Пікардская мова

Пікардская мова (пікард.: picard) — раманская мова-ойль, цяпер цесна звязаная з французскай. Гутарковая ў двух рэгіёнах у Францыі — Нор-Па-дэ-Кале і Пікардыя і ў рэгіёне Валонія ў Бельгіі, дзе таксама ўжываецца валонская і стандартная французская мовы. У Пікардыі гэты ідыём завуць picard, аднак у Нор-Па-дэ-Кале ён больш вядомы пад назвай ch’ti (шты) ці ch’timi, а ў Валанс'ене і Лілі яго клічуць rouchi (рушы). Таксама можа выкарыстоўвацца тэрмін «паўночны (пікардскі) патуа».

Пікардская мова
Саманазва	picard
Краіны	Францыя Бельгія
Рэгіёны	Нор-Па-дэ-Кале Пікардыя Валонія
Афіцыйны статус	Французская супольнасць Бельгіі (рэг. мова)
Агульная колькасць носьбітаў	—
Статус	сур’ёзная пагроза[d]
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі
індаеўрапейская сям'я італійская група італа-раманская падгрупа раманская група гала-іберыйская група гала-раманская падгрупа гала-рэцкая падгрупа ойльская падгрупа
Пісьменнасць	лацінка
Моўныя коды
ISO 639-1	—
ISO 639-2	—
ISO 639-3	pcd
Atlas of the World’s Languages in Danger	398
Ethnologue	pcd
Linguasphere	51-AAA-he
ELCat	3276
IETF	pcd
Glottolog	pica1241
Вікіпедыя на гэтай мове

У Сярэднявеччы, да ўсталявання літаратурнай французскай мовы на аснове дыялекту Парыжа, пікардская мова мела ўласную літаратурную форму, карысталася папулярнасцю і мела значны прэстыж на поўначы цяперашняй Францыі. За найноўшым часам праз рэзкае звужэнне сферы выкарыстання падчас моўнай палітыкі ўрада Францыі па цэнтралізацыі мовы (дырыжызм) ідыём уяўляе сабой дыялект уласна французскай мовы і абмежавана выкарыстоўваецца толькі ў рэгіянальным фальклоры для надання нацыянальнага каларыту.

Пікардская мова
Пікардыя — Нор-Па-дэ-Кале — Валонія

Паходжанне

Пікардская мова, як і іншыя раманскія мовы, развілася на аснове народнай латыні часоў позняй антычнасці. Размяшчаючыся на перыферыі раманскага арэала Еўропы ўздоўж рамана-германскай моўнай мяжы, яна адчула моцны ўплыў суседніх германскіх моў, у першую чаргу нідэрландскай. Сярэднявечная пікардская мова займала прамежкавае становішча паміж нармандскай мовай на захадзе і валонскай на ўсходзе (найбольш германізаванай з усіх тутэйшых раманскіх ідыёмаў). Германцы склалі значную частку насельніцтва Пікардыі, Шампані і Нармандыі ў часы ранняга Сярэднявечча. Праз то, што яны займалі вышэйшыя сацыяльныя пазіцыі ў Франкскай дзяржаве за аўтахтонных гала-рымлян, прэстыж мясцовай раманскай мовы быў высокі, бо менавіта ёй у першую чаргу авалодвалі германцы. Сярэднявечныя летапісцы адзначалі, што прэстыж пікардскай мовы быў настолькі высокі, што панаванне гэтай мовы пачыналася «ля паўночных варот Парыжа». Пры гэтым на перыферыі пікардскага арэала германская мова захоўвалася даволі доўга. Горад Кале быў нідэрландамоўным да канца XVI стагоддзя, што дазволіла англічанам кантраляваць яго да 1588 г. (Гл. Брытанскі Кале). Дзюнкерк і шматлікія сельскія акругі былі двухмоўнымі ці нават пераважна нідэрландамоўнымі да пачатку XX стагоддзя.

Статус мовы

Францыя

Пікардская мова не выкладаецца ў школах (за выключэннем пазакласных кружкоў для валанцёраў) і не з'яўляецца агульнаўжывальнай нават на поўначы Францыі. Тым не менш, яна вывучаецца на філалагічных факультэтах універсітэтаў у паўночнафранцузскіх гарадах Ліль і Ам’ен у складзе раманістыкі і параўнальна-гістарычнага мовазнаўства. Пісьмовая пікардская мова абмежавана выкарыстоўваецца на шыльдах у невялікіх гарадах і пасёлках, вусная — у дыялектнай гутарцы, фальклоры, прыказках і прымаўках, рознага роду абрадах.

Бельгія

Лінгвістычная карта Валоніі. Арэал пікардскай мовы пазначаны зялёным колерам.

Французская супольнасць Бельгіі (La Communauté française de Belgique) указам 1990 года прызнала пікардскую мову рэгіянальнай мовай, нароўні з валонскай, латарынгскай, шампанскай і латарынгскай франкскай мовамі. Пры гэтым пікардская не выкладаецца ў франкамоўных школах. Колькасць тых, хто размаўляе на ёй, няспынна скарачаецца, а большасць носьбітаў, для каго гэта мова родная, старэйшыя за 50 гадоў.

Гл. таксама

• Латарынгская мова
• Нармандская мова

Літаратура

• На пікардскай мове піша і перакладае на яе сучасны паэт Івар Ш’Вавар (сапраўднае імя — П'ер Івар, нар. у 1951).
• Fernand Carton (en coll. avec Maurice Lebègue): Atlas linguistique et ethnographique picard, Vol. 1(1989), Vol. 2 (1998), Coll. Atlas linguistiques de France par régions, Paris, Ed. CNRS.
• Jean-Michel Eloy, La constitution du picard : une approche de la notion de langue, Louvain, Peeters (Bibliothèque des Cahiers de l’Institut de Linguistique de Louvain), 1997, ISBN 90-6831-905-1.
• Marie-Madeleine Duquef, Amassoér, dictionnaire picard-français, français-picard, Librairie du Labyrinthe, Amiens, 2004.

Спасылкі

Спасылкі на фр. і англ. мовах

• Chespicards, Ech Picard dsur ch’Intarnet, Ech l’intarnet d’ech Picard: Chansons, Jeux Picard, Spectacles et animations Архівавана 24 студзеня 2021.
• Prière en ch’ti.
• Le picard, langue d’oïl Архівавана 28 верасня 2007., présentation par Jean-Michel Eloy.
• Le Ch’ti Network, le reseau social ch’ti Архівавана 7 верасня 2011. Communauté de ch’tis : forum, vidéos, photos, musiques ;
• Le réseau mondial des gens du nord ChtiBook, forum, traduction chtimi, messagerie, vidéos, photos;
• Le site Архівавана 30 красавіка 2010. du département Langue et culture de Picardie de l’Office Culturel Régional de Picardie ;
• Dictionnaire Freelang — Dictionnaire ch’ti-français/français-ch’ti ;
• Guide audio de conversation en ch’ti — 400 expressions de tous les jours à écouter en chti;
• Lexique des Littératures dialectales du Hainaut Архівавана 30 ліпеня 2009. (wallo-picard)
• Déclaration des Droits de l’Homme en picard
• Éch jornal picard Архівавана 31 жніўня 2009. Ch’picard din chl’Intranète, pour faire vivre la langue picarde
• Eul' Ch’timisator Архівавана 13 чэрвеня 2009. : traducteur en ligne de Ch’timi — un outil développé pour traduire n’importe quelle page en ch’ti
• www.ethnologue.com : «Picard»