Севярын Віславух
Севярын Віславух (польск.: Seweryn Wysłouch; 19 сакавіка 1900, Пярковічы, цяпер Драгічынскі раён Брэсцкай вобласці Беларусі — 28 лютага 1968, Уроцлаў) — гісторык, грамадскі дзеяч. Доктар габілітаваны (1937), прафесар (1945).
Севярын Віславух | |
---|---|
Дата нараджэння | 19 сакавіка 1900 |
Месца нараджэння | |
Дата смерці | 28 лютага 1968 (67 гадоў) |
Месца смерці | |
Месца пахавання | |
Грамадзянства | |
Бацька | Антоні Ісідар Віславух[d] |
Маці | Севярына са Скаржынскіх |
Род дзейнасці | гісторык, адвакат |
Навуковая сфера | гісторыя Беларусі і медыявістыка |
Месца працы | |
Альма-матар |
|
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Біяграфія
правіцьСа шляхецкага роду Віславухаў. Да 11 гадоў навучаўся дома, пасля вучыўся ў прыватнай мужчынскай гімназіі Катчэ (польск.: Gimnazjum Katchego) ў Вільні на вуліцы Пясковай[1].
Падчас Першай сусветнай вайны і эвакуацыі гімназіі ў Расію ў 1915 годзе, вяртаецца ў родавы маёнтак Пярковічы, дзе разам з братамі дапамагаў бацьку ў кіраванні гаспадаркай. У 1920 годзе пайшоў разам з братамі ў войска, у якім служыў з 9 ліпеня 1920 па 14 красавіка 1923 года. Як шэраговы пяхоты ў складзе Літоўска-Беларускай дывізіі генерала Люцыяна Жалігоўскага ўдзельнічаў у баях за Гродна. Пасля польска-савецкай вайны працягваў службу ў войску, падчас якой скончыў Вайсковыя курсы матуральныя (польск.: Wojskowe Kursy Maturalne)[2].
Скончыў універсітэт Стэфана Баторыя (1927) у Вільні, у 1927—1939 — выкладчык, навуковы супрацоўнік універсітэта Стэфана Баторыя. 30 чэрвеня 1927 года атрымаў ступень магістра права. Прыкладна ў гэты час выкладаў гісторыю Польшчы ў Віленскай беларускай гімназіі. У 1945—1946 гадах — загадчык кафедры гісторыі дзяржаўнага ладу Польшчы ў Лодзінскім універсітэце, з 1946 года — кафедры гісторыі дзяржавы і права Польшчы ва Уроцлаўскім універсітэце, у 1947—1955 гадах яго прарэктар, у 1956—1958 гадах — дэкан факультэта права і адміністрацыі.
Заснавальнік і дырэктар (1949—1953) Уроцлаўскага філіяла Заходняга інстытута, адзін з заснавальнікаў Сілезскага інстытута ў Аполе, у 1957—1960 — старшыня яго Навуковай рады.
Памёр 28 лютага 1968 года ва Уроцлаве.
Навуковая дзейнасць
правіцьУ даваенны перыяд вывучаў гісторыю Вялікага Княства Літоўскага, яго адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел да сярэдзіны XVI стагоддзя (Кобрынскі павет, маёнткі Ласосна, Шарашова), шляхі зносін Вялікага Княства Літоўскага. Даследаваў сацыяльную структуру, землеўладанне, рэлігійныя адносіны, працэсы русіфікацыі і паланізацыі ў Заходняй Беларусі[3], дзейнасць КПЗБ. Крытыкаваў урадавую палітыку асіміляцыі, выступаў у друку ў абарону беларускай культуры, выкладаў гісторыю ў беларускіх школах. Адзін з заснавальнікаў НДІ Усхожняй Еўропы ў Вільні (1930), узначальваў аддзел меншасцей, выкладаў у яго Вышэйшай школе. З 1947 года займаў пасаду прарэктара Уроцлаўскага ўніверсітэта. Разам з іншымі віленскімі навукоўцамі-юрыстамі (Іва Яворскі, Анджэй Мыцэльскі, Адам Хэлмонскі, Вітольд Свіда, Аліна Ваўжыньчык) быў у ліку пачынальнікаў стварэння Юрыдычнага факультэта Уроцлаўскага ўніверсітэта[4]. У 1956—1958 гадах дэкан Юрыдычнага факультэта. Пасля вайны даследаваў сацыльяныя адносіны ў Сілезіі ў XIX—XX стагоддзях.
Грамадская дзейнасць
правіцьДа Другой сусветнай вайны, займаўся грамадска-палітычнай дзейнасцю. У 1934 годзе стаў гарадскім раднікам Вільні, абраным па спісе Эканамічнага блока Адраджэння Вільні набраўшы 4747 галасоў[5]. Акрамя таго, быў членам Віленскага Клуба пажылых людзей (польск.: Klubu Włóczęgów Seniorów) у Вільні, створанага Тэадорам Нагурскім і членамі першай групы Акадэмічнага клуба Вільні Клуба пажылых людзей (польск.: Akademicki Klub Włóczęgów Wileńskich), які прапагандаваў ідэю краёвасці на паўночна-ўсходніх тэрыторыях ІІ Рэчы Паспалітай. Разам з Станіславам Свяневічам быў аўтарам праграмных тэкстаў Клуба пажылых людзей, якія друкаваліся перыядычных выданнях. Напрыклад: у часопісе «Włóczęga»[6]. Ідэйна належаў да г.зв. «віленскіх дэмакратаў» на чале з В. Абрамовічам, супрацоўнічаў з газетай «Kurier Wileński» («Віленскі веснік»). Адна з яго вялікіх заслуг — выратаванне ад поўнага спусташэння, а затым рэканструкцыя гістарычнага Аўла Леапольдзіна (польск.: Aula Leopoldina) у галоўным корпусе Уроцлаўскага ўніверсітэта[7]. У 1948 годзе быў суарганізатарам выставы «Адноўленыя тэрыторыі» ва Уроцлаве. Заснавальнік і дырэктар (1949—1953) Уроцлаўскага аддзялення Інстытута заходніх спраў, сузаснавальнік Сілезскага інстытута ў Аполе, з 1957 па 1960 гады старшыня яго навуковай рады.
Паходжанне
правіцьСям’я
правіцьСын Антонія Ізыдара Віславуха (1864 — пасля 1940, знік без звестак пасля арышту ў Пярковічах) — дэпутата Сойму ІІ Рэчы Паспалітай, і Севярыны Віславух, у дзявоцтве Скражыньскай герба Боньча (1869—1918) — вядомай грамадскай дзяячкі, польскай мовазнаўцы, мастачкі, паэткі, пісьменніцы, суініцыятаркі будаўніцтва «Дома здароўя» для малазабяспечанай моладзі.
Браты і сёстры: Вітольд (? — пасля 1917, РСФСР, настаўнік замежных моў), Марыя (у замужжы Пейзер), Антоні (1895—1918, загінуў у Бабруйскай бітве), Францішак (1896—1978, пісьменнік, удзельнік польска-савецкай вайны), Юзаф (памёр ў дзяцінстве), Станіслаў (інжынер-аграрый, удзельнік польска-савецкай вайны), Бернард (1903—1940, настаўнік сельскагаспадарчых вучылішчаў, удзельнік польска-савецкай вайны, арыштаваны НКУС у 1939, знік без звестак), Віктар (1905—1981, выпускнік Варшаўскага тэхналагічнага ўніверсітэта, канструктар рухомага саставу).
Сваякі
правіць- Зянон Казімір Віславух (1727—1805), мечнік Берасцейскі, пасол Вялікага Сейму i суаўтар Канстытуцыі 3 мая.
- Эмануіл Віславух (1757—1798), афіцэр Польскіх легіёнаў Вялікай арміі Напалеона, загінуў у бітве пад Тэрнацай (Terraciną)[8].
- Балеслаў Віславух (1855—1937), польскі сенатар, сузаснавальнік партыі «Пяст»[9].
- Караль Віславух (1897 — пасля 1920-х), паручнік 14-га Язлавецкага ўланскага палка Уланаў Язлавецкіх, пасля маёр 6-га палка конных стральцоў, узнагароджаны ордэнам Virtuti Militari за мужнасць падчас польска-савецкай вайны[10]
- Станіслаў Віславух (1875—1929), гідрабіёлаг, адказны за мадэрнізацыю варшаўскіх фільтраў вады (польск.: Warszawskich Filtrów)[11].
- Жыгімонт Віславух «Zarewicz» (? — 2005), афіцэр, удзельнік Варшаўскага паўстання, узнагароджаны ордэнам Virtuti Militari[10].
Галерэя
правіць-
Пярковічы, 1938 г.
-
Палац Віславухаў, 1935 г.
-
Герб "Адынец"
Зноскі
- ↑ Danuta Malicka, Uwagi do biografii Seweryna Wysłoucha, [w:] Seweryn Wysłouch, Stosunki narodowościowe na terenie województw wschodnich, [Wilno 1939/40] Warszawa 2013, s. XXXIX
- ↑ D. Malicka, op. cit., s. XL.
- ↑ D. Malicka, Zagadnienie białoruskie w publicystyce Seweryna Wysłoucha, «Regiony i pogranicza», 2009, nr 2.
- ↑ A. Srebrakowski, Wileńscy naukowcy we Wrocławiu, [w:] Nauka w powojennym Wrocławiu 1945—2015, Wrocław 2015, red. W. Kucharski, K. Bock-Matuszczyk, G. Strauchold, s. 50-58.
- ↑ Oficjalne wyniki wyborów do Rady Miejskiej, «Kurjer Wileński» 1934, nr 158 z 13 VI, s. 2.
- ↑ A. Srebrakowski, Wileńscy «Włóczędzy», Wrocław 1997, s. 38-50.
- ↑ D. Malicka, Rektor z Kresów. Zasługi Seweryna Wysłoucha dla środowiska akademickiego Wrocławia w latach 1946—1968, [w:] Nauka w powojennym Wrocławiu 1945—2015, red. W. Kucharski, K. Bock-Matuszczyk, G. Strauchold, Wrocław 2015, s. 70.
- ↑ Jan Pachoński, «Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796—1807»
- ↑ Mazurek, «Kraj a emigracja». Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich, Warsaw, 2006, p 169
- ↑ а б http://www.muzeumwp.pl/lista.php?litera=W/(недаступная спасылка)
- ↑ http://portalwiedzy.onet.pl/66133,,,,wislouch_stanislaw,haslo.html Архівавана 6 чэрвеня 2011.
Літаратура
правіць- Пазднякоў В. Віславух Севярын // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 445. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
- Karol Jonca. Seweryn Wysłouch, w: Uczeni wrocławscy (1945—1979) (pod redakcją Jana Trzynadlowskiego), Ossolineum, Wrocław 1980
- Słownik historyków polskich (pod redakcją Marii Prosińskiej-Jackl), Wiedza Powszechna, Warszawa 1994
- Wysłouchowie z Pirkowicz, Anna Ostrowska z domu Wysłouch