Майшагала

(Пасля перасылкі з Мейшагола)

Майшагала (літ.: Maišiagala), традыцыйная беларуская назва Майшагола, або Мейшагола[1] — колішні горад, цяпер мястэчка ў Вільнюскім раёне Вільнюскага павета Літвы, на рацэ Муса. Адміністрацыйны цэнтр Майшагальскай сянюніі. Насельніцтва 1634 чал. (2001).

Мястэчка
Майшагала
літ.: Maišiagala
Герб
Герб
Касцёл Унебаўзяцця Найсв. Дзевы Марыі
Касцёл Унебаўзяцця Найсв. Дзевы Марыі
Краіна
Павет
Раён
Сянюнія
Каардынаты
Першая згадка
1254
Ранейшыя назвы
Майшагола
Насельніцтва
  • 1 636 чал. (2011)
Часавы пояс
Паштовыя індэксы
LT-14025
Майшагала на карце Літвы
Майшагала (Літва)
Майшагала

Знаходзіцца за 25 км на поўнач ад Вільнюса, каля аўтамабільнай дарогі Вільнюс — Панявежыс.

Назва правіць

Назва Майшагала — складанаўтвораная, другі складнік ад літоўскага galas "канец, край". Такога ж утварэння гістарычныя назвы Латгалія ("край латаў"), Зямгалія ("паўночны край").

З так жа сама ўтвораных літоўскіх тапонімаў Майшагала найбольш вынесеная на ўсход. Усе іншыя (Арогала і іншыя тыпу Betygala, Vandžiogala) утвораныя ад аднаасноўных імёнаў, тыпу Arys, Betys, Vandys.

У назве Майшагала першы складнік таксама ад імені, тыпу Maišys. У гэтым імені аснова Mai-, вядомая і з двухасноўных балцка-літоўскіх імёнаў (як Mai-dar'as, Mai-taut'as), і антрапанімічны суфікс -š- (як у адыменных назвах Рукшы, Вейшычы, ад Rukšis, Vaišis).

Гісторыя правіць

Першы меркаваны пісьмовы ўспамін пра Майшаголу, яшчэ ў часы да хросту Літвы, датуецца 1254 годам, тут быў драўляны княжацкі замак і «вясковы двор» (паводле падання).

Да 1365 года адносіцца першы дакладны ўспамін пра Майшаголу[1], калі крыжакі спалілі аднайменныя двор і замак. У 1377 годзе пасля адмовы ад стальцу на карысць свайго сына Ягайлы ў Майшаголе жыў і памёр у глыбокай старасці вялікі князь Альгерд; як сведчаць летапісныя крыніцы, тут ён быў пахаваны паводле паганскіх звычаяў.

У канцы XV стагоддзя вялікі князь Аляксандр фундаваў будаўніцтва касцёла Найсв. Тройцы, а Станіслаў і Шымон Багдановічы ў 1495 ахвяравалі сродкі на стварэнне ў ім алтара; алтар рабіў майстар «Пётр Алтарыста». У 1503 годзе вялікі князь Аляксандр надаў гораду прывілей на пэўныя вольнасці, пацверджаны 27 снежня 1571 года Жыгімонтам Аўгустам. У XVI стагоддзі дзяржаўцам майшагольскім быў староста гарадзенскі Юрай Мікалаевіч, князь Радзівіл; ён лічыўся таксама і «гараднічым майшагольскага двара яго каралеўскай міласці».[2]

У 17731775 гадах вальны сойм прыняў рашэнне пра перадачу Майшаголы і шэрагу іншых старостваў віленскаму біскупу Масальскаму ў абмен на Ляхавіцкае староства, якое мела на той час добра ўмацаваны замак. У 1789 годзе ў Майшаголе было 35 дымоў (каля 245 жыхароў[1]).

 
Герб Майшаголы (1792)

23 лютага 1792 года кароль Станіслаў Аўгуст надаў гораду прывілей на Магдэбургскае права і герб «у чорным полі выява святога Антонія»; гэтым прывілеем усе юрыдыкі ў Майшаголе скасоўваліся і падпарадкоўваліся магістрату, мяшчанам прадпісвалася збудаваць у месце ратуш, цагельню для паспалітых патрэбаў і гасціны двор для заезных купцоў[2]. У 1795 годзе ў выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай была далучаная да складу Расійскай імперыі.

У канцы ХІХ стагоддзя ў мястэчку было 59 дамоў і 715 жыхароў.

Ужо ў пачатку XX стагоддзя, калі меркаваць паводле этнаграфічнай карты Яўхіма Карскага, на захадзе ад Майшаголы магла фіксавацца астраўная прысутнасць беларускай мовы, што сведчыла пра павольнае пасоўванне моўнай славянізацыі літоўскамоўнага насельніцтва і далей за Вільню.

У лістападзе-снежні 1905 года мясцовыя жыхары на час адсунулі ад кіравання прызначаную рускімі адміністрацыю "Мейшагольская Рэспубліка", у гэтых падзеях удзельнічаў 20-гадовы Алесь Бурбіс.

У 1919-1920 гадах каля Майшагалы адбыліся баі паміж войскамі Літвы і Польшчы. У 1920 годзе Майшагала была далучаная да "Сярэдняй Літвы" Л. Жалігоўскага, у 19221939 гадах у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, сядзіба аднайменнай гміны.

Славутасці правіць

  • Гарадзішча.
  • Касцёл Унебаўзяцця Найсв. Дзевы Марыі (1865).
  • Могілкі: ваенныя германскія часоў Першай сусветнай вайны, яўрэйскія, каталіцкія, старыя каталіцкія.
  • Сядзіба Гоўвальтаў.

Зноскі

Літаратура правіць

Спасылкі правіць