Фрыц Габер
Фрыц Габер (ням.: Fritz Haber; 9 снежня 1868, Брэслау, Германія, цяпер Уроцлаў, Польшча — 29 студзеня 1934, Базель, Швейцарыя) — нямецкі хімік. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі (1918) за ўклад у ажыццяўленне сінтэзу аміяку, неабходнага для вытворчасці ўгнаенняў і ўзрыўчаткі. Разам з Максам Борнам прапанаваў цыкл Борна-Габера, як метад ацэнкі энергіі крышталічнай рашоткі цвёрдых рэчываў, утвораных іоннымі сувязямі. Габера называюць «бацькам хімічнай зброі» за яго працы ў галіне распрацоўкі і прымянення хлору і іншых атрутных газаў падчас Першай сусветнай вайны.
| Фрыц Габер | |
|---|---|
| ням.: Fritz Haber | |
 | |
| Дата нараджэння | 9 снежня 1868[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 29 студзеня 1934[3][1][…] (65 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Жонка | Clara Immerwahr[d] і Charlotte Haber[d] |
| Дзеці | Hermann Haber[d] і Ludwig F. Haber[d] |
| Род дзейнасці | хімік, фізік, інжынер, навуковы работнік, выкладчык універсітэта |
| Навуковая сфера | Фізічная хімія |
| Месца працы | Швейцарская вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха, Універсітэт Карлсруэ |
| Навуковая ступень | доктар філасофіі (1896) |
| Альма-матар | |
| Навуковы кіраўнік | Роберт Бунзен |
| Вядомы як | Угнаенні, Выбуховыя рэчывы, працэс Габера, рэакцыя Габера-Вейса, хімічная зброя |
| Член у | |
| Узнагароды |
 Нобелеўская прэмія па хіміі (1918) |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Біяграфія
правіцьНарадзіўся ў сям’і хасідаў, адной з найстарэйшых у горадзе. Маці Габера памерла падчас родаў. Яго бацька быў вядомым у горадзе гандляром. Пазней Габер адмовіўся ад іўдаізму і прыняў хрысціянства. У 1886—1891 гадах навучаўся ў Гайдэльбергскім універсітэце пад кіраўніцтвам Роберта Бунзена, у Берлінскім універсітэце ў групе Аўгуста Вільгельма Гофмана і ў Тэхнічным каледжы Шарлотэнбург пад кіраўніцтвам Карла Лібермана. У 1901 годзе Габер ажаніўся з Кларай Імервар. Клара таксама была хімікам і была катэгарычна супраць работ Габера ў галіне хімічнай зброі. Пасля адной са спрэчак з мужам на гэту тэму яна здзейсніла самагубства, стрэліла сабе ў сэрца. Іх сын Герман, народжаны ў 1902 годзе, пазней таксама ўчыніць самагубства, не вытрымаўшы сораму за распрацаваную яго бацькам хімічную зброю і наступствы яе прымянення. Перш чым пачаць сваю ўласную навуковую працу, Герман працаваў у бацькі і ў Швейцарскай вышэйшай тэхнічнай школе Цюрыха разам з Георгам Лангам.
У 1933 годзе, нягледзячы на падтрымку нацыстаў, Габер вымушаны эміграваць у Англію, дзе нейкі час працаваў у Кембрыджскім універсітэце. Памёр у 1934 годзе ў швейцарскім Базелі, дзе і пахаваны ў сямейным склепе побач жонкі.[8]
Зноскі
- ↑ а б Jensen W. B. Fritz Haber // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Fritz Haber // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Габер Фриц // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118699814 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.
- ↑ Габер Фриц // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ Find a Grave — 1996. Праверана 28 чэрвеня 2024.
- ↑ NNDB — 2002.
- ↑ https://iwroclaw.com/ru/eternal-fricz-gaber-uchenyj-iz-vroczlava-sozdavshij-iskusstvennye-udobreniya-i-udushayushhij-gaz-iprit
Спасылкі
правіць- Біяграфія Ф. Габера на сайце электроннай бібліятэкі «Навука і тэхніка»
- Інфармацыя з сайта Нобелеўскага камітэта (англ.)
- Профіль Фрыца Габера (Хабера) на афіцыйным сайце РАН
- «Габер» («англ.: Haber») Біяграфічны фільм пра Фрыца Габера (англ.)
- Фатаграфіі з жыцця Фрыца Габера (англ.)
- Encyclopedia Britannica: Nobel Prizes — Fritz Haber (англ.)
- «Сінтэз аміяку са складальных яго элементаў» («англ.: The Synthesis of Ammonia from its Elements») Нобелеўская лекцыя 2 чэрвеня 1920 года (англ.)
- Брэціслаў Фрыдрых (англ.: Bretislav Friedrich) — кароткая біяграфія Фрыца Габера (англ.)