Маладзечанскі раён
Маладзе́чанскі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Мінскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр — горад Маладзечна.
| Маладзечанскі раён | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
| Краіна |
 Беларусь |
||||
| Уваходзіць у | Мінская вобласць | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Маладзечна | ||||
| Дата ўтварэння | 15 студзеня 1940 | ||||
| Старшыня райвыканкама | Павел Валянцінавіч Губко | ||||
| Афіцыйныя мовы |
Родная мова: беларуская 73,81 %, руская 23,83 % Размаўляюць дома: беларуская 41,06 %, руская 54,61 %[1] |
||||
| Насельніцтва (2013) |
136 223 чал.[2] (3-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 97,86 чал./км² (1-е месца) | ||||
| Нацыянальны склад |
беларусы — 90,03 %, рускія — 6,76 %, украінцы — 1,12 %, іншыя — 2,09 %[1] |
||||
| Плошча |
1 392,18[3] (17-е месца) |
||||
| Вышыня над узроўнем мора • Найвышэйшы пункт |
321,7 м |
||||
 |
|||||
| Тэлефонны код | +375 176 | ||||
| Паштовыя індэксы | 222310 | ||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Падзяляецца на 12 сельсаветаў.
Геаграфія
правіцьРаён знаходзіцца на паўночным захадзе Мінскай вобласці, мяжуе з Валожынскім, Вілейскім, Мінскім раёнамі Мінскай вобласці, на захадзе — са Смаргонскім раёнам Гродзенскай вобласці.
Клімат умерана кантынентальны.
Паверхня часткова хвалістая. Паўднёвая частка раёна знаходзіцца на Мінскім узвышшы. Найвышэйшая кропка раёна — гара Капланшчына (321,7 м) на мяжы з Валожынскім раёнам (у цэнтры ландшафтнага заказніка «Бортнікі»).
Па тэрыторыі раёна працякае некалькі рэк:
Гісторыя
правіцьРаён утвораны 15 студзеня 1940 года ў складзе Вілейскай вобласці[4], цэнтр — горад Маладзечна. 12 кастрычніка 1940 года раён падзелены на 15 сельсаветаў: Беніцкі, Велікасельскі, Гарадзілаўскі, Заскевіцкі, Лебедзеўскі, Літвенскі, Маркаўскі, Мароськаўскі, Мясоцкі, Насілаўскі, Палачанскі, Раеўшчынскі, Соўлаўскі, Хажэўскі, Хоўхлаўскі.
20 верасня 1944 года Вілейская вобласць была перайменавана ў Маладзечанскую, а Маладзечна аднесена да катэгорыі гарадоў абласнога падпарадкавання. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Літвенскі, Мароськаўскі і Раеўшчынскі сельсаветы, Соўлаўскі сельсавет перайменаваны ў Пякарскі. 3 жніўня 1954 года ў склад раёна з Ільянскага раёна перададзены вёскі Кутляны і Самалі[5]. 12 чэрвеня 1958 года Велікасельскі сельсавет перайменаваны ў Раеўшчынскі, Насілаўскі — Цюрлеўскі. 27 сакавіка 1959 года скасаваны Раеўшчынскі сельсавет, 11 верасня 1959 года — Беніцкі, Заскевіцкі, Пякарскі і Хажэўскі сельсаветы.
20 студзеня 1960 года Маладзечанская вобласць была скасавана, Маладзечанскі раён увайшоў у склад Мінскай вобласці, таксама да раёна далучыны гарадскі пасёлак Радашковічы і Валодзькаўскі, Гарадоцкі, Дубраўскі, Красненскі, Сычавіцкі, Ушаўскі сельсаветы скасаванага Радашковіцкага раёна.
25 снежня 1962 года да Маладзечанскага раёна далучаны горад Валожын і 14 сельсаветаў (Белакорацкі, Валожынскі, Вішнеўскі, Гародзькаўскі, Даўбенскі, Дорскі, Забрэжскі, Пяршайскі, Пятроўшчынскі, Ракаўскі, Сакаўшчынскі, Сугваздаўскі, Узбалацкі, Яршэвіцкі) скасаванага Валожынскага раёна. 8 чэрвеня 1963 года Пятроўшчынскі сельсавет перайменаваны ў Залескі, 16 кастрычніка 1964 года — Ушаўскі ў Аляхновіцкі, 27 кастрычніка 1964 года скасаваны Дубраўскі сельсавет. 6 студзеня 1965 года адноўленаму Валожынскаму раёну перададзены горад Валожын і 14 сельсаветаў (Белакорацкі, Валожынскі, Вішнеўскі, Гародзькаўскі, Даўбенскі, Дорскі, Забрэжскі, Залескі, Пяршайскі, Ракаўскі, Сакаўшчынскі, Сугваздаўскі, Узбалацкі, Яршэвіцкі).
10 чэрвеня 1965 года ўтвораны Хажэўскі сельсавет. 1 кастрычніка 1973 года Сычавіцкі сельсавет перайменаваны ў Граніцкі, 31 сакавіка 1976 года Валодзькаўскі — у Радашковіцкі. 5 сакавіка 1981 года Хажэўскі сельсавет перайменаваны ў Хажоўскі, Цюрлеўскі — у Цюрлёўскі. 26 жніўня 1991 года з часткі Красненскага сельсавета ўтвораны Чысцінскі сельсавет.
31 мая 2005 года Маладзечанскі раён і горад Маладзечна аб’яднаны ў адну адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку — Маладзечанскі раён з адміністрацыйным цэнтрам у горадзе Маладзечне[6]. 29 снежня 2009 года Радашковіцкі пассавет як тэрытарыяльная адзінка скасаваны[7]. 28 мая 2013 года скасаваны Граніцкі і Хоўхлаўскі сельсаветы[8].
17 снежня 2020 года начальнік Маладзечанскага РАУС палкоўнік міліцыі Вадзім Сяргеевіч Прыгара дададзены ў санкцыйны спіс Еўрасаюза, Вялікабрытаніі і ЗША за ўдзел у арганізацыі масавых палітычных рэпрэсій і «падрыву дэмакратыі» ў Беларусі[9][10][11][12][13].
4 студзеня 2024 года старшынёй Маладзечанскага райвыканкама стаў Павел Валянцінавіч Губко. Упершыню за многія гады Лукашэнка прызначыў на гэту пасаду ўраджэнца Маладзечанскага раёна.[14][15][16][17]
Дэмаграфія
правіцьПаводле перапісу 2009 года насельніцтва раёна складала 138 375 чал.[1]
Усяго налічваецца 276 населеных пунктаў. Раён падзелены на горад Маладзечна, гарадскі пасёлак Радашковічы і 14 сельсаветаў.
Нацыянальны склад: беларусы — 92,3 %, рускія — 5,2 %, палякі — 0,6 %.
Транспарт
правіцьПраз раён праходзяць аўтамабільныя дарогі рэспубліканскага значэння Мінск — Вільнюс, Маладзечна — Вілейка — Мядзел, Маладзечна — Валожын.
Культура
правіць
У раёне знаходзяцца Мінскі абласны краязнаўчы музей, Мінскі абласны драматычны тэатр, Мінскі абласны тэатр лялек «Батлейка». У горадзе штогод праводзіцца больш 30 культурных мерапрыемстваў, у т.л. рэспубліканскі тэатральны фестываль «Маладзечанская сакавіца» і Маладзечанскі фестываль беларускай песні і паэзіі (з 1993).
У 1999, 2006 і 2013 гадах раён стаў месцам правядзення фестывалю «Адна зямля».[18][19][20]
СМІ
правіцьПрэса
правіць- «Маладзечанская газета» — дзяржаўная ўстанова раённых улад[21].
- «Рэгіянальная газета» — недзяржаўнае выданне, уваходзіць у склад «Асацыяцыі Аб’яднаных Масмедыяў».
- «kraj.by» — недзяржаўнае сеткавае выданне[22].
Радыё і тэлебачанне
правіць- Маладзечанскае кабельнае тэлебачанне «МКТВ»
- Радыё «Маладзечна»
Старшыні райвыканкама
правіць- 1999—2001 — Леанід Канстанцінавіч Заяц.
Вядомыя асобы
правіць- Мікола Абрамчык (1903, в. Сычавічы — 1970) — Прэзідэнт Рады БНР.
- Юліян Бакшанскі — удзельнік вызваленчага руху і паўстання 1863—1864 гадоў у Беларусі і Літве.
- Аляксандр Бобрык — палявод, Герой Сацыялістычнай Працы.
- Мікалай Верамей — беларускі грамадска-палітычы дзеяч, публіцыст .
- Віталь Гарановіч (1952, в. Ермакі — 2012) — беларускі паэт, педагог.
- Аляксандр Грышкевіч (нар. 1961, Маладзечна) — беларускі мастак-пейзажыст.
- Тамаш Зан (1796, в. Мясата — 1855) — удзельнік вызвольнага руху, даследчык прыроды, літаратар, музеязнавец.
- Янка Купала (1882, фальв. Вязынка — 1942) — класік беларускай літаратуры.
- Генадзь Каханоўскі (1936, в. Дамашы — 1994) — беларускі гісторык, археолаг, краязнавец, фалькларыст, літаратуразнавец.
- Васіль Лазоўскі (1953, в. Татаршчына — 2015) — беларускі мастак[23].
- Ванда Лявіцкая (1895, Радашковічы — 1968) — беларуская пісьменніца.
- Сымон Рак-Міхайлоўскі (1885, в. Максімаўка — 1938) — грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, педагог.
- Таццяна Сапач (Дубавец; 1962, в. Маркава — 2010) — беларуская журналістка, паэтэса.
- Рыгор Сарока — дырэктар Маладзечанскага музычнага каледжа імя Міхала Клеафаса Агінскага, дырыжор сімфанічнага аркестра каледжа.
- Рыгор Семашкевіч — беларускі пісьменнік і літаратуразнавец.
- Юльян Сергіевіч — беларускі паэт і настаўнік, самадзейны мастак.
- Юзаф Трыпуцька — шведскі мовазнавец-славіст.
- Кандрат Церах — апошні міністр гандлю СССР (1986—1991). У 1963—1965 гадах — дырэктар Маладзечанскага гархарчпрамгандлю.
Крыніцы
правіць- ↑ а б в Вынікі перапісу 2009 года
- ↑ Дадзеныя на сайце Маладзечанскага райвыканкама(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 красавіка 2015. Праверана 2 кастрычніка 2015.
- ↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» Архівавана 4 сакавіка 2016. (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
- ↑ Указ Прэзідыума ВС БССР «Аб утварэнні раёнаў у Баранавіцкай, Беластоцкай, Брэсцкай, Вілейскай і Пінскай абласцях Беларускай ССР»
- ↑ Постановление Президиума Верховного Совета БССР от 3 августа 1954 г. О внесении изменения и дополнений в указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. «Об объединении сельских советов Молодечненской области» // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.
- ↑ Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь № 248 ад 31 мая 2005 года «Аб аб’яднанні Маладзечанскага раёна і горада Маладзечна ў адну адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку».
- ↑ Решение Минского областного Совета депутатов от 29 декабря 2009 г. № 246 Об изменении административно-территориального устройства Минской области(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 24 чэрвеня 2021. Праверана 8 красавіка 2019.
- ↑ Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234 Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области Архівавана 31 сакавіка 2016.
- ↑ https://euroradio.fm/pad-sankcyi-es-trapili-dana-holdyngz-kiraunictva-spravami-prezidenta-agat
- ↑ https://charter97.org/ru/news/2020/12/18/404495/
- ↑ https://belsat.eu/ru/news/evrosoyuz-utverdil-novyj-paket-sanktsij-protiv-vlastej-belarusi
- ↑ Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2023. Праверана 13 чэрвеня 2023.
- ↑ https://www.currenttime.tv/a/eu-belarus-sanctions/31005607.html
- ↑ Разгляд кадравых пытанняў | Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. president.gov.by. Праверана 5 студзеня 2024.
- ↑ Александр Турчин новому председателю Молодечненского райисполкома: «Главная задача — повышение благосостояния людей» (руск.). KRAJ.BY - События. Праверана 5 студзеня 2024.
- ↑ Limerencefox.com. Турчин новому руководителю Молодечненского района: «Главная задача — повышение благосостояния людей» (руск.). Минская правда (5 студзеня 2024). Праверана 5 студзеня 2024.
- ↑ Молодечненская газета - Александр Турчин представил председателя Молодечненского райисполкома(нявызн.)(недаступная спасылка). mgazeta.by. Архівавана з першакрыніцы 5 студзеня 2024. Праверана 5 студзеня 2024.
- ↑ «Адна зямля» сцірае межы//«Рэгіянальная газета», 16 ліпеня 1999 г., № 29 (221)
- ↑ «Адна зямля» ў Маладзечне //«Рэгіянальная газета», 21 ліпеня 2006 г., № 29 (583)
- ↑ Даша Атрошанка атрымала Гран-пры «Адной зямлі» Архівавана 13 лістапада 2013.//«Рэгіянальная газета»
- ↑ https://mgazeta.by/o-gazete.html
- ↑ https://kraj.by/about
- ↑ Дзень Блюма пад бел-чырвона-белым сьцягам: памяці мастака Васіля Лазоўскага https://www.svaboda.org/a/30673293.html
Літаратура
правіць- Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987.
- Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.
Спасылкі
правіць- Маладзечанскі раённы выканаўчы камітэт Архівавана 7 чэрвеня 2013. (руск.)
- Сайт «Рэгіянальнай газеты» Архівавана 18 мая 2013.
- Сайт «Маладзечанаскай газеты» Архівавана 19 красавіка 2013.