Дамамерычы

Дамамерычы
Краіна	Беларусь
Вобласць	Магілёўская
Раён	Клімавіцкі
Сельсавет	Дамамерыцкі
Каардынаты	53°42′46″ пн. ш. 31°57′47″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1604
Вышыня цэнтра	168 м
Насельніцтва	82 чалавек (2020)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2244
Аўтамабільны код	6
	Дамамерычы на Вікісховішчы

Дама́мерычы^[2] (трансліт.: Damamieryčy, руск.: Домамеричи) — вёска ў Клімавіцкім раёне Магілёўскай вобласці Беларусі, на рацэ Сасноўцы. Уваходзіць у склад Дамамерыцкага сельсавета. Знаходзіцца за 14 км на поўнач ад Клімавічаў, за 16 км ад чыгуначнай станцыі Клімавічы (лінія Орша — Унеча), на аўтамабільнай дарозе Р42 Звянчатка — Івацэвічы^[3].

Гісторыя правіць

У крыніцах вядома з 1604 года як дзяржаўная ўласнасць у Крычаўскай воласці Вялікага Княства Літоўскага. У 1724 годзе — ўладанне Радзівілаў, уваходзіла ў Крычаўскае староства. У 1737 годзе была пабудавана драўляная царква, меліся карчма і млын.

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе вёска апынулася ў Крычаўскім старостве Клімавіцкага павета Магілёўскай губерні Расійскай імперыі. На той час у паселішчы, якое было ўласнасцю памешчыка, існавалі вадзяны млын, сукнавальня і царква. Вяскоўцы займаліся апрацоўкай і падрыхтоўкай да прадзення пянькі і кудзелі^[4].

Станам на 1785 год, у Дамамерычах дзейнічаў бровар, на якім у 1819 годзе працавала 8 чалавек. Гаспадар маёнтка ў 1845 годзе валодаў 3119 дзесяцінамі зямлі, вадзяным млыном, броварам і крупарушняй, у 1858 годзе — карчмой. У 1864 годзе адкрылася народнае вучылішча, дзе ў 1889 годзе навучаліся 39 хлопчыкаў і 1 дзяўчынка. У 1872 годзе з’явілася яшчэ адна крупарушня, прадукцыя якой збольшага вывозілася ў Рослаўль^[4].

У 1881—1905 гадах ва ўрочышчы Асінаўка, непадалёку ад вёскі, дзейнічала Асінаўская шкляная мануфактура^[5]. Акрамя таго, 88 рабочых працавалі на цагельні, якая ў 1883 годзе выпусціла цэглы на 72.3 тысяч рублёў^[6]. У 1884 годзе ў Дамамерычы з Клімавічаў была пераведзена бальніца. На той час у вёсцы штогод 9 мая праводзіліся кірмашы.

Па выніках перапісу 1897 года, у сяле працавалі бальніца, заезны і піцейны дамы, кузня, паштовая станцыя і хлебазапасны магазін. Двойчы на год праводзіліся кірмашы. Побач быў аднайменны фальварак, дзе існаваў вадзяны млын. У 1909 годзе ў вёсцы адкрылася паштовае аддзяленне.

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Дамамерычы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, яны ўвайшлі ў склад БССР. 16 студзеня вёска апынулася ў складзе РСФСР, дзе 26 красавіка таго ж года яна ўвайшла ў Клімавіцкі павет Гомельскай губерні.

У выніку першага ўзбуйнення БССР Дамамерычы вярнулі БССР, дзе 20 жніўня 1924 года яны сталі цэнтрам сельсавета ў Клімавіцкім раёне Калінінскай (у 1927—1930 гадах — Магілёўскай) акругі, з 20 лютага 1938 года — Магілёўскай вобласці.

У 1924 годзе замест культурна-асветніцкага гуртка ў вёсцы адкрылася хата-чытальня. 12 кастрычніка 1930 года быў арганізаваны калгас «Барацьба», які ў 1932 годзе аб’ядноўваў 110 гаспадарак, 622 га ворыва і абслугоўваўся Клімавіцкай МТС. Дзейнічалі вадзяны млын, кузня, урачэбная амбулаторыя.

З сярэдзіны жніўня 1941 да 28 верасня 1943 года Дамамерычы былі пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1943 года нацысты спалілі вёску і забілі 10 жыхароў^[4]. На могілках у брацкай магіле пахаваны вяскоўцы, якія загінулі на франтах вайны.

Пасля вайны паселішча аднавілася і ў 1950 годзе далучылася да калгаса імя М. І. Калініна. У 1980-я гады ў вёсцы існавалі бібліятэка з фондам больш за 10400 кніг, крама, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт і ферма буйной рагатай жывёлы.

У канцы 2000-х гадоў у вёсцы дзейнічалі ўжо толькі крама, бібліятэка і аддзяленне сувязі. У 2010 годзе цэнтр Дамамерыцкага сельсавета быў перанесены з Дамамерычаў у Палошкава, пры гэтым яго назва не змянілася.

Насельніцтва правіць

XVIII стагоддзе: 1747 год — 40 двароў; 1779 год — 47 двароў, 301 жыхар; 1785 год — 56 двароў, 391 жыхар.
XIX стагоддзе: 1858 год — 99 рэвізскіх душ; 1884 год — 43 двары, 304 жыхары; 1897 год — 73 двары, 515 жыхароў у вёсцы Дамамерычах, 1 двор, 16 жыхароў у фальварку Дамамерычах.
XX стагоддзе: 1909 год — 73 двары, 487 жыхароў у вёсцы, 1 двор, 23 жыхары ў фальварку; 1926 год — 116 двароў, 663 жыхары; 1940 год — 88 двароў, 433 жыхары; 1986 год — 215 двароў, 84 жыхароў; 1997 год — 88 двароў, 151 жыхар^[3].
XXI стагоддзе: 2007 год — 52 двары, 95 жыхароў; 2009 год — 88 жыхароў^[7]; 2020 год — 40 двароў, 82 жыхары^[1].

Забудова правіць

Вёска складаецца з дзвюх вуліц — адна працяглая, амаль мерыдыяльнай арыентацыі, другая кароткая, арыентаваная з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Забудавана шчыльна традыцыйнымі сялянскімі хатамі. Гаспадарчы комплекс размешчаны на паўночна-заходняй ускраіне вёскі^[4].

Славутасці правіць

Будынак былой паштовай станцыі (сярэдзіна XIX стагоддзя).
Брацкая магіла савецкіх воінаў^[3].

Зноскі правіць

↑ ^а ^б Сельскія Саветы дэпутатаў Клімавіцкага раёна (руск.). Клімавіцкі раённы выканаўчы камітэт (1 студзеня 2020). Праверана 21 ліпеня 2020.
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Дама́меравічы
↑ ^а ^б ^в БелЭн 1998.
↑ ^а ^б ^в ^г Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — С. 93—94
↑ Асінаўская шкляная мануфактура // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).
↑ Прамысловасць Клімавіцкага раёна (бел.)(недаступная спасылка). Магілёўская абласная бібліятэка. Архівавана з першакрыніцы 16 чэрвеня 2019. Праверана 21 ліпеня 2020.
↑ Насельніцтва Магілёўскай вобласці па выніках перапісу 2009 года (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2018. Праверана 21 ліпеня 2020.

Літаратура правіць

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 24. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 592 с.: іл. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0440-2. — С. 93—94.

Спасылкі правіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дамамерычы

[Klimavichy-1] а ^б Сельскія Саветы дэпутатаў Клімавіцкага раёна (руск.). Клімавіцкі раённы выканаўчы камітэт (1 студзеня 2020). Праверана 21 ліпеня 2020.

[2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Дама́меравічы

[FOOTNOTEБелЭн1998-3] а ^б ^в БелЭн 1998.

[gvb-4] а ^б ^в ^г Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — С. 93—94

[b2-5] Асінаўская шкляная мануфактура // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).

[6] Прамысловасць Клімавіцкага раёна (бел.)(недаступная спасылка). Магілёўская абласная бібліятэка. Архівавана з першакрыніцы 16 чэрвеня 2019. Праверана 21 ліпеня 2020.

[7] Насельніцтва Магілёўскай вобласці па выніках перапісу 2009 года (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2018. Праверана 21 ліпеня 2020.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]