Моранг
Моранг[1] (польск.: Morąg, ням.: Mohrungen) — горад на поўначы Польшчы, уваходзіць у склад Аструдскага павета Вармінска-Мазурскага ваяводства. Сядзіба вяскова-гарадской гміны Моранг. Размешчаны паміж гарадамі Ольштынам і Эльблёнгам, за 55 км ад мяжы з Калінінградскай вобласцю Расіі (90 км ад Калінінграда).
Горад
Моранг на карце Польшчы ±   | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
У 1975—1998 гадах уваходзіў у Альштынскае ваяводства. Насельніцтва 14 239 чалавек.
У маі[2] 2010 года ў горадзе была размешчана амерыканская ваенная база — батарэя ракет Пэтрыёт[3][4].
Геаграфія правіць
Горад размешчаны ў заходняй частцы Вармінска-Мазурскага ваяводства, у гістарычнай вобласці Пагезанія, у былой Верхняй Прусіі (ням.: Oberland) у 44 кіламетрах ад сталіцы ваяводства — Ольштына.
За 13 кіламетраў ад Моранга праходзіць аўтамагістраль E77 — важная трансеўрапейская дарога, якая вядзе з Расіі праз Эстонію, Літву, Латвію, Польшчу і Славакію ў Венгрыю. Акрамя таго, праз Моранг праходзіць чыгунка з Ольштына ў Эльблёнг і пачынаецца чыгуначная галіна на Аструду.
Горад акружаны пагорыстай мясцовасцю з сельскагаспадарчымі плошчамі, участкамі лесу і азёрамі. Побач з горадам размешчана возера Скертанг (польск.: Skiertąg, ням.: Scherting See).
Гісторыя правіць
Дакладнай даты ўзнікнення Моранга немагчыма вызначыць. Гісторыкі схільны адносіць яе да канца XIII стагоддзя. Праблемы з'яўляюцца таксама пры вызначэнні паходжання назвы горада. Маюцца гіпотэзы, што яна ўзнікла ад прускай назвы возера Маурин або Морын, аднак не захавалася ніякіх дакументаў пра прысваенне гарадскіх правоў, таму нельга вызначыць бясспрэчна, калі Моранг атрымаў гарадскія правы. Мяркуецца, што гэта здарылася каля 1327 года.
У 1414 годзе падчас вайны паміж палякамі і тэўтонскімі рыцарамі горад цалкам спалены. Падобнае здарылася і ў 1697 годзе. Драўляныя пабудовы горада крытыя саломай гарэлі яшчэ некалькі разоў. Горад не пазбегла халера ў 1427 годзе і эпідэмія чумы напачатку XVII стагоддзя. Тэўтонска-польскія, шведскія войны, напалеонаўская кампанія (25 студзеня 1807 года адбылася бітва пад Морангам напалеонаўскай арміі пад камандаваннем маршала Францыі Бернадота, будучага шведскага караля, і расійскай арміяй, якая прайграла бітву, падчас якой загінуў рускі генерал Раман Анрэп), а жыхары горада пераходзілі на працягу некалькіх дзён пад уладу французскай, рускай і прускай армій, а таксама знішчаючыя горад ваенныя падзеі ў 1945 годзе папаўняюць драматычныя старонкі гісторыі горада.
У 1577 годзе здарыўся моцны лівень з градабіццем, землетрасенне было ў 1818 годзе, частыя былі ўраганы і завеі. Але Моранг кожны раз адраджаўся.
Славутасці правіць
- Стары замак рыцараў Тэўтонскага ордэна.
- Рэшткі старых гарадскіх умацаванняў
- Каталіцкая царква святых Пятра і Паўла, падмурак і частка першага паверху — XIV стагоддзе.
- Гатычная ратуша, моцна пашкоджаная ад бамбёжак Другой сусветнай вайны.
Вядомыя асобы горада правіць
- Іаган Готфрыд Гердэр — выбітны нямецкі гісторык культуры, крытык, паэт
- Абрахам Калаў — вядомы нямецкі матэматык, філосаф і тэолаг
- Збігнеў Ненацкі — польскі паэт
- Елізавета фон Тадэн — нямецкая настаўніца, удзельніца руху Супраціўлення
- Бернд Хайнэ — нямецкі лінгвіст і афрыканіст
Рост насельніцтва правіць
| Рост насельніцтва з 1740 года | |||||||||||
| 1769 | 1782 | 1820 | 1880 | 1885 | 1890 | 1900 | 1910 | 1925 | 1933 | 2003 | 2008 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1067 | 1753 | 2108 | 3742 | 3879 | 3780 | 4025 | 4147 | 4934 | 5414 | 14570 | 14239 |
Зноскі
- ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 236-2010 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Рэспублікі Польшча на беларускую мову». Гл. польска-беларускую практычную транскрыпцыю.
- ↑ Patrioty sa juz w koszarach Архівавана 27 мая 2010. (польск.)
- ↑ ЗША размясцілі ракеты ля расійскай мяжы
- ↑ Амерыканская ваенная база ў 80 кіламетрах ад расійскай мяжы