Ільяс Джансугураў
Ільяс Джансугураў (каз.: Ілияс Жансүгіров; 1 мая 1894 — 26 лютага 1938) — казахскі паэт, класік казахскай літаратуры. Першы старшыня Саюза пісьменнікаў Казахстана (1934—1936).
| Ільяс Джансугураў | |
|---|---|
 | |
| Асабістыя звесткі | |
| Дата нараджэння | 1 мая 1894 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 26 лютага 1938 (43 гады) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Жонка | Фаціма Габітава |
| Дзеці | Булат Ільясавіч Габітаў[d] |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | паэт, драматург, журналіст |
| Грамадская дзейнасць | |
| Партыя | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
Нарадзіўся 1 мая 1894 года ў ауле № 4 Аксуйскай воласці Капальскага павета Сямірэчанскай вобласці. Паходзіў з роду матай племя найман Сярэдняга жуза. Да 1920 года ён жыў і рос у ауле, пас жывёлу і займаўся земляробствам. У той час ён не мог атрымаць адпаведнага навучання, бо ў яго раёне адсутнічалі школы. Займаўся самаадукацыяй, умеў чытаць і пісаць на казахскай. У 1916 годзе пазнаёміўся з творамі Абая, Шангерэя, Байтурсынава, Дулатава, Карашава, Кудайбердыева і прачытаў усе выданні «Улен Кітаб» казахскай літаратуры.
Пасля заканчэння кароткатэрміновых настаўніцкіх курсаў у Ташкенце (1920 года) працаваў настаўнікам, быў супрацоўнікам газеты «Тілшi» («Карэспандэнт»; цяпер «Жетысу»).
З 1922 года загадваў інстытутам асветы ў Дакладным (Алматы). У 1925—1928 гадах вучыўся ў Камуністычным інстытуце журналістыкі ў Маскве. У 1928—1932 гадах — супрацоўнік газеты «Еңбекшi қазақ» (цяпер «Егемен Қазақстан»).
У 1932—1934 гадах — старшыня арганізацыйнай камісіі і 1-й старшыня Саюза пісьменнікаў Казахстана. Удзельнік Першага з’езда савецкіх пісьменнікаў (1934). З 1934 года — рэдактар Казпалітвыдата, адначасова з’яўляецца сябрам ЦВК КазАССР.
У 1937 годзе арыштаваны па палітычным абвінавачанні, а 26 лютага 1938 года расстраляны па прысудзе «тройкі». Рэабілітаваны пасмяротна ў 1957 годзе.
Асабістае жыццё правіць
Быў жанаты 4 разы.
- Першая жонка (1912—1914) — Жаміла, была ўдавой яго дзядзькі (дачка мясцовага бая)[1].
- Другая жонка (1922—1925) — Аманша Берэнтаева, памерла будучы цяжарнай і з аслабленым здароўем, не вытрымала перадродавых схватак, у той момант Джансугураў быў у ад’ездзе на вучобе ў Камуністычным інстытуце журналістыкі ў Маскве[1].
- Трэцяя жонка (1929—1931) — Фаціма (Баціма) Тарэбаева. Дзеці ў шлюбе: сын Саят[2] і дачка Сайра. Падчас ад’езду Фацімы на вучобу ў Маскву, Джансугураў завёў адносіны на баку з жонкай славутага педагога Біляла Сулеева Фацімой Габітавай. У 1931 годзе Джансугураў развёўся з Фацімой Тарэбаевай, а ў 1943-м яна памерла ад туберкулёзу[1].
- Чацвёртая жонка (1932—1938)[3] — Фацімa Зайнулінаўна Габітавa (татарка па нацыянальнасці) (1903—1968). У сувязі з арыштам Біляла Сулеева развялася і ажанілася з Джансугуравым, а пасля его смерці за Мухтара Аўэзава[4].
Дзеці ў шлюбе з Фацімой Тарэбаевай правіць
- Саят Жансугураў (1930—2021) — гарняк, кандыдат тэхнічных навук. У Саята дзве дачкі Жамал (1956) і Рэзеда (1958)
Усынаўлённыя дзеці правіць
Ільяс Джансугураў усынавіў двух дзяцей ад шлюба Фацімы Габітавай з Білялам Сулеевым:
- Сын — Жанібек Сулееў (1923—1943) — загінуў у Вялікую Айчынную вайну пад Смаленскам
- Сын — Азат Білялавіч Сулееў (1930—1997) — цюрколаг (перакладчык з казахскай на рускую)
Дзеці ў шлюбе з Фацімой Габітавай правіць
- Дачка — Умут Жансугурава (1933—1997), урач. У шлюбе з Абдулахі Карсакбаевым мела сына Нурлана (1958—1985)
- Дачка — Ільфа Жансугурава-Жандосава (1935—2024) — педагог, выкладчыца нямецкай мовы, былы прэзідэнт фонду Ільяса Жансугурава. У шлюбе з Санджарам Джандасавым мела дачок — Ажар, Дзінар, Жанар, Фаціму і сына Кенена.
- Сын — Булат Ільясавіч Габітаў-Жангусураў (1937—2004) — вядомы казахстанскі кінадраматург. Быў двойчы жанаты. У першым шлюбе нарадзілася дачка Джаміля (1958), а ў другім Лейла (1967) і Уміль (1971)[5][6]
Зноскі
- ↑ а б в Святослав Антонов. Путь Ильяса: история жизни поэта Жансугурова ♡. Vox Populi (8 кастрычніка 2015). Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2016. Праверана 8 кастрычніка 2015.
- ↑ Каталог РНБ. Архівавана з першакрыніцы 25 мая 2019. Праверана 25 мая 2019.
- ↑ Ильяс Джансугуров. Творчество, судьба, трагедия. Фонд Ильяса Джансугурова. Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2016. Праверана 8 кастрычніка 2015.
- ↑ Фатима Габитова: Жизнь — легенда | Номад | 26.10.2010 | версия для печати(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 3 лістапада 2011.
- ↑ Зайтуна КДРАЛИНА. Сын поэта — Культура — Рубрики журнала — Проза, поэзия, критика… — Простор
- ↑ [1]
Літаратура правіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).