Ашмянка
Ашмянка — рака ў Гродзенскай вобласці Беларусі, левы прыток Віліі.
Ашмянка | |
---|---|
![]() | |
Характарыстыка | |
Даўжыня | 105 км |
Басейн | 1 490 км² |
Расход вады | 13,4 м³/с |
Вадацёк | |
Выток | Ашмянскае ўзвышша |
• Каардынаты | 54°27′42″ пн. ш. 25°45′28″ у. д.HGЯO |
Вусце | |
• Вышыня | 120 м |
• Каардынаты | 54°46′33″ пн. ш. 26°12′16″ у. д.HGЯO |
Размяшчэнне | |
Водная сістэма | Вілія |
Краіна | |
![]() ![]() |
|
![]() |
Даўжыня 105 км. Плошча вадазбору 1490 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 13,4 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,8 ‰.
НазваПравіць
Назва балцкага паходжання. Адпачатны выгляд назвы Ašmena. Балцкія таксама назвы яе прытокаў Балтупа, Вайгета, Лоша, Кернава, Лэйлупка, Панарка.
Ад пачатку назоўных даследаванняў назву звязвалі з літоўскім ašmenis «астрыё», ажно пакуль не было ўдакладнена: ašmenis разам з літ.: akmuo «камень» абодва ўзыходзяць да варыянтаў аднаго і таго ж індаеўрапейскага кораня *ak'- / *ak- «востры». Назвы каменя ад двух гэтых варыянтаў размеркаваліся па розных моўных групах — у інда-іранскую і ў балцка-славянскую адпаведна. У мове балтаў захаваліся абодва гэтыя корані: ад *ak- — akmen- «камень», ад *ak'- — ašmen- «вастрыё» ды (на перыферыі мовы) ašmen- «камень»[1].
Гэта ілюструе і наваколле ракі: прадмесце Ашмянаў — Акмянеі (ад akmen- «камень»), а на поўначы ад горада цячэ рэчка Каменка, назва якой — гэта пазнейшая «калька» з балцкай «каменнай» назвы ракі Ашмяны.
Дыялектным варыянтам асновы Ašm- з’яўляецца аснова Asm-, якая ў назвах возера Восмата, рэк з назвамі тыпу Осма / Восма / Восьма на Верхнім Падняпроўі і Верхнім Павоччы. Іх адпачатная форма аднаўляецца як *Asma[2][3][4].
Назва Ашмяны (Ашмянкі) значыць «Камяністая (рака)».
Асноўныя прытокіПравіць
Справа: Забалаць, Гаружанка, Панарка, Сікуня, Сікунка, Куна, Галянка. Злева: Лоша, Кернава, Гайголка.
На рацэПравіць
Вадасховішча: Рачунскае. Зоны адпачынку: Ашмянка. ГЭС: Рачунская.
АгульнаеПравіць
Пачынаецца каля вёскі Мураваная Ашмянка Ашмянскага раёна, у вярхоўі працякае па цэнтральнай частцы Ашмянскага ўзвышша, у сярэднім і ніжнім цячэнні па Нарачанска-Вілейскай нізіне. Каля вёскі Харанжышкі сажалка плошчай 0,02 км². У пойме меліярацыйныя каналы. Даліна выразная, яе шырыня 1—1,5 км. Пойма роўная, перасечаная, шырынёй ад 200 да 300 м, у ёй некалькі азёр — найбольшае возера Рыжае. Рэчышча ў межань да вусця ракі Гаружанка мае шырыню 3—5 м, ніжэй 15—20 м; на працягу 6,3 км каналізаванае (ад вёскі Мураваная Ашмянка да вусця ракі Забалаць). Берагі стромкія, абрывістыя, у ніжнім цячэнні параслі хмызняком. Замярзае ў сярэдзіне снежня, крыгалом у канцы сакавіка.
Зноскі
- ↑ Топоров В. Н. Две заметки из области балтийской топонимии (этимологический аспект) [1959] // В. Н. Топоров. Исследования по этимологии и семантике. Т.4. Кн. 2. М., 2010. С. 74-77.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 165, 181, 200.
- ↑ Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. Москва, 1997. С. 301—302.
- ↑ В. Н. Топоров. «Baltica» Подмосковья // Балто-славянский сборник. Москва, 1972. С. 255.
ЛітаратураПравіць
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.