1-я армія (Францыя)

1-я а́рмія Фра́нцыі (фр.: 1re Armée) — вайсковае аб’яднанне арміі Францыі. Створана ў жніўні 1914 года. Прымала актыўны ўдзел у Першай і Другой сусветных войнах.

1-я армія 1re Armée
фр.: 1re armée
Эмблема 1-й французскай арміі
Гады існавання	1914–1918 2 верасня 1939–1940 1944–1990
Краіна	Францыя
Падпарадкаванне	Сухапутныя войскі Францыі[d]
Тып	агульнавайсковая
Дэвіз	«Rhin et Danube» (Ад Рэйна да Дуная)
Удзел у	Першая сусветная вайна Заходні фронт Пагранічная бітва Бітва ў Мюльгаузене Латарынгская аперацыя Бітва на Соме Трэцяя Іпрская бітва Вясновае наступленне Аперацыя «Міхаэль» Стодзённае наступленне Ам’енская аперацыя Другая сусветная вайна Бітва за Дзюнкерк Аперацыя «Драгун» Прарыў лініі Зігфрыда Аперацыя «Нордвінд» Кальмарская аперацыя Маас-Рэйнская аперацыя Цэнтральна-Еўрапейская аперацыя
Камандзіры
Вядомыя камандзіры	армейскі генерал Агюст Дзюбаі Маршал Францыі Жан Мары дэ Латр дэ Тасіньі

Гісторыя

Першая сусветная вайна

1-я французская армія была сфарміравана 2 жніўня 1914 года ў адпаведнасці з французскім планам вайны XVII пад камандаваннем генерала А. Дзюбаі. У яе склад уваходзілі 7-ы, 8-ы, 13-ы, 14-ы і 21-ы армейскія карпусы, а таксама дзве дывізіі конніцы і рэзервовая пяхотная дывізія. Штаб-кватэра арміі размяшчалася ў горадзе Эпіналь, яе часці займалі абарончыя рубяжы ад Бельфора да Мірэкур-Люневіль.

У жніўні 1914 года 1-я армія, разам з 2-й арміяй прыняла ўдзел ва ўварванні ў Латарынгіі, і наступала на добра абаронены нямецкі абаронны комплекс у Сарбуры. Камандуючы нямецкай 6-й арміяй Рупрэхт Баварскі са сваімі войскамі супрацьстаяў спробам французаў захапіць Эльзас і Латарынгію, і аказваў упартае супраціўленне прасоўванню французскай арміі. Не маючы перавагі ў сілах, ён спрытным манеўрам зымітаваў адступленне, а затым раптам контратакаваў праціўніка. 20 жніўня 6-я армія перайшла ў наступ на шырокім фронце, прымусіўшы французскія войскі адступіць назад.

У далейшым армія прымала актыўны ўдзел у мностве бітваў на Заходнім фронце, змагалася на Соме, у Пашэндэйле, пры Ам’ене. Пасля заканчэння вайны была расфармаваная.

Другая сусветная вайна

2 верасня 1939 года армія была зноў актывіраваная пад камандаваннем генерала Ж. Бланшара. З мая 1940 года прымала актыўны ўдзел у бітве за Францыю. З пачаткам ўварвання германскага Вермахта, яе войскі разам з іншымі фарміраваннямі саюзнікаў адправіліся на поўнач да Бельгіі і Нідэрландаў. У выніку рызыкоўнага, але адважнага манеўру па задуме аперацыі генерала Э. фон Манштэйна, саюзныя войскі трапілі ў пастку на захадзе Бельгіі і ўзбярэжжы Францыі. Катастрофа англа-французскіх войскаў скончылася эвакуацыяй з Дзюнкерка. 1-я армія змагалася пад Лілем, дзе ў рэшце рэшт была разгромлена немцамі, спрабуючы выйграць час для выратавання максімальнай колькасці войскаў з плацдарма. Сваёй мужнасцю французы супрацьстаялі ударнай групоўцы з 4-й, 5-й, 7-й танкавых дывізій Вермахта. Войскам генерала Бланшара ўдалося нават захапіць у палон камандзіра 253-й пяхотнай дывізіі генерал-маёра Ф. Кюнэ. Па падліках гісторыкаў трохдзённая бітва за плацдарм цаной разгрому 1-й арміі дапамагла брытанцам і французам выратаваць па меншай меры 100 000 салдат з Дзюнкерка.

Фармальна 1-я армія спыніла існаванне, капітуліруючы 29 мая 1940 года, толькі невялікая частка яе байцоў ўратавалася на караблях ў Брытанію.

Трэці раз 1-я французская армія сфарміравана летам 1944 года, як армія, «B», пад камандаваннем генерала Жана дэ Тасіньі ў перыяд падрыхтоўкі да высадцы марскога дэсанту на паўднёвае ўзбярэжжа Францыі. З 25 верасня 1944 года ёй прысвоена найменне «1-я». Аб’яднанне французскіх войскаў удзельнічала ў вызваленні Марсэля, Тулона, Ліёна, а пасля ўвайшло ў склад 6-й групы армій ЗША, таксама вядомай як «Паўднёвая група войскаў саюзнікаў», і білася ва ўсходняй частцы Францыі, вызваляючы землі паблізу Швейцарыі, Вагезы. У яе склад уваходзілі I-ы і II-і карпусы. У баях пад Бюрно-ле-Ба французская армія знішчыла нямецкі 4-ы авіяпалявы корпус Люфтвафэ.

У студзені 1945 года армія прымала ўдзел у аперацыі «Нордвінд», супрацьстаяла апошняй спробе наступаць нямецкім войскам на Заходнім фронце. У лютым 1-я армія ва ўзаемадзеянні з 21-м армейскім корпусам ЗША вяла баі супраць нямецкай групоўкі, якое трапіла ў кацёл каля Кальмара.

Пазней яе войскі прарвалі лінію Зігфрыда каля Латэрбура і працягнулі наступ, прасоўваючыся на тэрыторыю Германскага рэйха. Каля горада Шпаер французскія войскі фарсіравалі Рэйн і авалодалі Карлсруэ і Штутгартам. У баях у нямецкім Шварцвальдзе французская армія разграміла нямецкі 18-ы корпус СС. Апошнія баі аб’яднанне вяло ў паўднёвай Германіі, знішчаючы рэшткі варожых войскаў.

Камандаванне

Камандуючыя

1-я сусветная вайна

• армейскі генерал Агюст Дзюбаі (фр.: Auguste Dubail) (2 жніўня 1914 — 5 студзеня 1915);
• дывізіённы генерал П’ер Рок (фр.: Pierre Roques) (5 студзеня 1915 — 16 сакавіка 1915);
• армейскі генерал Алівер Мазэль (фр.: Olivier Mazel) (16 — 31 сакавіка 1916);
• дывізіённы генерал Агюстэн Жэрар (фр.: Augustin Gérard) (31 сакавіка — 31 снежня 1916);
• дывізіённы генерал Мары Эміль Фаёль (фр.: Augustin Gérard) (31 снежня 1916 — 6 мая 1917);
• дывізіённы генерал Жазэ Альфрэд Мішэле (фр.: Joseph Alfred Micheler) (6 мая — 1 чэрвеня 1917);
• дывізіённы генерал Анры Жазэф Гуро (фр.: Henri Joseph Eugène Gouraud) (1 — 15 чэрвеня 1917);
• дывізіённы генерал Франсуа Антой (фр.: François Anthoine) (15 чэрвеня — 21 снежня 1917);
• дывізіённы генерал Мары-Эжэн Дзебені (фр.: Marie-Eugène Debeney) (21 снежня 1917 — лістапад 1918).

2-я сусветная вайна (1939—1940)

• армейскі генерал Жорж Бланшар (фр.: Georges Blanchard) (2 верасня 1939 — 26 мая 1940);
• карпусны генерал Рэнэ Прыёры (фр.: René Prioux) (26 — 29 мая 1940).

2-я сусветная вайна (1944-1945)

• армейскі генерал Жан Мары дэ Латр дэ Тасіньі (25 верасня 1944 — 1 жніўня 1945).

Спасылка

• Order of Battle on May 10, 1940