Ордэн Падвязкі

Найвысакародны ордэн Падвязкі (англ.: The Most Noble Order of the Garter) — вышэйшы рыцарскі ордэн Вялікабрытаніі. З’яўляецца адным з найстарэйшых ордэнаў у свеце.

Найвысакародны Ордэн Падвязкі
The Most Noble Order of the Garter
Арыгінальная назва	The Most Noble Order of the Garter
Дэвіз	Honi Soit Qui Mal y Pense
Краіна	Вялікабрытанія Англія
Тып	Рыцарскі ордэн
Кім уручаецца	манарх Злучанага каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі[d]
Дата заснавання	23 красавіка 1348
Статус	уручаецца
Старэйшая	George Cross[d]
Малодшая	ордэн Чартапалоху
Сайт	royal.uk/the-orde… (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Усяго паводле статута рыцараў ордэна Падвязкі не можа быць больш за 24 чалавекі, апроч манарха, прынца Уэльскага, членаў каралеўскай сям'і і замежных манархаў.

Паводле статута манарх асабіста выбірае 24 члены ордэна, не кансультуючыся з міністрамі. Іншыя члены каралеўскай сям'і і замежныя манархі, як правіла, становяцца малодшымі членамі ордэна.

Па меры сыходу з жыцця старых ардэнаносцаў манарх узнагароджвае новых. Звычайна яго рашэнне становіцца вядомыя грамадскасці 23 красавіка, у дзень Святога Георгія.

У чэрвені новаабраныя рыцары і дамы ўдзельнічаюць у працэсіі ў Віндзарскай крэпасці, дзе ім уручаецца цырыманіяльная падвязка і зорка — сімвал ордэна.

Гісторыя

Карціна Цырымонія з падвязкай (1901) А. Ш. Тайлера малюе легендарную сцэну, якая лягла ў заснаванне ордэна падвязкі: кароль Эдуард III падняў падвязку сваёй палюбоўніцы, якую яна згубіла

Заснаваны каралём Эдуардам III 23 красавіка 1348 года ў славу Бога, Найсвяцейшай Дзевы і Св. мучаніка Георгія, заступніка Англіі, з мэтай «злучыць некаторую колькасць годных асоб для здзяйснення добрых спраў і ажыўлення ваеннага духу».

Існуе шэраг легенд пра паходжанне ордэна, найбольш вядомая звязана з графіняй Солсберы. Падчас танца з каралём яна згубіла падвязку і ўсё вакол засмяяліся, кароль жа падняў падвязку і павязаў яе на ўласную нагу са словамі: фр.: «Honi soit qui mal y pense» (найбольш дакладны пераклад: «Хай сарамаціцца той, хто падумаў дрэнна пра гэта»), якія сталі дэвізам ордэна.

Паводле іншага падання, яшчэ ў канцы XII стагоддзя Рычарду I падчас крыжовага паходу, з’явіўся Св. Георгій і ўказаў завязаць падвязкі на нагах яго рыцараў.

Большасць брытанскіх ордэнаў з’яўляюцца агульнымі для ўсяго Злучанага Каралеўства, за выключэннем ордэна Падвязкі, які з’яўляецца чыста англійскім. Яго эквівалент у Шатландыі — ордэн Чартапалоху, які існуе з 1687 года, у Ірландыі — ордэн Святога Патрыка, які існаваў з 1783 года (пасля здабыцця незалежнасці Ірландыяй ім перасталі ўзнагароджваць і апошні яго кавалер памёр у 1974 годзе).

Колькасць членаў ордэна абмежавана — імі з’яўляюцца суверэн ордэна (манарх) і не больш за 24 кампаньёны (Companions). Кампаньёнамі могуць быць як рыцары (Knights Companions), так і лэдзі (Ladies Companions).

Дадатковымі (Supernumerary) удзельнікамі ордэна могуць станавіцца таксама члены брытанскай каралеўскай сям'і і замежныя манархі.

Членства ў ордэне падаецца асабіста суверэнам (членства ў іншых брытанскіх рыцарскіх ордэнах звычайна прысвойваецца па прадстаўленні прэм'ер-міністра). У 1946 годзе прэм'ер-міністр Клемент Этлі, па ўзгадненні з лідарам апазіцыі Уінстанам Чэрчылем, вярнуў каралю выключнае права прызначэння новых членаў, у мэтах дэпалітызацыі ордэна.

Пры ўступленні ў ордэн удзельнік абавязваецца выконваць усе ўмовы ордэна, найгалоўнай з якіх з’яўляецца абарона суверэна ордэна.

Знак ордэна (падвязка) на левым плячы каралевы Вікторыі. Сярэбраныя з дыяментамі літары складаюць дэвіз ордэна: «Honi soit qui mal y pense»

У гісторыі ордэна Падвязкі вядомыя выпадкі выгнання рыцараў за парушэнне статута арганізацыі. Так напрыклад 13 мая 1915 года ў сувязі з агрэсіяй супраць Вялікабрытаніі ў Першай сусветнай вайне былі пазбаўлены ордэна Падвязкі каля васьмі рыцараў. У тым ліку былі пазбаўлены тытула аўстрыйскі імператар Франц Іосіф I (754-ы рыцар), германскі імператар Вільгельм II (767-ы рыцар) і Эрнст Аўгуст II Гановерскі (769-ы рыцар).

Знакі ордэна

• Стужка з цёмна-сіняга (амаль чорнага) аксаміту з вытканай золатам аблямоўкай і залатым надпісам: «Honi soit qui mal y pense» — «Сорам таму, хто падумаў пра гэта дрэнна»; яе носяць ніжэй левага калена і прымацоўваюць залатой спражкай (жанчыны носяць яе на левай руцэ). У сучаснай французскай мове першае слова дэвізу пішацца як «honni», але на стужцы захавана арфаграфія часу стварэння ордэна.

• 
• 
• 
  Медальён

• Залаты, упрыгожаны дыяментамі медальён з выявай Св. Георгія, на цёмна-сіняй стужцы, а на левай баку грудзей — сярэбраная зорка з чырвоным георгіеўскім крыжам. Падвязка надзяваецца ў пратакольных выпадках.
• Існуюць і іншыя эмблемы ордэна (плашч, стужка і г.д.).

Сучасныя кавалеры ордэна

Рыцарамі ордэна Падвязкі з’яўляюцца члены каралеўскага прозвішча: герцаг Эдынбургскі — муж каралевы, спадчынны прынц Чарлз, пасвечаны ў рыцары Падвязкі ў 1968 годзе, прынцэса Ганна, прынц Уільям. З замежных манархаў ордэнам ганараваўся кароль Нарвегіі Харальд V, каралева Даніі Маргрэтэ II, кароль Іспаніі Хуан Карлас I і імператар Японіі Акіхіта.

Сярод рыцараў ордэна лічыліся ў 2005 годзе былыя прэм'ер-міністры Вялікабрытаніі Эдвард Хіт, баранэса Тэтчэр і Джон Мэйджар, а таксама баранэса Соамс — дачка сэра Уінстана Чэрчыля.

Станам на пачатак 2013 года рыцарамі і дамамі ордэна з’яўляюцца 22 чалавекі, а таксама 8 членаў брытанскай каралеўскай сям'і і 7 замежных манархаў.

Суверэны

• Лізавета II, каралева Вялікабрытаніі (Суверэн з 1952 года)
• Чарлз, прынц Уэльскі (Суверэн з 1958 года)

Кавалеры і дамы

1. Пітэр Карынгтан, 6-ы барон Карынгтана (1985)
2. Артур Уэлслі, 8-ы герцаг Уэлінгтан (1990)
3. Фельдмаршал Лорд Эдвін Брамал (1990)
4. Джон Сайнсбуры, лорд Прэстан Кандавера (1992)
5. Джон Барынг, 7-ы барон Ашбертана (1994)
6. Робін Лі-Пембертан, барон Кінгдаўна (1994)
7. Нініян Стывен, 20-ы генерал-губернатар Аўстраліі (1994)
8. Сэр Цімаці Коўлман, былы Лорд-намеснік Норфалка (1996)
9. Джэймс Гамільтан, 5-ы герцаг Аберкорнскі (1999)
10. Сэр Уільям Гладстан, 7-ы баранэт (1999)
11. Фельдмаршал Сэр Пітэр Індж (2001)
12. Сэр Энтані Акланд (2001)
13. Сэр Джэральд Кавендыш Гросвенар, 6-ы герцаг Вэстмінстэрскі (2003)
14. Лорд Робін Батлер, барон Броквела (2003)
15. Джон Морыс, лорд Аберавона (2003)
16. Лэдзі Соўмс, удава Крыстафера Соўмса (2005)
17. Сэр Джон Мэйджар (2005)
18. Лорд Рычард Льюіс (2008)
19. Сэр Томас Дан (2008)
20. Лорд Нікалас Філіпс (2011)
21. Адмірал сэр Майкл Бойс (2011)
22. Барон Джок Стырап (2013)
23. не занята з красавіка 2013 года
24. не занята з сакавіка 2012 года

Кавалеры і дамы, члены брытанскай каралеўскай сям'і

1. Філіп, герцаг Эдынбургскі (1947)
2. Эдвард, герцаг Кенцкі (1985)
3. Прынцэса Ганна (1994)
4. Рычард, герцаг Глостэрскі (1996)
5. Прынцэса Аляксандра Кенцкая (2003)
6. Эндру, герцаг Ёркскі (2006)
7. Эдуард, граф Уэсэкскі (2006)
8. Уільям, герцаг Кембрыджскі (2008)

Замежныя манархі

1. Жан, вялікі герцаг Люксембурга (1972)
2. Маргрэтэ II, каралева Даніі (1979)
3. Карл XVI, кароль Швецыі (1983)
4. Хуан Карлас I, кароль Іспаніі (1988)
5. Беатрыкс, каралева Нідэрландаў (1989)
6. Акіхіта, імператар Японіі (1998)
7. Харальд V, кароль Нарвегіі (2001)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ордэн Падвязкі
• Order of the Garter (англ.) — Афіцыйны вэб-сайт Брытанскай манархіі
• Поўны спіс кавалераў ордэна з 1348 года (англ.)