Макс Борн

Макс Борн
Макс Борн
	Max Born
Дата нараджэння	11 снежня 1882[…]
Месца нараджэння	Брэслау, Каралеўства Прусія, Германская імперыя[…];
Дата смерці	5 студзеня 1970[…] (87 гадоў)
Месца смерці	Гётынген, Гётынген[d], Hildesheim Government Region[d], Ніжняя Саксонія, ФРГ;
Месца пахавання	Гётынгенскія гарадскія могілкі[d];
Грамадзянства	Германскі рэйх; Вялікабрытанія;
Бацька	Gustav Born[d]
Маці	Margarethe 'Gretchen' Kauffmann[d]
Жонка	Hedwig Born[d]
Дзеці	Gustav Victor Rudolf Born[d] і Irene Helen Käthe Born[d]
Род дзейнасці	фізік, матэматык, навуковы работнік, выкладчык універсітэта, пісьменнік-дакументаліст, фізік-тэарэтык, навуковец
Навуковая сфера	тэарэтычная фізіка
Месца працы	Франкфурцкі ўніверсітэт імя Ёгана Вольфганга Гётэ; Гётынгенскі ўніверсітэт; HU Berlin; Эдынбургскі ўніверсітэт; Гётынгенскі ўніверсітэт;
Альма-матар	Гётынгенскі ўніверсітэт (ліпень 1906); Гайдэльбергскі ўніверсітэт (1902); Уроцлаўскі ўніверсітэт (1904); Цюрыхскі ўніверсітэт (1903); Гонвіл і Гай-каледж[d];
Навуковы кіраўнік	Карл Рунгэ; Давід Гільберт; Герман Мінкоўскі
Вядомыя вучні	Марыя Гёперт-Маер; Фрыдрых Хунд; Паскуаль Іордан; Роберт Опенгеймер; Віктар Вайскапф
Вядомы як	адзін са стваральнікаў квантавай механікі
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства; Пруская акадэмія навук; Акадэмія навук ГДР[d]; Леапальдзіна; Гётынгенская акадэмія навук; Акадэмія навук СССР; Шведская каралеўская акадэмія навук; Göttingen Eighteen[d]; Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук; Расійская акадэмія навук; Эдынбургскае каралеўскае таварыства; Нацыянальная акадэмія навук ЗША;
Узнагароды	член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (1939) медаль імя Макса Планка[d] (1948) медаль Х’юза (1950) член Каралеўскага таварыства Эдынбурга[d] (1937) Guthrie Lecture[d] (1953) Makdougall Brisbane Prize[d] (1942) honorary doctor of the University of Bordeaux[d] (1948)
Подпіс
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Макс Борн (ням.: Max Born; 11 снежня 1882, Брэслау — 5 студзеня 1970, Гётынген) — нямецкі і брытанскі фізік-тэарэтык і матэматык, адзін са стваральнікаў квантавай механікі. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы (1954). Член шэрага навуковых таварыстваў свету.

Макс Борн з'яўляецца аўтарам фундаментальных вынікаў у квантавай тэорыі: ён стаў адным з заснавальнікаў матрычнай механікі^[11], прапанаваў імавернасную інтэрпрэтацыю хвалевай функцыі Шродзінгера, зрабіў значны ўклад у квантавую тэорыю рассейвання (борнаўскае прыбліжэнне^[12]) і іншае. Займаўся праблемамі дынамікі крышталічных рашотак^[13], тэрмадынамікай і кінетычнай тэорыяй цвёрдых цел, вадкасцей і газаў, тэорыяй адноснасці, тэорыяй пругкасці.

Зноскі

↑ ^а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ Max Born // Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Max Born // Babelio — 2007. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2877812"></a>
↑ Z. Czapla Linear Birefringence in Diisopropylammonium Bromide Crystal // Ferroelectrics — Taylor & Francis, 2014. — Vol. 462, Iss. 1. — P. 70–73. — ISSN 0015-0193; 1563-5112; 1026-7484 — doi:10.1080/00150193.2014.890878
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q98649043"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q880582"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15751620"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q100153199"></a>
↑ Gilman S. L. Are jews smarter than everyone else? // Mens Sana Monogr. / A. R. Singh — Medknow, 2008. — Vol. 6, Iss. 1. — P. 41–47. — ISSN 0973-1229; 1998-4014 — doi:10.4103/0973-1229.34526
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q38671416"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6807205"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4699506"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q325219"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6817333"></a>
↑ Deltete R. J. The End of the Certain World: The Life and Science of Max Born, the Nobel Scientist who Ignited the Quantum Revolution // Ann. Sci. — Taylor & Francis, 2009. — Vol. 66, Iss. 3. — P. 433–436. — ISSN 0003-3790; 1464-505X — doi:10.1080/00033790801919629
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q282682"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q58260718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q880582"></a>
↑ M. Born Über Quantenmechanik // Zeitschrift für Physik — Springer Science+Business Media, 1924. — Т. 26. — S. 379–395. — ISSN 0044-3328 — doi:10.1007/BF01327341
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q89363288"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q186720"></a>
↑ Find a Grave — 1996. Праверана 17 мая 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>
↑ NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>
↑ ^а ^б Pas L. v. Genealogics — 2003.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>
↑ Макс Борн Философские аспекты современной физики // Физика в жизни моего поколения — М., ИЛ, 1963. — стр. 78
↑ Давыдов А. С. Квантовая механика. — М.: Наука, 1973. — 704 с.
↑ Ф. Ф. Греков, Г. Б. Рябенко, Ю. П. Смирнов Структурная кристаллография — Л.:издательство ЛГПИ, 1988.

Літаратура

Кнігі

H. Vogel. Physik und Philosophie bei M. Born. — Berlin, 1968.
M. Jammer. The Phylosophy of Quantum Mechanics. — John Wiley and Sons, 1974.
J. Mehra, H. Rechenberg. The Historical Development of Quantum Theory. — Springer, 1982.
N. T. Greenspan. The End of the Certain World: The Life and Science of Max Born. — Basic Books, 2005.
М. Джеммер. Эволюция понятий квантовой механики. — М.: Наука, 1985.

Артыкулы

E. Wolf. Recollections of Max Born // Astrophysics and Space Science. — 1995. — Vol. 227. — P. 277—297.
H. Rechenberg. Max Born and Molecular Theory // Lecture Notes in Physics. — 2000. — Vol. 539. — P. 7—20.
J. Mehra. The Göttingen tradition of mathematics and physics from Gauss to Hilbert and Born and Franck // J. Mehra. The golden age of theoretical physics. — World Scientific, 2001. — P. 404—458.
G. V. R. Born. The wide–ranging family history of Max Born // Notes and Records of the Royal Society. — 2002. — Vol. 56. — P. 219—262.
J. Bernstein. Max Born and the quantum theory // American Journal of Physics. — 2005. — Vol. 73. — P. 999—1008.
A. Herrmann. Max Born // Complete Dictionary of Scientific Biography. — Detroit: Charles Scribner's Sons, 2008. — Vol. 15. — P. 39—44.
D. Giulini. On Max Born's "Vorlesungen ueber Atommechanik, Erster Band" // ArXiv.org. — 2011. — P. 1—26.
Ю. Румер. К пятидесятилетию Макса Борна // УФН. — 1933. — Т. 13.
С. Г. Суворов. Проблема «физической реальности» в копенгагенской школе (к статье Макса Борна) // УФН. — 1957. — Т. 62. — С. 141—158.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Макс Борн
The Nobel Prize in Physics 1954 (англ.)(недаступная спасылка). Nobelprize.org. — Інфармацыя з сайта Нобелеўскага камітэта. Архівавана з першакрыніцы 26 студзеня 2012. Праверана 20 мая 2011.
Max Born (англ.)(недаступная спасылка). Mathematics Genealogy Project. North Dakota State University. — Спіс вучняў Макса Борна. Архівавана з першакрыніцы 24 мая 2012. Праверана 20 мая 2011.
J. J. O'Connor, E. F. Robertson.. Max Born (англ.)(недаступная спасылка). MacTutor History of Mathematics archive. University of St Andrews. Архівавана з першакрыніцы 12 студзеня 2012. Праверана 20 мая 2011.
S. Schweber.. Max Born (англ.)(недаступная спасылка). Encyclopædia Britannica. Архівавана з першакрыніцы 13 лютага 2012. Праверана 20 мая 2011.
P. P. Ewald.. Interview with Max Born (англ.)(недаступная спасылка). Oral History Transcript. Niels Bohr Library and Archives, American Institute of Physics (26 снежня 1960). Архівавана з першакрыніцы 18 снежня 2011. Праверана 20 мая 2011.
Papers of Professor Max Born (1882-1970) (англ.)(недаступная спасылка). Edinburgh University Library. Archives Hub. — Паперы Макса Борна ў бібліятэцы Эдынбургскага ўніверсітэта. Архівавана з першакрыніцы 29 лютага 2012. Праверана 20 мая 2011.
Профіль Макса Борна на афіцыйным сайце РАН

[_1724aafd92499396-1] а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[_b8fabe4ab9576f38-2] Max Born // Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_2cc76e3d3d25c8a0-3] Max Born // Babelio — 2007. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2877812"></a>

[_fd1ef69063ccc1bc-4] Z. Czapla Linear Birefringence in Diisopropylammonium Bromide Crystal // Ferroelectrics — Taylor & Francis, 2014. — Vol. 462, Iss. 1. — P. 70–73. — ISSN 0015-0193; 1563-5112; 1026-7484 — doi:10.1080/00150193.2014.890878
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q98649043"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q880582"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15751620"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q100153199"></a>

[_8ba27f30e4cf6ad7-5] Gilman S. L. Are jews smarter than everyone else? // Mens Sana Monogr. / A. R. Singh — Medknow, 2008. — Vol. 6, Iss. 1. — P. 41–47. — ISSN 0973-1229; 1998-4014 — doi:10.4103/0973-1229.34526
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q38671416"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6807205"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4699506"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q325219"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6817333"></a>

[_031687811aef613a-6] Deltete R. J. The End of the Certain World: The Life and Science of Max Born, the Nobel Scientist who Ignited the Quantum Revolution // Ann. Sci. — Taylor & Francis, 2009. — Vol. 66, Iss. 3. — P. 433–436. — ISSN 0003-3790; 1464-505X — doi:10.1080/00033790801919629
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q282682"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q58260718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q880582"></a>

[_917b5cad09e9b7e0-7] M. Born Über Quantenmechanik // Zeitschrift für Physik — Springer Science+Business Media, 1924. — Т. 26. — S. 379–395. — ISSN 0044-3328 — doi:10.1007/BF01327341
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q89363288"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q186720"></a>

[_33de8f2d1d468604-8] Find a Grave — 1996. Праверана 17 мая 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>

[_6f91517a68bd0f9b-9] NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

[_61313bc477a61413-10] а ^б Pas L. v. Genealogics — 2003.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>

[11] Макс Борн Философские аспекты современной физики // Физика в жизни моего поколения — М., ИЛ, 1963. — стр. 78

[12] Давыдов А. С. Квантовая механика. — М.: Наука, 1973. — 704 с.

[13] Ф. Ф. Греков, Г. Б. Рябенко, Ю. П. Смирнов Структурная кристаллография — Л.:издательство ЛГПИ, 1988.

[1]

[2]

[4]

[5]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Макс Борн
Max Born

Дата нараджэння	11 снежня 1882(1882-12-11)^[1]^[2]^[…]
Месца нараджэння	Брэслау, Каралеўства Прусія, Германская імперыя^[4]^[5]^[…]
Дата смерці	5 студзеня 1970(1970-01-05)^[1]^[3]^[…] (87 гадоў)
Месца смерці	Гётынген, Гётынген^[d], Hildesheim Government Region^[d], Ніжняя Саксонія, ФРГ^[6]^[7]
Месца пахавання	Гётынгенскія гарадскія могілкі^[d]^[8]
Грамадзянства	Германскі рэйх Вялікабрытанія^[9]
Бацька	Gustav Born^[d]
Маці	Margarethe 'Gretchen' Kauffmann^[d]^[10]
Жонка	Hedwig Born^[d]
Дзеці	Gustav Victor Rudolf Born^[d] і Irene Helen Käthe Born^[d]^[10]
Род дзейнасці	фізік, матэматык, навуковы работнік, выкладчык універсітэта, пісьменнік-дакументаліст, фізік-тэарэтык, навуковец
Навуковая сфера	тэарэтычная фізіка
Месца працы	Франкфурцкі ўніверсітэт імя Ёгана Вольфганга Гётэ Гётынгенскі ўніверсітэт HU Berlin Эдынбургскі ўніверсітэт Гётынгенскі ўніверсітэт
Альма-матар	Гётынгенскі ўніверсітэт (ліпень 1906) Гайдэльбергскі ўніверсітэт (1902) Уроцлаўскі ўніверсітэт (1904) Цюрыхскі ўніверсітэт (1903) Гонвіл і Гай-каледж^[d]
Навуковы кіраўнік	Карл Рунгэ Давід Гільберт Герман Мінкоўскі
Вядомыя вучні	Марыя Гёперт-Маер Фрыдрых Хунд Паскуаль Іордан Роберт Опенгеймер Віктар Вайскапф
Вядомы як	адзін са стваральнікаў квантавай механікі
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Пруская акадэмія навук Акадэмія навук ГДР^[d] Леапальдзіна Гётынгенская акадэмія навук Акадэмія навук СССР Шведская каралеўская акадэмія навук Göttingen Eighteen^[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Расійская акадэмія навук Эдынбургскае каралеўскае таварыства Нацыянальная акадэмія навук ЗША
Узнагароды	член Лонданскага каралеўскага таварыства^[d] (1939) медаль імя Макса Планка^[d] (1948) медаль Х’юза (1950) член Каралеўскага таварыства Эдынбурга^[d] (1937) Guthrie Lecture^[d] (1953) Makdougall Brisbane Prize^[d] (1942) honorary doctor of the University of Bordeaux^[d] (1948)
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы