Аляксандр Андрэевіч Карабкоў

Алякса́ндр Андрэ́евіч Карабко́ў (20 чэрвеня 1897 — 22 ліпеня 1941) — савецкі военачальнік, у пачатковы перыяд Вялікай Айчыннай вайны камандуючы 4-й арміяй, генерал-маёр. 22 ліпеня 1941 года расстраляны «за страту кіравання войскамі». Пасля смерці Сталіна быў рэабілітаваны «за адсутнасцю складу злачынства», адноўлены ў воінскім званні і правах на ўзнагароды (пасмяротна).

Аляксандр Андрэевіч Карабкоў
Дата нараджэння	20 чэрвеня 1897(1897-06-20)
Месца нараджэння	Пятроўск, Пятроўскі павет[d], Саратаўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	22 ліпеня 1941(1941-07-22) (44 гады)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Расстрэльны палігон «Камунарка»
Альма-матар	Ваенная акадэмія імя М. В. Фрунзэ
Грамадзянства	Расійская імперыя
Прыналежнасць	Расійская імперыя СССР
Род войскаў	пяхота
Званне	Генерал-маёр
Камандаваў	4-я армія
Бітвы/войны	Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды і званні	Медаль «XX гадоў Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі»

Біяграфія

Раннія гады

Аляксандр Андрэевіч Карабкоў нарадзіўся 20 чэрвеня 1897 года ў горадзе Пятроўске цяпер Саратаўскай вобласці. Рускі.

У царскай арміі — з 1915 года. У 1916 годзе скончыў Арэнбургскую школу Прапаршчыкаў. Падчас Першай сусветнай вайны камандаваў узводам на Паўднёва-Заходнім фронце. У Чырвонай Арміі — з жніўня 1918 года. Удзельнік Грамадзянскай вайны. У 1922 годзе скончыў Ваенную акадэмію імя М. В. Фрунзе. З 1924 года — камандзір стралковага палка, з 1931 года — начальнік штаба 95-й стралковай дывізіі.

Узлёт кар’еры

У 1936 годзе А. А. Карабкоў прызначаны камандзірам 100-й стралковай дывізіі, у маі 1939 года — камандзірам 16-га стралковага корпуса, а ў студзені 1941 года — камандуючым 4-й арміяй.

У сваіх успамінах начальнік, былы начальнік штаба 4-й арміі Л. М. Сандалаў пісаў:

… у гэты час прыбыў новы камандуючы 4-й арміяй генерал-маёр А. А. Карабкоў. Яго я ведаў даўно. Гэта быў вельмі дзейны камандзір, хутка прасоўваючыся па службовай лесвіцы і пакінуўшы ззаду многіх сваіх таварышаў па службе. У 1938 годзе ён камандаваў стралковай дывізіяй, з дывізіі «пайшоў на корпус», а да вясны 1941 года быў прызначаны камандуючым 4-й арміі.

Новы камандарм педантычна выконваў волю камандуючага акругай па размяшчэнні войскаў. Свайго пункту гледжання на гэты прадмет ён альбо не меў, альбо старанна хаваў яе.

Вялікая Айчынная вайна

Да моманту пачатку нямецкага ўварвання ў СССР 4-я армія РСЧА пад камандаваннем Карабкова (28 стралковы корпус (2 стралковыя дывізіі), 14 мехкорпус (2 танкавыя і 1 матарызаваная дывізіі)), дзве асобныя стралковыя дывізіі (49 і 75 сд) і часткі) размяшчалася ў раёне Брэста са штабам у г. Кобрын. У Брэсцкай крэпасці як асноўным казарменным фондзе арміі яшчэ з 1939 года дыслакаваліся 6 і 42 сд, на поўдзень ад Брэста ў ваенным гарадку — танкавыя дывізіі мехкорпуса, тады як механізаваная дывізія знаходзілася бліжэй да Кобрыну. На стыку з 10-й арміяй (правы фланг) па Плану прыкрыцця павінна была разгортвацца 13-я армія (штаб — у Бельску), аднак да 22 чэрвеня, штаб арміі ў ППД не з’явіўся, а асобныя часткі будучага фарміравання знаходзіліся ў раёне Мінска і нават на ўсход ад яго.

У аператыўным падначаленні арміі знаходзіла змешаная авіяцыйная дывізія, часці Брэсцкага ўмацаванага раёна. На левым флангу з арміяй ажыццяўляла ўзаемадзеянне Пінская ваенная флатылія.

Вясной 1941 года часткі 4 арміі прымалі ўдзел у шэрагу ваенных вучэнняў рознага ўзроўню (ад палкавога да дывізіённага). Вучэнні насілі ярка выяўленыя наступальны характар і звязваліся з прарывам абароны праціўніка, яго умацаванай паласы і уводам у прарыў частак мехкорпуса.

Камандаванне арміі неаднаразова падымала пытанне аб вывадзе большай часткі падраздзяленняў з крэпасці, дзе акрамя ваенных часцей знаходзіліся часткі пагранічных войскаў, канвойныя часткі НКУС, а таксама рамонтныя і тылавыя падраздзяленні, уключаючы акруговы шпіталь. З той жа просьбай неаднаразова выступала камандаванне акругай, накіроўваючы адпаведныя просьбы ў НКА і Генеральны штаб (ППД па склаўшайся да пачатку 40-х гадоў практыцы вызначала цэнтральнае кіраўніцтва РСЧА), паказваючы, што такая дыслакацыя можа апынуцца пасткай для ўсіх часцей у крэпасці, аднак да другой паловы чэрвеня сітуацыя заставалася без змяненняў.

22 чэрвеня 1941 года армія падвергнулася ўдару 2-й танкавай групы вермахта (камандуючы — Гейнц Гудэрыян), падтрыманай агульным наступленнем 9-й арміі вермахта. Два нямецкіх матарызаваных корпуса фарсіравалі раку Заходні Буг на поўнач і на поўдзень ад Брэста. Часткі 4-й арміі, якія размяшчаліся ў Брэсце і ваенных гарадках вакол Брэста, былі блакаваныя і разгромленыя на працягу некалькіх гадзін: 7:00 22 чэрвеня Брэст быў захоплены праціўнікам. Армія была адкінутая за лінію Кобрына.

23 чэрвеня 4-я армія, у адпаведнасці з «Дырэктывай № 3» НКА СССР, нанесла ўдар сіламі 14-га мехкорпуса і 28-га стралковага корпуса. Аднак гэтыя дзеянні поспеху не мелі. 24 чэрвеня нямецкія ўдарныя часці выйшлі да Пружанаў і Ружанаў, разгортваючы ўдар на Слонім і Баранавічы, а 4 армія спыніла сваё існаванне як адзіная арганізаваная адзінка — бой з праціўнікам цяпер на розных напрамках вялі разрозненыя часці, часта з розных падраздзяленняў. Штаб арміі хоць і падтрымліваў сувязь з фронтам, ужо не мог арганізаваць ўстойлівы супраціў, як не мог арганізаваць і планамерны адыход і вывад тэхнікі. Велізарная маса войскаў, якія страцілі кіраванне і камандзіраў, адкачвалася на ўсход па шашы на Мінск і Слуцк. Тым не менш, штаб не спыніў свайго існавання і не растварыўся на дробныя групы ў прыпяцкіх лясах, імкнучыся пры адыходзе арганізоўваць бязладна адступаючыя часткі. Камандаваннем фронту арміі былі падпарадкаваныя 55-я і 155-я стралковыя дывізіі, затым зводны атрад 47-га стралковага корпуса, аднак гэтыя часці ўступалі ў бой разрознена, па адзіночцы і таму не маглі ўжо змяніць агульнай катастрафічнай карціны.

25 чэрвеня камандаванне фронтам аддала загад аб агульным адыходзе за лінію Слонім-Пінск на раку Шчара, каб пазбегнуць акружэння размешчаных на захад часцей і злучэнняў, перш за ўсё, 10 і 3 армій. Аднак у гэты ж дзень кальцо ў раёне Баранавічаў замкнулася — 2 танкавая група здзейсніла прарыў на поўнач, разгортваючы далейшы марш на ўсход і паўночны ўсход па шашы на Мінск і Слуцк. Нямецкія матарызаваныя карпусы працягнулі наступ: 26 чэрвеня правае крыло праціўніка заняла Слуцк, 28 чэрвеня — Бабруйск. 28 чэрвеня паў Мінск, замыкаючы другое кальцо акружэння.

29 чэрвеня — 1 ліпеня разрозненыя часці 4 арміі пачалі выходзіць з акружэння ў раёне Дняпра, на поўдзень ад Магілёва. Разам з імі выйшаў і штаба арміі на чале з камандармам.

2 ліпеня 1941 года 4-я армія была перададзена ў аператыўнае падпарадкаванне 21-й арміі, якая размяшчалася ў той момант у раёне Гомеля, затым выведзена ў другі эшалон фронту. 8 ліпеня А. А. Карабкоў быў адхілены ад камандавання і арыштаваны.

Гібель

Гл. таксама: Д. Р. Паўлаў, У. Я. Клімаўскіх і А. Ц. Грыгор’еў

Кіраўніцтва СССР усклала адказнасць за катастрофу на камандаванне Заходняга фронту. Быў арыштаваны камандуючы фронтам Д. Р. Паўлаў і іншыя генералы. Пасля нядоўгага следства ўсе яны былі расстраляныя.

У гэтую групу патрапіў і Карабкоў. 22 ліпеня 1941 года Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР ён быў прызнаны вінаватым па артыкуле 93-17б і 193-20б КК РСФСР — «халатнасць» і «невыкананне сваіх службовых абавязкаў», пазбаўлены воінскага звання, узнагарод і прысуджаны да смяротнага пакарання. Расстраляны ў той жа дзень.

Рэабілітацыя

Летам 1956 года генерал-палкоўнік Л. М. Сандалаў адправіў на імя генерала арміі У. В. Курасава ліст:

Чаму быў арыштаваны і адданы суду менавіта камандуючы 4-й Арміі Карабкоў, армія якога, хоць і панесла вялізныя страты, але ўсё ж працягвала існаваць і не страчвала сувязі са штабам Заходняга фронту? Да канца чэрвеня 1941 года быў прызначаны па разверстке для адданя суду ад Заходняга фронту адзін камандарм, але ў наяўнасці быў толькі камандарм 4-й арміі. Камандуючыя 3-й і 10-й арміямі знаходзіліся ў гэтыя дні невядома дзе і з імі сувязі не было. Гэта і вызначыла лёс Карабкова. У асобе генерала Карабкова мы страцілі тады добрага камандарма, які, я мяркую, стаў бы пасля ў шарэнгу лепшых камандармаў Чырвонай арміі. Генерала Карабкова рэабілітаваць варта ў першую чаргу.

31 ліпеня 1957 года А. А. Карабкоў быў пасмяротна рэабілітаваны «за адсутнасцю складу злачынства», адноўлены ў воінскім званні і правах на ўзнагароды.

Узнагароды

• ордэн Чырвонага Сцяга
• медаль «XX гадоў РСЧА»
• ганаровая зброя

Гл. таксама

• Дзмітрый Рыгоравіч Паўлаў
• Уладзімір Яфімавіч Клімаўскіх
• Андрэй Цярэнцьевіч Грыгор’еў

Літаратура

• Коллектив авторов Великая Отечественная. Командармы. Военный биографический словарь / Под общей ред. М. Г. Вожакина. — М.; Жуковский: Кучково поле, 2005. — С. 102—103. — ISBN 5-86090-113-5.
• Черушев Н. С., Черушев Ю. Н. Расстрелянная элита РККА (командармы 1-го и 2-го рангов, комкоры, комдивы и им равные): 1937—1941. Биографический словарь. — М.: Кучково поле; Мегаполис, 2012. — С. 458—459. — 496 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-9950-0217-8.