Паўднёва-Заходні фронт (Вялікая Айчынная вайна)

Паўднёва-Заходні фронт (ПдЗФ) — фарміраванне (аператыўна-стратэгічнае аб’яднанне) узброеных сіл СССР, падчас Вялікай Айчыннай вайны ў перыяды:

• 22.06.1941 — 12.07.1942 — першае фарміраванне
• 25.10.1942 — 20.10.1943 — другое фарміраванне

Паўднёва-Заходні фронт ПдЗФ
Эмблема УС СССР
Гады існавання	1941 — 1943
Краіна	СССР
Падпарадкаванне	Камандуючаму войскімі фронту
Уваходзіць у	РСЧА
Тып	Фронт
Складаецца з	пераменны склад 1-га фарміравання 3, 5, 6, 9, 12, 13, 21, 26, 28, 37, 38, 40, 57, 61 А; 8 ПА. пераменны склад 2-га фарміравання 5 Уд., 6, 12, 21, 46, 57, 62 (8 гв.), 63 (1 гв., 3 гв.) А; 3, 5 ТА; 2, 17 ПА
Удзел у	Вялікая Айчынная вайна
Камандзіры
Вядомыя камандзіры	Кірпанос М. П. Цімашэнка С. К. Касценка Ф. Я.

«Яшчэ адзін збіты варожы самалёт», Паўднёва-Заходні фронт, чырвонаармеец малюе зоркі на борце самалёта, а механік яго аглядае, Расія, фота Г. А. Зельма, 1 ліпеня 1942 года.

Паўднёва-Заходні фронт першага фарміравання

Фронт быў утвораны на паўднёва-заходнім кірунку 22 чэрвеня 1941 года на заснаванні загаду НКА СССР ад 22 чэрвеня 1941 года на базе Кіеўскай Асобай ваеннай акругі ў складзе 5-й, 6-й, 12-й і 26-й армій. Пазней у яго ўваходзілі 3, 9, 13, 21, 28, 37, 38, 40, 57, 61, 8-я паветраная арміі.

У час прыгранічных бітваў 1941 года войскі фронту адбівалі ўдары нямецкай групы армій «Поўдзень» на паўднёва-заходніх граніцах краіны. Механізаваныя карпусы фронту затрымалі прасоўванне праціўніка ў танкавай бітве пад Дубна — Луцкам — Бродамі (страціўшы ў 10 раз больш танкаў), чым дазволілі асноўным сілам фронту выйсці з Львоўскага выступу і пазбегнуць акружэння. У другой палове ліпеня — пачатку жніўня разам з часцямі Паўднёвага фронту, часці фронту трапілі ў акружэнне пад Уманню і Кіевам. Войскі фронту панеслі цяжкія страты. Толькі ў палон патрапіла больш за 500 тысяч байцоў і камандзіраў. Камандуючы фронтам, генерал-палкоўнік Кірпанос, начальнік штаба фронту генерал-маёр Тупікоў і Член Ваеннага савета фронту Бурмістанка пры спробе выйсці з акружэння загінулі.

У верасні — лістападзе 1941 года рэшткі сіл Паўднёва-Заходняга фронту адышлі на мяжу на ўсход ад Курска, Харкава, Ізюма, дзе былі папоўнены навабранцамі чарговага года нараджэння.

У снежні 1941 года фронт сіламі правага крыла правёў Ялецкую аперацыю, у снежні 1941 — студзені 1942 года сіламі правага крыла правёў Курска-Абаянскую аперацыю, а ў студзені 1942 года сіламі левага крыла сумесна з войскамі Паўднёвага фронту — Барвенкава-Лазаўскую аперацыю і, прасунуўшыся на 100 км, авалодаў буйным плацдармам на правым беразе Северскага Данца. У бітве, што развярнулася ў канцы мая 1942 года, вядомай, як бітва пад Харкавам 1942, войскі фронту трапілі ў акружэнне і панеслі цяжкія страты.

12 ліпеня 1942 года Паўднёва-Заходні фронт расфарміраваны. 9, 28, 29 і 57-я арміі, якія дзейнічалі ў яго складзе, былі перададзены Паўднёваму фронту, а 21-я армія і 8-я паветраная армія — Сталінградскаму фронту.

Камандны састаў

Камандуючыя

• 22.06.1941 — 20.09.1941 — генерал-палкоўнік Міхаіл Пятровіч Кірпанос (загінуў)
• 30.09.1941 — 18.12.1941 — Маршал Савецкага Саюза Сямён Канстанцінавіч Цімашэнка
• 18.12.1941 — 08.04.1942 — генерал-лейтэнант Фёдар Якаўлевіч Касценка
• 08.04.1942 — 12.07.1942 — Маршал Савецкага Саюза Сямён Канстанцінавіч Цімашэнка

Члены Ваеннага савета

• А. І. Кірычэнка
• карпусны камісар Вашугін М. М. (чэрвень 1941 г.)
• дывізіённы камісар Рыкаў Я. П. (чэрвень — жнівень 1941 г.)
• сакратар ЦК КП(б) Украіны Бурмістанка М. А. (жнівень — 20 верасня 1941 г.) — загінуў
• сакратар ЦК КП(б) Украіны Хрушчоў М. С. (верасень 1941 г. — ліпень 1942 г.)
• дывізіённы камісар Гураў К. А. (студзень — ліпень 1942 г.)

Начальнікі штаба

• генерал-лейтэнант Пуркаеў М. А. (чэрвень — ліпень 1941 г.)
• генерал-маёр Тупікоў В. І. (ліпень — 20 верасня 1941 г) — загінуў
• генерал-маёр Пакроўскі А. П. (верасень — кастрычнік 1941 г.)
• генерал-маёр, з лістапада 1941 г. генерал-лейтэнант Бодзін П. І. (кастрычнік 1941 г. — сакавік 1942 г. і чэрвень — ліпень 1942 г.)
• генерал-лейтэнант Баграмян І. Х. (красавік — чэрвень 1942 г.)

Начальнікі артылерыі фронту

• генерал-лейтэнант артылерыі Парсегаў М. А. (чэрвень — снежань 1941 г.)
• генерал-маёр артылерыі Гаўрыленка М. В. (са снежня 1941 г.)

Паўднёва-Заходні фронт другога фарміравання

Паўднёва-Заходні фронт другога фарміравання створаны 25 кастрычніка 1942 года у складзе 21-я, 63 (1-я гвардзейская, затым 3-я гвардзейская), 5-й танкавай і 17-й паветранай армій. У наступным у яго склад уваходзілі 5-я ўдарная, 6, 12-я, 46-я, 57-я, 62-я (8-я гвардзейская), 3-я танкавая і 2-я паветраная арміі.

Фронт удзельнічаў у аперацыях: «Уран» (контрнаступленне пад Сталінградам), Сярэднеданской, Астрагожска-Расашанскай, Трэцяй бітва за Харкаў, Ізюм-Барвенкаўскай наступальнай аперацыі, Данбаскай стратэгічнай аперацыі, Запарожскай.

20 кастрычніка 1943 года фронт пераназваны ў 3-і Украінскі фронт.

Камандуючыя

• 25.10.1942 — 27.03.1943 — генерал-лейтэнант, з 7.12.1942 генерал-палкоўнік, з 13.2.1943 генерал арміі Мікалай Фёдаравіч Ватуцін
• 27.03.1943 — 20.10.1943 — генерал-палкоўнік, з 28.4.1943 генерал арміі Радзівон Якаўлевіч Маліноўскі

Члены Ваеннага савета

• брыгадны камісар, з 20.01.1943 генерал-маёр інтэнданцкай службы Уладзімір Макаравіч Лаёк (кастрычнік 1942 — кастрычнік 1943)

Камандуючыя артылерыяй фронту

Генерал-лейтэнант Дзмітрыеў М. П., з кастрычніка 1942 па люты 1943 гг.

Генерал-лейтэнант Нядзелін М. І., з ліпеня 1943 г.

Камандзір батарэі Трусеўскі І. А., з чэрвеня 1943 па снежань 1943 гг.

Спасылкі

• Паўднёва-Заходні фронт (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 7 лютага 2013. Праверана 21 студзеня 2013.
• Фронт (воен.) (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
• Анікін А. А.. Паўднёва-Заходні фронт (нявызн.). Сайт памяці 94 гв. сд. Архівавана з першакрыніцы 7 лютага 2013. Праверана 21 студзеня 2013.
• Паўднёва-Заходні фронт (нявызн.)(недаступная спасылка). Вялікая Айчынная вайна 1941—1945 гг. — Дадатак да афіцыйнага сайта Міністэрства абароны Расіі. Архівавана з першакрыніцы 8 красавіка 2010. Праверана 21 студзеня 2013.