Сашэсце ў пекла (Дзісна)

	Сашэсце ў пекла. XVII ст.
Матэрыял	дошка для жывапісу[d] і яечная тэмпера
Памеры	143 × 95 см
	Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь
	(інв. ДБЖ-352)

Сашэсце ў пекла — ікона апошняй чвэрці XVII ст., шэдэўр беларускага іканапісу, ні ў адной іконе гэтага сюжэту няма такой разгорнутай кампазіцыі і такога багацця персанажаў. У ёй заключана ўся евангельская гісторыя. Гэта дзіўны перанос у прастору беларускай іконы XVII ст. заходнееўрапейскай алтарнай карціны эпохі Рэнесансу. Захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі.

Апісанне правіць

Абраз цікавы ў тэхналагічным плане. У ім выява поўнасцю выканана на палатне. Таму пры рэстаўрацыі палатно аддзялілі, дошкі падчысцілі і нанава злучылі ў шчыт^[1].

Сюжэт правіць

Сюжэт іконы заснаваны на апакрыфічным паданні, што ў момант Уваскрэсення Хрыстос спусціўся ў пекла (руск.) (бел. і вывеў у Царства нябеснае прабацькоў чалавецтва Адама і Еву, якія зграшылі перад Богам. У самым нізе ледзь прыкметныя языкі пякельнага полымя, якія абпальваюць трох засмучаных мілавідных дам, якія амаральна вялі сябе ў зямным жыцці.

Кампазіцыя развіваецца знізу ўверх. У цэнтры, на паваленых варотах пекла, вельмі рэальных, скаванымі завесамі, стаіць Хрыстос у пунсовым хітоне з залатой аблямоўкай і вохрыстым (залатым) гіматыі. Мандорла вакол Хрыста адсутнічае. Правай рукой ён прытрымлівае харугву, а левай благаслаўляе, што сведчыць аб люстраным выкарыстанні гравюры^[1].

Злева ля ног Хрыста намаляваны ў профіль Адам — старац з пышнымі валасамі, доўгай сівой барадой, у светлым хітоне і зялёным гіматыі. Справа — Ева ў чырвонай сукенцы з залатым поясам, блакітным гіматыі і белым плаце (колеры адзенняў Дзевы Марыі — «другой Евы»). Хрыста атачае вялікая колькасць старазапаветных праведнікаў: тры каралі ў залатых каронах — усходнія вешчуны, якія першымі прыйшлі пакланіцца немаўлю Ісусу: малады — у ружовым хітоне і зялёным гіматыі, двое старэйшых — у адзеннях сіняга і чырвонага колеру (колеры Хрыста і Багародзіцы); Іаан Прадцеча з прапарам; верагодна, бацькі Іаана — першасвятар Захарый і Лізавета; цар Давід (прабацька Хрыста) з Псалтыром, Саламон у кароне, прарок у чалме (Ісая?) і сівы Ерамія(?). Сярод іх таксама манарх (хутчэй за ўсё, рымскі імператар Канстанцін) і патрыярх.

Незвычайным з’яўляецца ўвядзенне на заднім плане ў пейзажы дадатковых сюжэтаў^[1]. На блакітным нябесным фоне намаляваны, як мініяцюрныя сюжэтныя сцэны, «Уваскрэсенне» і «Не кранайся Мяне». Вышэй Нябесныя вароты ў выглядзе аркі, па баках аблокі, як клубы дыму, падымаюцца ўгару, да неба — залатога фону з мініяцюрнай выявай новазапаветнай Троіцы.

Паходжанне правіць

Паходзіць, відавочна, з іканастаса Дзісненскай Васкрасенскай царквы^[2]. Абраз выяўлены 27-й і 68-й экспедыцыямі Дзяржаўнага мастацкага музея БССР у 1974, 1983 гадах у царкве Маці Божай Адзігітрыі ў Дзісне Міёрскага раёна Віцебскай вобласці^[1].

Ікона раскрыта рэстаўратарамі вытворчага аб’яднання «Белрэстаўрацыя» П. Р. Журбеем і А. С. Шпунтам у 1984—1985 гадах (Мінск)^[1].

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Жывапіс барока Беларусі / Аўт.-склад. Н. Ф. Высоцкая. — Мн.: БелЭН; МФКД.2003. — 304 с.:іл. С. 41-42.
↑ Балыкина Е. Н. ШЕДЕВРЫ ИКОНОПИСИ БЕЛАРУСИ XII—XVIII ВВ. Архівавана 28 лютага 2021. (руск.)

Літаратура правіць

Ярошевич А. А. Древности Дисненского Воскресенского монастыря
Высоцкая Н. Ф. Станковая живопись Белоруссии второй половины XVI—XVIII веков : автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата искусствоведения : специальность 17.00.04 Изобразительное искусство

[ЖББ-1] а ^б ^в ^г ^д Жывапіс барока Беларусі / Аўт.-склад. Н. Ф. Высоцкая. — Мн.: БелЭН; МФКД.2003. — 304 с.:іл. С. 41-42.

[Балыкіна-2] Балыкина Е. Н. ШЕДЕВРЫ ИКОНОПИСИ БЕЛАРУСИ XII—XVIII ВВ. Архівавана 28 лютага 2021. (руск.)

[1]

[2]