Ананімны інтэрнацыянал

Ананімны інтэрнацыянал (ці «Шалтай-Балтай») — хакерская групоўка, якая праславілася публікацыяй дакументаў для ўнутранага карыстання па ўнутранай палітыцы РФ, а таксама асабістай паштовай перапіскі, якая належыць членам ўрада і шэрагу дэпутатаў. Група спецыялізавалася на перахопе перапіскі і узломе акаўнтаў высокапастаўленых чыноўнікаў, буйных фірмаў і СМІ і далейшай продажы праз інтэрнэт атрыманых дадзеных.

Ананімны інтэрнацыянал
Шалтай-Балтай
Тып арганізацыі	Хакеры, Інтэрнэт-актывізм
Заснаванне
Дата заснавання	31 снежня 2013 (першая актыўнасць)
b0ltay.blogspot.com.by

Вялі уласны блог «Шалтай-Балтай», куды выкладвалі вынікі сваёй працы. За 15 месяцаў існавання блога аўтары Shaltay Boltay выпусцілі на розных пляцоўках 75 публікацый (дакументаў і фатаграфій), якія змяшчаюць кампраметуючую інфармацыю аб дзейнасці расейскіх чыноўнікаў і палітыкаў.

У канцы кастрычніка 2016 быў арыштаваны Уладзімір Анікееў, вядомы пад псеўданім «Льюіс», які лічыцца арганізатарам групы. Анікееву прад'яўлена абвінавачаньне ў неправамерным дасяге да камп'ютарнай інфармацыі. Акрамя Анікеева, затрыманы яшчэ пяць чалавек, сярод іх адзін з кіраўнікоў Цэнтра Інфармацыйнай Бяспекі ФСБ Сяргей Міхайлаў і яго намеснік Дзмітрый Дакучаеў, а таксама былы кіраўнік аддзела расследаванняў камп'ютэрных інцыдэнтаў «Лабараторыі Касперскага» Руслан Стаянаў.

Метады працы

Першапачаткова група досыць доўга выкладвала матэрыялы бясплатна, затым пачаўшы іх продаж, сумесна з інтэрнэт-біржай Joker.buzz. Да восені 2016 года аб'ём продажаў склаў каля двух мільёнаў даляраў, якія пайшлі на падтрымку інфраструктуры «Ананімнага інтэрнацыяналу».

Дзейнасць

2013 год

Па словах удзельнікаў «Ананімнага інтэрнацыяналу», яшчэ да выхаду ў публічнае поле група займалася здабычай і продажам дадзеных.

Упершыню група праявіла сябе 31 снежня 2013 года, калі апублікавала тэкст навагодняга звароту прэзідэнта РФ Уладзіміра Пуціна, прычым не першапачатковага варыянту (загадзя запісанага ля сцен Крамля), а зачытанага ім з Далёкага Усходу, куды ён прыбыў дапамагчы пацярпеламу ад стыхійнага бедства мясцоваму насельніцтву. Аб самім звароце шырокай публіцы тады вядома не было, і ў выніку часткі рэгіёнаў РФ паказалі «традыцыйны» запіс, а іншым — прамую гаворку прэзідэнта з Хабараўска, пазней прэс-сакратар Пуціна Дзмітрый Пяскоў растлумачыў гэта тэхнічнай недапрацоўкай.

2014 год

У траўні 2014 года група выклала серыю лістоў розных чыноўнікаў, якія лябіруюць інтарэсы камбіната харчавання «Канкорд», саўладальнік якога Яўген Прыгожын, па дадзеных хакераў, актыўна займаецца палітыкай, а яго структуры — «сачэннем і арганізацыяй правакацый супраць апазіцыянераў і СМІ» пры дапамозе «Агенцтва інтэрнэт-даследаванняў». У перапісцы супрацоўнікаў агенцтва Дзяніса і Ігара Асадчых трымалі справаздачу па інфармацыйнаму праекту з навінавымі парталамі і сацыяльнымі сеткамі, у тэксце загадвалася акцэнтаваць увагу на ваеннай і палітычнай моцы Расеі ў сусветным прасторы «для з'яўлення панічнага страху перад Расеяй як перад самай магутнай сусветнай дзяржавай».

У сярэдзіне ліпеня «Ананімным інтэрнацыяналам» былі выкладзеныя ў адкрыты дасяг электронныя лісты са скрыні на gmail, які нібыта належыць віцэ-прэм'еру РФ Аркадзю Дварковічу. У дадатку да дадзеных лістах ёсць файлы з інфармацыяй аб рэструктурызацыі «Мечела», «падаткавага манеўры» ў нафтавай галіне, прапанаванае Міністэрствам фінансаў, і іншыя дадзеныя.

У верасні 2014 года група выклала ў сетку два архіва з ўнутранымі дакументамі і перапіскай з 5 лютага 2014 года па 23 верасня 2014 года, якая нібыта належаць супрацоўніку ААТ «Маскоўскія інфармацыйныя тэхналогіі» (МІТ) Антону Бушуеву. Сама кампанія звязана з мэрыяй Масквы і спецыялізуецца на інфармацыйна-аналітычным суправаджэнні працы сталічных уладаў. Паводле гэтых дадзеных, МІТ рэгулярна размяшчае праплочаныя матэрыялы, без якіх-небудзь паметак аб іх рэкламным характары ў агульным у 23 выданнях, сярод якіх ёсць і агульнарасійскія: «Аргументы и факты», «Новые вести», «Известия», «Труд», «Собеседник», «Литературная газета», «Комсомольская правда», «Росбалт», «Независимая газета», «Российская газета», «Мой район», «Версия», а таксама шэраг электроных выданняў. Частку заказных матэрыялаў была прысвечана выбарам Мэра Масквы ў 2013 годзе і выбарам у Масгардуму, пры гэтым некаторыя з гэтых навін былі ў перапісцы супрацоўнікаў МІТ яшчэ да іх публікацыі ў названых СМІ. Па ацэнцы інтэрнэт-выдання «Insider», размяшчэнне праплачаных матэрыялаў пад выглядам журналісцкіх артыкулаў трактуецца КК РФ як «махлярства», з улікам выдзеленых сум — махлярства ў асабліва буйных памерах. У РБК было пачата ўнутранае расследаванне з нагоды таго, што іх супрацоўнік у працоўны час і з рабочай пошты мог займацца размяшчэннем рэкламна-інфармацыйных матэрыялаў на іншых пляцоўках.

14 жніўня 2014 года Twitter-акаўнт прэм'ер-міністра РФ Дзмітрыя Мядзведзева ў Twitter быў узламаны. Адказнасць за гэта ўзялі прадстаўнікі «Ананімнага інтэрнацыяналу», якія таксама далі адрас асабістага акаўнта Мядзведзева ў Twitter, які выкарыстоўваецца ім для чытання. Там прэм'ер падпісаны на галоўнага рэдактара тэлеканала Russia Today Маргарыту Сіманьян, пісьменніка Сяргея Мінаева, акаўнт прэс-цэнтра Міхаіла Хадаркоўскага, апазіцыянера Аляксея Навальнага, былога кіраўніка Мінфіна Аляксея Кудрына, віцэ-прэм'ера Аркадзя Дварковіча, журналіста Алега Кашына, гумарыстаў Гарыка Харламава, Міхаіла Галусцяна і Паўла Волю, галоўнага рэдактара радыёстанцыі «Эхо Москвы» Аляксея Венядзіктава, бізнэсоўца Міхаіла Прохарава, дэпутата Дзярждумы Аляксандра Хінштэйна, лідара ЛДПР Уладзіміра Жырыноўскага. У самога акаўнта, зарэгістраванага ў чэрвені 2010 года, усяго 187 чытачоў, у ліку адзіных пяці твітаў ёсць запіс «Рашэбнік зборніка задач па фізіцы аўтары гладкоў исачэнкава луцэвіч слесар» са спасылкай на рэсурс, які Twitter настойліва не рэкамендуе адкрываць. Аўтары блога Shaltay Boltay заявілі аб тым, што ўзламалі акаўнты шэрагу расейскіх чыноўнікаў, і Мядзведзеў — не самая важная постаць у нашай «скарбоначцы».

У канцы кастрычніка была апублікавана перапіска, адной з бакоў якой нібыта з'яўляецца кіраўнік сакратарыята першага віцэ-прэм'ера Ігара Шувалава Юрый Газаран. У матэрыялах апісана сітуацыя ў расійскай банкаўскай сістэме, у тым ліку ў асобных крэдытных арганізацыях, з ацэнкай «катастрафічная». Прадстаўнік сакратарыята Шувалава адмовіўся ад каментароў, не пацвердзіўшы і не аспрэчыўшы сапраўднасць перапіскі.

У канцы снежня «Шалтай-Балтай» апублікаваў лісты, якія, як сцвярджаецца, былі выяўлены ў электроннай пошце намесніка начальніка кіравання ўнутранай палітыкі адміністрацыі прэзідэнта Цімура Пракапенкі са снежня 2013-га па сакавік 2014-га. Большая частка складаецца са спасылак на паведамленні ў розных выданнях і блогах, справаздачы «аб сітуацыі ў інтэрнэце», маніторынг упамінаемасці ў СМІ Вячаслава Валодзіна. Таксама меркаваныя супрацоўнікі ўпраўлення ўнутранай палітыкі Адміністрацыі прэзыдэнта Расеі адсочвалі дзеянні апазіцыянера Аляксея Навальнага ў інтэрнэце, рыхтавалі занатоўкі аб рэдакцыйнай палітыцы незалежных выданняў, з абсалютнай сур'ёзнасцю вывучалі здзеклівыя твіты і дэматыватары звычайных карыстальнікаў сацыяльных сетак і абмяркоўвалі магчымасць блакавання непажаданых рэсурсаў.

2015 год

У канцы студзеня група выставіла на продаж перапіску прэс-сакратара прэм'ер-міністра Дзмітрыя Мядзведзева Наталлі Цімаковай. На сайце «Міжнароднай біржы сакрэтнай інфармацыі» лот з амаль 500 паведамленняў, якія датуюцца 2004-2015 гадамі, прапаноўвалася купіць за 150 біткойнаў (гэтая сума эквівалентная прыкладна $35000). Аўкцыён павінен быў ісці на працягу 8 дзён — з 22 па 30 студзеня ўключна, у анатацыі былі выкладзеныя некалькі лістоў Цімаковай.

31 сакавіка 2015 года група выклала для вольнага спампоўкі СМС-перапіску за 2011-2014 гады намесніка кіраўніка Упраўлення Прэзідэнта Расійскай Федэрацыі па ўнутранай палітыцы Цімура Пракапенкі. У перапісцы прысутнічаюць спробы чыноўніка ўздзейнічаць на многія вядомыя СМІ («Газету.ру», «Коммерсантъ», «Слон», «Лунту.ру», «РБК», «КП», «Росбалт», «Фонтанка.ру», «Бизнес FM», «Metro») праз членаў іх рэдакцый, а таксама абмеркаванне з кіраўніцтвам Раскамнагляду мэтаў далейшых блакаванняў, што сведчыць аб поўнай афіляванасці ведамства з адміністрацыяй прэзідэнта. Сапраўднасць перапіскі пацвердзілі некалькі яе магчымых фігурантаў: генеральны дырэктар РБК Мікалай Молибог і кіраўнік холдынгу «News Media» Арам Габрэлянаў.

16 красавіка была апублікаваная перапіска, якая належала, па словах хакераў, кіраўніку Раскамнагляду Аляксандру Жарову. У ёй утрымліваюцца лісты ад бізнэсоўца Канстанціна Малафеева (лабіраваў ўключэнне тэлеканала «Спас» ў другі мультыплекс лічбавага эфірнага тэлевяшчання) і Міхаіла Ксянзова. Асаблівая ўвага нададзена перапісцы генеральнага дырэктара радыёстанцыі «Эхо Москвы» Міхаіла Дзёміна, у якой ён абмяркоўваў апытанні на сайце радыёстанцыі, ўзгадненне публікуюцца блогаў, асобнай рэкламы і тэкстаў, пазбаўленне ліцэнзіі пецярбургскага «Эха», памер бюджэту станцыі і невыкананне дамоўленасцяў аб зарплаце, а таксама ўзгадненне промаролікаў «Антыкрызіснага маршу» з удзелам Барыса Нямцова і Міхаіла Касьянава.

У снежні 2015 года ў сваім твітэры «Шалтай-балтай» апублікаваў скрыншоты дакументаў, якія па іх словах ўяўляюць сабой інструкцыю па «сліву» пратэсту дальнабойшчыкаў супраць сістэмы «Платон». Асноўнай заданнем у ім паказаны адкол максімальнай колькасці прыхільнікаў, што дазволіць «звесці астаніх да ўзроўню дробнай групы, якая не прадстаўляе пагрозы ні для грамадства і ўлады, ні цікавасці для СМІ».

2016 год

У красавіку хакеры абвясцілі аб узломе і крадзяжы змесціва дзьвух паштовых скрынь і перапіскі ў WhatsApp тэлевядоўцы Дзмітрыя Кісялёва, якое было выстаўлена на аўкцыён да 15 траўня. Ахоплены перыяд з 2009 па 2016 год з агульным аб'ёмам інфармацыі ў 11 гігабайт, адзін з выкарыстоўваных акаўнтаў быў зарэгістраваны на жонку журналіста Марыю. Тэматыка ў асноўным прысвечана праектам «Россия Сегодня», таксама ў масіве ёсць дадзеныя аб фінансах і актывах (сярод якіх — купля элітнай кватэры ў 204 квадратных метраў на Каляровым бульвары за 162 мільёна рублёў у лютым 2014 года), аспрэчванне ўведзеных ЕЗ персанальных санкцый, купля гатовай дыпломнай працы і прафесійных навукоўцаў артыкулаў для жонкі. Сярод суразмоўцаў журналіста апынуліся загадчыца сектара сацыяльнай філасофіі Інстытута філасофіі РАН Валянціна Фядотава (на платнай аснове пішучая тэксты вядучага), эканаміст Мікіта Крычаўскі, медыяменеджар Арам Габрэлянаў, пранкер Ваван, міністр культуры Уладзімір Мядзінскі.

У канцы чэрвеня была апублікавана частка перапіскі Арама Габрэлянава, дзе ён абмяркоўвае палітыку выдання, наём супрацоўнікаў і розныя публікацыі. Поўны архіў з фатаздымкамі і відэа хакеры выставілі на аўкцыён, стартавая цана склала 10 биткойнаў (6825 даляраў), выкуп без торга — 100 біткойнаў. Габрэлянаў заявіў аб частковай фальсіфікацыі перапіскі, пры гэтым абвясціўшы ўзнагароду ў 1000 биткойнаў (682 тысячы даляраў) за звесткі аб хакерах. Пакупнік масіва дадзеных надалей дазволіў ажыццявіць яго частковую публікацыю. Паводле публікацыям групы, выданне Life і Вести публікуюць заказныя матэрыялы і займаліся фальсіфікацыяй дадзеных. Акрамя гэтага, у рэдакцыйную палітыку «Известий» актыўна ўмешваецца першы намеснік кіраўніка Адміністрацыі прэзідэнта Аляксей Громаў — наўпрост і праз кіраўнікоў (якія надалей публікаваліся як аўтарскія матэрыялы, у прыватнасці — намесніка галоўнага рэдактара Барыса Мяжуева).

Блакаванні

23 ліпеня 2014 года блог «Шалтай Балтай» апынуўся ў рэестры забароненых сайтаў, які вядзе Раскамнагляд. Прычынай гэтага стаў развязак Смольніцкага раёнага суда Санкт-Пецярбурга аб задавальненні пазову грамадзяніна РФ Ігара Асадчага аб прызнанні інфармацыі на дадзеным сайце забароненай да распаўсюджванню згодна з законам «Аб персанальных дадзеных», па якому гэтая інфармацыя павінна быць выдаленая. Хостынг-правайдэр не адказаў на апавяшчэнне Раскамнагляду аб выдаленні, і служба накіравала аператарам сувязі прадпісанне аб блакаванні блога. Самі аўтары расцанілі блакаванне як «дармовы піяр ад Раскамнагляду», звязаўшы яе з публікацыяй дадзеных аб палітычнай дзейнасці кампаніі «Конкорд».

Па стане на канец сакавіка 2015 года ні ў адным з сілавых ведамстваў РФ дзейнасць «Ананімнага інтэрнацыяналу» не выклікала цікавасці.

Затрыманні

У канцы кастрычніка 2016 быў арыштаваны журналіст Уладзімір Анікееў, вядомы пад псеўданімам «Льюіс», які лічыцца арганізатарам групоўкі. Аднак набыткам грамадскасці гэта стала толькі ў апошніх ліках студзеня, пасля таго як некалькі буйных расейскіх СМІ распаўсюдзілі інфармацыю пра інцыдэнт. У прыватнасці, па паведамленні агенцтва «Росбалт», расійскімі спецслужбамі была ўжытая старая схема, адпрацаваная ў СССР і Расеі яшчэ з часоў вядомай «Аперацыі „Трэст“». Аперацыю правялі ў піцерскім аэрапорце пасля таго, як Анікееў прыляцеў з Украіны. Знаходзячыся там, як мяркуе следства, Льюіс размясціў на сайце «Киберхунта» перапіску памочніка расійскага прэзідэнта Уладзіслава Суркова, якая празліла святло на некаторыя аспекты расійскай палітыкі ў дачыненні Украіны. Уцечка менавіта гэтай інфармацыі сур'ёзна ўсхвалявала спецслужбы — прычым не толькі ФСБ, але і ФСА.

Анікеева даставілі ў Маскву, дзе Следчае ўпраўленне ФСБ прад'явіла яму абвінавачванне за неправамерны дасяг да кампъютарнай інфармацыі, здзейснены групай асоб па папярэдняй змове або арганізаванай групай (ч. 3 арт. 272 КК РФ). Фігурант па хадайніцтве следства быў узяты пад варту 9 лістапада 2016 года. Пастановай ад 28 снежня 2016 мера стрымання ў выглядзе ўтрымання пад вартай у дачыненні да Анікеева была падоўжана да 8 сакавіка 2017 года.

У сваіх сведчаннях арыштаваны Анікееў згадваў супрацоўніка Цэнтра інфармбяспекі ФСБ Сяргея Міхайлава. Яму, па дадзеных крыніцы «Росбалта», яшчэ ў пачатку года даручылі папрацаваць з групоўкай «Шалтай-Балтай». У выніку групоўка была вылічана, пасля чаго куратарам хакераў стаў Міхайлаў. З лета ён нібыта самастойна падаваў кантэнт для публікацыі — у асноўным, перапіска дзяржслужачых, не ўяўляе асаблівай «небяспекі». Аднак пасля таго, як у сетку выцякла перапіска Суркова, гэта перапоўніла чашу цярпення ФСБ, — заключае крыніца агенцтва.

У снежні 2016 былі затрыманыя Міхайлаў і яго «правая рука» — супрацоўнік ЦІБ, Дзмітрый Дакучаеў, які да вярбоўкі ФСБ быў вядомым хакерам па мянушцы Forb. Суд прыняў рашэнне аб іх арэшце. Таксама быў затрыманы кіраўнік аддзела расследаванняў камп'ютарных інцыдэнтаў «Лабараторыі Касперскага» Руслан Стаянаў.

Дадзеная інфармацыя ўскосна пацвярджае раней распаўсюджаную украінскім выданнем «Информнапалм» версію, што прычыну гучных арыштаў спецыялістаў па інтэрнэт бяспекі ў рамках аперацыі, ужо якая атрымала неафіцыйную назву «справа айцішнікаў», трэба шукаць ва ўзломе пошты Суркова. Гэтую ж гіпотэзу (у ліку некалькіх іншых версій) у гутарцы з карэспандэнтам «Рускага Манітора» агучвае і вядомы расейскі палітык Ілля Панамароў.

Акрамя Анікеева, фігурантамі крымінальнай справы апынуліся яшчэ пяць чалавек, сярод іх адзін з кіраўнікоў Цэнтра інфармацыйнай бяспекі ФСБ Сяргей Міхайлаў і яго намеснік Дзмітрый Дакучаеў, а таксама былы кіраўнік аддзела расследаванняў камп'ютарных інцыдэнтаў «Лабараторыі Касперскага» Руслан Стаянаў (па звестках крыніцы «Интерфакса» — Дакучаяву і Стаянаву інкрымінуецца дзяржаўная здрада, група «Шалтай-Балтай» і яе лідар Уладзімір Анікееў, па словах адваката Івана Паўлава, якія не маюць стасункі да гэтай справы).

У ліпені 2017 года Анікееў быў прысуджаны да двух гадоў калоніі пасля угоды са следствам. Паводле яго адваката, пры допыце ў ФСБ той прызнаў частковую фальсіфікацыю перепісак Наталлі Цімаковай, Дзмітрыя Кісялёва, Цімура Пракапенкі, Андрэя Белавусава і Яўгена Кіслякова (у чым менавіта фальсіфікацыя  складаецца — невядома).

Спасылкі

• @b0ltai ў Twitter.
• Max Seddon. Down The Rabbit Hole With russia's Mysterious Leakers. // «BuzzFeed», 29.06.2014
• Дзмітрый Навокал. Мы не сливаем — мы рассказываем правду Архівавана 5 лістапада 2014.. // «Спектр», 30.10.2014
• Данііл Тураўскі. Шалтай-Болтай — побочный продукт других игр. // «Meduza», 13.01.2015