Рубен Іванавіч Аванесаў
Рубен Іванавіч Аванесаў (14 лютага 1902, Шуша Елізаветпальскай губерні — 1 мая 1982, Масква) — савецкі мовазнавец, заснавальнік храналагічнай школы, адзін з заснавальнікаў маскоўскай фаналагічная школы, член-карэспандэнт АН СССР (1958), прафесар МДУ (1937)[2].
| Рубен Іванавіч Аванесаў | |
|---|---|
| арм.: Ռուբեն Ավանեսով | |
| Дата нараджэння | 1 (14) лютага 1902[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 1 мая 1982 (80 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства |
|
| Жонка | Лідзія Майсееўна Поляк[d] |
| Род дзейнасці | мовазнавец, лексікограф, дыялектолаг, выкладчык універсітэта |
| Навуковая сфера | мовазнаўства, фаналогія, дыялекталогія, origin of language[d], фанетыка, арфаэпія, арфаграфія, лінгвістычная геаграфія, славістыка, лексікаграфія і лінгвістычная русістыка[d] |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | доктар філалагічных навук (1948) |
| Навуковае званне |
|
| Альма-матар | |
| Навуковы кіраўнік | Дзмітрый Ушакоў і Afanasy Selishchev[d] |
| Вядомыя вучні | Varvara Orlova[d], Olga Knyazevskaya[d] і Nadezhda Pshenichnova[d] |
| Член у | |
| Прэміі |
 |
| Узнагароды |
  |
.svg){kind=small}
Ганаровы член лінгвістычнага грамадства Чэхаславацкай АН, ганаровы доктар Варшаўскага ўніверсітэта, замежны член Акадэміі навук і літаратуры ў Майнцы, Саксонскай АН.
Біяграфія
правіцьНарадзіўся ў армянскай сям'і, ранняе дзяцінства правёў у Нагорным Карабаху. Вучыўся ў Лазараўскім інстытуце, у 1925 скончыў МДУ.
- 1925 — абраны членам Маскоўскай Дыялекталагічнай камісіі, пад кіраўніцтвам Дзмітрыя Ушакова.
- 1932 — загадчык кафедры рускай мовы Масгарпедінстытута
- 1937 — прафесар
- 1944 — начальнік аддзела інстытута рускай мовы АН СССР
- з 1958 — член-карэспандэнт Акадэміі навук СССР
- 1971 — за ўдзел у стварэнні комплексу работ у галіне беларускай лінгвагеаграфіі[2] Дзяржаўная прэмія СССР
У 1940 аглух, да канца жыцця карыстаўся слухавым апаратам.
Асноўныя працы прысвечаны гістарычнай і апісальнай рускай дыялекталогіі, гісторыі рускай мовы, гістарычнай і апісальнай фанетыцы, фаналагічная тэорыі, рускай арфаэпіі і арфаграфіі.
Шматлікія гады узначальваў усю дыялекталагічная працу ў Маскве. Аванесаў штогод удзельнічаў у дыялекталагічных экспедыцыях, а потым і кіраваў імі. Быў натхняльнікам грандыёзнай працы па зборы звестак аб рускіх гаворках, стварэнню дыялекталагічнага атласу рускай мовы (ДАРМ) і агульнаславянскага лінгвістычнага атласа (АЛА).
Тэарэтычныя погляды Аванесава ў галіне дыялекталогіі знайшлі адлюстраванне ў яго «Тэорыі лінгвістычнай геаграфіі», а таксама ў «Праграме збору звестак для складання дыялекталагічны атлас рускай мовы» (1945). Уступныя артыкула Аванесава да «Атласу рускіх народных гаворак» ляглі ў аснову тэарэтычных пастулатаў Маскоўскай школы лінгвістычнай геаграфіі.
Па яго праграме вывучалі рускія гаворкі на вялізнай тэрыторыі — ад поўдня Архангельскай вобласці да Дона, ад тэрыторый вакол Ноўгарада, Пскова, Смаленска да ўсходніх берагоў Волгі і прылеглых раёнаў Заволжжа. Гэтую працу праводзіў сектар дыялекталогіі Інстытута рускай мовы АН СССР у цесным супрацоўніцтве з Рубенам Іванавічам, які пасля зліцця гэтага сектара з сектарам гісторыі рускай мовы ўзначаліў даследаванні. Па падручніку Аванесава і В. Г. Арловай «Руская дыялекталогія» рыхтуюць філолагаў і цяпер.
З 1948 года даследаваў беларускую дыялекталогіі і гісторыю беларускай мовы. Удзельнічаў у падрыхтоўцы да выдання «Хрэстаматыі па беларускай дыялекталогіі» (1962), «Хрэстаматыі па гісторыі беларускай мовы» (ч. 1-2, 1961-62), «Нарысаў па беларускай дыялекталогіі» (1964), «Лінгвістычнай геаграфіі і групоўкі беларускіх гаворак» (1968), рэдактар (разам з К. Крапівой, Ю. Ф. Мацкевіч) «Дыялекталагічнага атласу беларускай мовы» (1963)[2].
Разам з П. С. Кузняцовым, У. М. Сідаравым, А. А. Рэфармацкім распрацаваў тэорыю фанем, якая лягла ў аснову канцэпцыі фанетыкі і фаналогіі Маскоўскай фаналагічная школы. Надзвычай карысным апынуўся дадзены падыход для развіцця тэорыі пісьма. Класічная праца Аванесова — «Фанетыка сучаснай рускай літаратурнай мовы» (1956).
Унікальны ўклад Аванесава ў тэорыю рускай арфаэпіі: да гэтага часу настольнай кнігай любога лінгвіста-русістаў з'яўляецца яго «Рускае літаратурнае вымаўленне» (1950), якое вытрымала шэсць выданняў. Пад рэдакцыяй Аванесава выдаваўся «Слоўнік старажытнарускай мовы XI—XIV стст.»
Сям'я
правіць- Жонка Р. І. Аванесова — літаратуразнаўца Лідзія Майсееўна, дачка ўрача-гінеколага-акушэра Маісея Поляка.
- Пляменнік — пісьменнік Леанід Навумавіч Цыпкін.
Бібліяграфія
правіць- «Программа собирания сведений для составления диалектологического атласа русского языка»
- «Теория лингвистической географии»
- «Общеславянский лингвистический атлас»
- «Фонетика современного русского литературного языка»
- «Русское литературное произношение»
- «Очерки русской диалектологии»
- Р. И. Аванесов и В. Г. Арлова «Русская диалектология»
Зноскі
- ↑ а б в г Армянская савецкая энцыклапедыя / пад рэд. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ а б в Аванесов Рубен Иванович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — 737 с.
Літаратура
правіць- Алпатов В. М. Москва лингвистическая / Научный совет Российской Академии наук по изучению и охране культурного и природного наследия — М.: Изд-во Института иностранных языков, 2001. — С. 74 — 78. — 104 с. — (Природное и культурное наследие Москвы). — 500 экз. — ISBN 5-88966-028-4.
- Потапов В. В. Рубен Иванович Аванесов (к 100-летию со дня рождения) // Вопросы языкознания. 2002. № 4. — С. 119—131.
- Потапов В. В. Рубен Иванович Аванесов // Отечественные лингвисты ХХ века. Часть 1 / Отв. ред. Ф. М. Березин. М.: ИНИОН РАН, 2002. С. 51-76.