паселішча аланаў. У канцы VI ст. пад уладай хазараў.

Пасля захопу ў 1239 годзе Крыма войскамі Батыя ўвашла ў склад Залатой Арды. У 1270—80-я гады на яе тэрыторыі генуэзцы заснавалі гандлёвую факторыю Кафэ (назва захоўвалася да 1783). У пач. XIV ст. тут узнікла армянская калонія.

У 1475 годзе Кафу захапіла Турцыя, і горад атрымаў назву Кефе (другая назва Малы Стамбул). У XVI—XVII ст. горад — галоўны нявольніцкі рынак у Крыме. У 1616, 1628 і 1667 Кефе займалі запарожскія казакі.

У руска-турэцкую вайну Кафу ўзялі рускія войскі (1771). З 1783 года ў складзе Расіі (зноў названа Феадосіяй), з 1802 павятовы горад Таўрычаскай губерні, у 1892 злучаны з чыгункай Севастопаль—Данбас.

У грамадзянскую вайну Феадосію захоплівалі аўстра-германскія, англа-французскі войскі. У 1920 годзе занята Чырвонай Арміяй.

З 1921 у складзе Крымскай АССР. У 1941—44 акупіравана германскімі войскамі, вызвалена ў выніку Крымскай аперацыі 1944 года. З 1945 пасля скасавання крымскай аўтаноміі ў складзе Крымскай вобласці РСФСР, з 1954 — Украінскай ССР. У 1953—1995 гады горад з’яўляўся адным з цэнтраў Керчанска-Феадасійскай ваенна-марской базы Чарнаморскага флоту, у связі з чым да пачатку 1970-х гадоў меў статус закрытага горада.

З 1991 года ў назалежнай Украіне, у складзе Рэспублікі Крым (1992—1998) і Аўтаномнайй Рэспублікі Крым (з 1998).

З 2014 года кантралюецца Расіяй. 26 снежня 2023 года Узброеныя сілы Украіны нанеслі ракетны ўдар па Феадосіі, атакаваны ў пункце базавання вялікі дэсантны карабель «Новачаркаск».

Насельніцтва

Год Колькасць 1939 45 032 1945 19 200 1959 46 327 1979 76 402 1987 83 000 1989 83 912 1992 86 400 Год Колькасць 1998 80 900 2001 74 669 2003 73 626 2004 72 926 2005 72 412 2006 71 725 2007 71 535 Год Колькасць 2008 71 214 2009 70 730 2010 70 392 2011 70 043 2012 69 786 2013 69 461 2014 69 038 Год Колькасць 2015 69 145 2016 68 562 2017 67 993 2018 67 902 2019 68 029 2020 68 001 2021 66 293

Гарады-пабрацімы

•  Азоў, Расія
•  Армавір, Арменія
•  Калабжэг, Польшча
•  Кранштат, Расія
•  Курск, Расія (2002)
•  Марыупаль, Украіна (11 верасня 1993)
•  Рамла, Ізраіль
•  Северадзвінск, Расія (19 студзеня 2008)
•  Стаўрапаль, Расія (22 лістапада 2002)
•  Шадрынск, Расія

Вядомыя асобы

• Гаўрыіл Канстанцінавіч Айвазоўскі (1812—1880) — армянскі святар, навуковы гісторык, лінгвіст і паліглот.
• Іван Канстанцінавіч Айвазоўскі (1817—1900) — рускі мастак-марыніст, калекцыянер, мецэнат.
• Андрэ Барсак (1909—1973) — французскі рэжысёр, тэатральны мастак, драматург.
• Таццяна Казырэнка (нар. 1996) — украінская футбалістка.