«Пан міністар» — п’еса Францішка Аляхновіча. Упершыню надрукавана ў 1924 годзе ў Вільні газетай «Голас беларуса».

«Пан міністар»
Выданне
Вокладка выдання
«Пан міністар»
Жанр п’еса
Аўтар Францішак Аляхновіч
Мова арыгінала беларуская
Дата напісання 1922
Дата першай публікацыі 1924 (у Вільні)
1942 (першая пастаноўка ў Мінску)
Лагатып Вікікрыніц Тэкст твора ў Вікікрыніцах

Ідэя п’есы

правіць

Францішак Аляхновіч ― аўтар драматычных п’ес «Жахі жыцця», «Цені», «Няскончаная драма», гарадской камедыі «Шчаслівы муж», п’ес-казак для дзяцей. Ён напісаў першую манаграфію аб нацыянальным тэатральным мастацтве — «Беларускі тэатр».

Сатырычная камедыя «Пан міністар» — бліскучая палітычная сатыра на псеўдабеларускіх дзеячаў. Яна напісана ў 1922 годзе, амаль адначасова з купалаўскімі «Тутэйшымі», яны нават па-свойму пераклікаюцца. Уласна, ідэя п’есы ― барацьба «тутэйшых» з «нацыянальна свядомымі». Аляхновіч прымеркаваў выхад п’есы да выбараў у Заходняй Беларусі ў польскі сойм. Герой п’есы жадае ўсялякімі спосабамі атрымаць пасаду міністра ва ўрадзе. Гэта чалавек недалёкі, які не мае ніякіх прынцыпаў. Пасада міністра ― яго мара, ён ніякім чынам не сумняваецца, што варты заняць яе.

П’еса і высмейвае людзей, якія далучыліся да замагання за стварэнне беларускай дзяржавы толькі з-за жадання атрымаць высокія пасады. Філімон Пупкін — карыкатура на Тодара (Хведара) Вернікоўскага[1] (1861—1938). У снежні 1917 — красавіку 1918 гадоў стаў скарбнікам Менскага беларускага прадстаўніцтва, у красавіку 1918 года ўведзены ў Раду БНР. Ва ўрадзе Р. Скірмунта (з чэрвеня 1918 года) — дзяржаўны скарбнік, ва ўрадзе Я. Серады — народны пісар гандлю і прамысловасці. Са снежня 1918 года жыў у Вільні, пазней у Гродне. Пасля 1921 года — у Вільні. У 1928—1929 гадах рэдактар газеты «Грамадзянін». Адзін з арганізатараў таварыства «Прасвета».

Другая пастанова

правіць

П’еса амаль не мае сцэнічнай гісторыі. У 1925—1926 гадах яна некалькі разоў паказвалася ў вандроўным тэатры Аляхновіча. На «вялікай сцене» давалася толькі Менскім беларускім тэатрам у 1943 годзе пры нямецкай акупацыі. На адным з прадстаўленняў быў здзейснены няўдалы замах на гаўляйтара Беларусі Вільгельма Кубэ[2].

У другі раз спектакль на беларускай мове пастаўлены ў сакавіку 2012 года ў Беларускім рэспубліканскім тэатрэ юнага гледача.

Рэжысёр спектакля ― Уладзімір Савіцкі, вядомы пастаноўкамі «Ветрагонаў» Уладзіслава Галубка ў Віцебскім Нацыянальным акадэмічным драматычным тэатры, «Дзікага палявання караля Стаха» і «Сноў пра Беларусь» па «Калысцы чатырох чараўніц» Уладзіміра Караткевіча, «Балады пра каханне» па «Альпійскай баладзе» Васіля Быкава ў Купалаўскім тэатры, «Раскіданага гнязда» Янкі Купалы ў Брэсцкім тэатры драмы[3].

Мастак-пастаноўшчык спектакля ― Віктар Цімафееў. Пластычнае рашэнне — Міхаіл Камінскі. Музычнае афармленне ― Павел Захаранка. Песні Лявона Вольскага.

Гэта спектакль камедыйны, часам у развіцці сюжэту камедыя пераходзіць у фарс. Кантрасныя чорна-бела-чырвоныя фарбы ― асноўныя і ў агульных дэкарацыях, і ў касцюмах персанажаў. Па ўсім задніку намалявана туша свінні, разробленая на часткі, як на продаж. Гандаль свінінай і ёсць асноўны занятак Пупкіна. Уверсе падвешаны мяхі, набітыя багаццем. У апошніх сцэнах мяхі апускаюцца на сцэну і з іх падаюць залацістыя слоікі з тушонкай, запаўняючы ўсю прастору. Гэтыя залацістыя бляшанкі ўяўляюць сабой сімвал шчаслівага жыцця пупкіных.

У галоўнай ролі выдатны акцёр ТЮГа Аляксандр Палазкоў, які надзяляе свайго героя нават некаторай абаяльнасцю. Ён перамог у намінацыі «Найлепшая мужчынская роля» на Другой Нацыянальнай тэатральнай прэміі (2012).

Палазкоў кажа аб сваім персанажу:

Гэта чалавек, які нарадзіўся тут. Магчыма жыццё яго пакрыўдзіла крыху больш, чым іншых. Можа, яго ў школе дражнілі, таму ў яго склаліся комплексы. Але ён павінен адкрываць сябе свету і думае, што прынясе гэтым карысць. Аднак яго дзеянні аказваюцца прасякнутымі той ранейшай рэакцыяй свету на яго — злосцю і нянавісцю. Ён думае, што робіць дабро, але ў аснове яго імкненняў зло. Таму нічога ў свеце бяскарна не праходзіць. Калі ты пакрыўдзіш такога маленькага Пупкіна аднойчы, то ён можа вырасці і нарабіць шмат бяды[4].

Тэмпераментна працягваюць інтрыгу фарсу акцёры Л. Улашчанка (Кукіш), М. Лявончык (Скакун), В. Казлоў (М. Светляк), М. Гарбаценка (Марта), Ю. Смірнова (Люба).

Зноскі

  1. Філімон Пупкін — карыкатура на Тодара (Хведара) Вернікоўскага(недаступная спасылка)
  2. Селеменев В. Д., Шимолин В. И. Охота на гауляйтера. — Мн.: НАРБ, 2006. — 246 с. — ISBN 985-11-0214-8.
  3. Літаратура i мастацтва, 27 красавіка 2012. с. 20
  4. «Пан міністр»: гісторыя сапраўднага вар’яцтва(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2011. Праверана 18 мая 2012.

Спасылкі

правіць